باب: إذا
أسر أخو
الرجل، أو
عمه، هل يفادى
إذا كان مشركا.
11. KİŞİNİN MÜŞRİK OLAN KARDEŞİ VEYA AMCASI ESİR EDİLDİĞİNDE
FİDYE ALINIR MI?
وقال أنس: قال
العباس للنبي
صلى الله عليه
وسلم: فاديت
نفسي وفاديت
عقيلا. [ر: 411] وكان
علي له نصيب
في تلك
الغنيمة التي
أصاب من أخيه
عقيل وعمه
عباس.
Enes şöyle nakletmiştir: Abbas, Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem'e "Ben kendim için ve Akil için fidye verdim" demiştir.
حدثنا
إسماعيل بن
عبد الله:
حدثنا
إسماعيل بن إبراهيم
بن عقبة، عن
موسى عن ابن
شهاب قال:
حدثني أنس رضي
الله عنه: أن
رجالا من
الأنصار،
استأذنوا
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم فقالوا:
ائذن لنا
فنترك لابن
أختنا عباس
فداءه، فقال:
(لا تدعون منه
درهما).
[-2537-] Enes r.a.'den rivayet edilmiştir: Ensar'dan birkaç kişi Allah
Resulü'nden izin isteyerek "İzin buyur da kız kardeşimizin oğlu Abbas'ın
fidyesini almayalım" dediler. Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem):
"Onda almadık bir dirhem bile bırakmayacaksınız" buyurdu.
Tekrar: 3048, 4018
AÇIKLAMA: Buharilnin, bu konu
başlığı ile bir kimse akrabasına sahip olduğu zaman onun hür kalacağı" ile
ilgili rivayet edilen hadisin zayıf olduğuna işaret ettiği söylenmiştir.
"Kız kardeşimİzin oğlu Abbas'ın": Abbas,
Abdülmuttalib'in oğluydu. Bu sözü söyleyenler, kendilerinin Abdullmuttalib'in babasının
dayıları olduklarını kastediyorlar. Hicret olayını anlatan hadisteki "Hz.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem dayıları Neccaroğullarının evinde
konakladı" ifadesi de böyledir. Hz. Nebi'in gerçek dayıları Zühre
oğullarıdır. Neccaroğulları ise Abdulmuttalib'in babasının dayılarıdır.
İbnü'l-Cevzi şunları kaydeder: Bazı muhaddisler, nesep ilmini
bilmediklerinden ifadeyi değiştirerek "erkek kardeşimizin .. "
demişlerdir. Halbuki Abbas, onların erkek kardeşlerinin oğlu değildir. Çünkü
Ensar ile Kureyş arasında soy bağı yoktur. Kendilerine iyilik (minnet) olsun
diye "kız kardeşimizin oğlu" demişlerdir. Çünkü "amcanı'
deselerdi Hz. Nebi'e minnet etmiş olurlardı. Bu onlardaki zekelnın gücünü ve
Hz. Nebi'e karşı nezaket ve saygılarını gösterir.
Hz. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem, din konusunda en ufak bir
kayırma olmasın diye onların bu isteğini yerine getirmemiştir. Bedir savaşını
anlatırken bu konuyu daha ayrıntılı ele alacağız. (bkz.4018.hadis)
Buhari bu hadisi burada zikrederek, anne tarafından olan yakınların
hükmü ile asabenin yani baba tarafından olan yakınların hükmü arasında fark
olmadığına işaret etmiştir. Doğrusunu Allah bilir.
باب: عتق
المشرك.
12. MÜŞRİĞİN AZAT ETMESİ
حدثنا
عبيد بن
إسماعيل:
حدثنا أبو
أسامة، عن هشام:
أخبرني أبي: أن
حكيم بن حزام
رضي الله عنه
أعتق في
الجاهلية
مائة رقبة،
وحمل على مائة
بعير، فلما
أسلم حمل على
مائة بعير،
وأعتق مائة
رقبة، قال:
فسألت رسول
الله صلى الله
عليه وسلم
فقلت: يا رسول
الله، أرأيت
أشياء كنت
أصنعها في
الجاهلية،
كنت أتحنث بها؟
يعني أتبرر
بها، قال: فقال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: (أسلمت
على ما سلف لك
من خير).
[-2538-] Hişam'dan rivayet edildiğine göre babası (Urve İbn Zübeyr) ona
şöyle anlatmıştır: Hakim İbn Hizam İslam öncesinde yüz köle azat etmiş ve
onları yüz deveye bindirmişti. Müslüman olduktan sonra yine yüz kölesini azat
etti ve onları yüz deveye bindirdi. Kendisi şöyle anlatıyor: Allah Resulü
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e giderek "Ey Allah'ın Resulü! Benim Müslüman
olmadan önce yaptığım bazı iyilikler vardı. Bunlardan sevap kazanır mıyım, ne dersin?"
diye sordum. Hz. Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Sen geçmiş
iyiliklerinle birlikte Müslüman oldun" buyurdu.
AÇIKLAMA: İbnü'I-Müneyyir
şöyle der: Bu olayla ilgili olarak ilk bakışta Buhari'nin bu başlıktan kastının
şu olduğu anlaşılmaktadır: Müşrik, bir Müslümanı azat ettiğinde bu azadı
geçerli olur. Bir gayrimüslimi az at edip sonra azatlısı Müslüman olduğunda
yine böyledir.
"Sen geçmiş iyiliklerinle birlikte Müslüman oldun"
ifadesi, gayrimüslimin Müslüman olmadan önce bu gibi davranışlarla Allah'a
yaklaşmış olacağı anlamında değildir. Yorumu şudur: Gayrimüslim bunu yaptığında
Müslüman olduktan sonra bunun faydasını görür. Çünkü iyilik yapmaya alışmıştır.
Bu sebeple yeni bir gayrete ve çaba sarf etmeye gerek duymaz. Müslüman olduktan
sonra, önceki yaptıklarından faydalanması dolayısıyla Allah'ın lütfuyla
geçmişte yaptığı iyiliklerden dolayı da sevap alır.
Biz, Zekat bölümünde zikredilen bu hadisten çıkartılan diğer
hükümleri anlatırken bunun yorumu ile ilgili başka cevaplar da vermiştik. (bkz.1436.hadis)