باب: أي
الرقاب أفضل.
2. HANGİ KÖLEYİ AZAT ETMEK DAHA İYİDİR
حدثنا
عبيد الله بن
موسى، عن هشام
بن عروة، عن
أبيه، عن أبي
مراوح، عن أبي
ذر رضي الله
عنه قال:
سألت
النبي صلى
الله عليه
وسلم: أي
العمل أفضل؟
قال: (إيمان
بالله، وجهاد
في سبيله). قلت:
فأي الرقاب
أفضل؟ قال: (أغلاها
ثمنا،
وأنفسها عند
أهلها). قلت:
فإن لم أفعل؟
قال: (تعين
صانعا، أو
تصنع لأخرق).
قال: فإن لم
أفعل؟ قال:
(تدع الناس من
الشر، فإنها
صدقة تصدق بها
على نفسك).
[-2518-] Ebu Zer r.a.'den rivayet edilmiştir: Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem'e: "Hangi amel daha üstündür?" diye sordum. '''Allah'a iman
etmek ve yolunda cihad etmek" buyurdu. "Peki hangi köleyi azat etmek
daha iyidir" diye sordum. "En pahalı ve sahibi için en değerli olanı"
buyurdu. "Peki bunu yapmazsam?" dedim. "O zaman meslek sahibi
birine yardım edersin veya elinden bir iş gelmeyen beceriksiz birinin bir işini
yaparsın" buyurdu. "Peki bunu da yapmazsam?" dedim.
"İnsanlara kötülük etmezsin. Bu da kendine verdiğin bir sadakadır"
buyurdu.
AÇIKLAMA: Hz. Nebi'in "İnsanlara kötülük
etmezsin" buyruğu, insanlara kötülük etmemenin de insana ait bir fiil ve
kazanç (kesp) olduğunu ve kişinin bu tür fiillerinden dolayı da sevap
kazanacağını gösterir. Ancak bir şeyi yapmamaktan sevap kazanmak için bunun
farkında olmaksızın değil, kastederek ve isteyerek yapılması gerekir.
Kurtubi'nin özetle ifadesi budur.
Bu hadis, cihadın imandan sonra en üstün iş olduğunu da
gösterir. Kurtubi şöyle demiştir: Cihat, farz-ı ayn olduğunda diğer amellerden
üstündür. Annesibabası hayatta olan kişi anne ve babasının sözünden çıkmaz ve
onlardan izin almadan cihada gitmez. Sonuç olarak Hz. Nebi'in verdiği cevaplar,
soruyu soranların durumlarına göre farklı olmuştur. Bu hadiste en güzel biçimde
nasıl soru sorulacağı ve fetva veren ile öğretmenin, öğrencinin sorusuna
sabretmesi ve ona yumuşak davranması gerektiği görülmektedir.
İbnü'l-Müneyyir şöyle demiştir: Bu hadis, meslek sahibine yardım
etmenin elinden iş gelmeyen kişiye yardım etmekten daha üstün olduğunu
gösterir. Çünkü elinden iş gelmeyen kişiye birinin yardım etmesi kuvvetle
muhtemeldir. Meslek sahibi ise çevresinde meslek sahibi olarak bilindiğinden
ona yardım etmek kimsenin aklına gelmez. Dolayısıyla bu, fakirliğini açığa
vurmayan kişileri arayıp onlara sadaka vermek türünden bir iyiliktir.
باب: ما
يستحب من
العتاقة في
الكسوف
والآيات.
3. GÜNEŞ TUTULMASI VE DİĞER ALAMETLER GÖRÜLDÜĞÜNDE MÜSTEHAP OLAN
KÖLE AZAT ETME
حدثنا
موسى بن
مسعود: حدثنا
زائدة بن
قدامة، عن
هشام بن عروة،
عن فاطمة بنت
المنذر، عن
أسماء بنت أبي
بكر رضي الله
عنهما قالت: أمر
النبي صلى
الله عليه
وسلم
بالعتاقة في
كسوف الشمس.تابعه
علي، عن
الدراوردي،
عن هشام.
[-2519-] Esma binti Ebu Bekir r.anha'dan rivayet edilmiştir: Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem güneş tutulması sırasında köle azat edilmesini
emretmiştir.
حدثنا
محمد بن أبي
بكر: حدثنا
عثام: حدثنا
هشام، عن
فاطمة بنت
المنذر، عن
أسماء بنت أبي
بكر رضي الله
عنهما قالت: كنا
نؤمر عند
الخسوف
بالعتاقة.
[-2520-] Esma binti Ebi Bekir'den rivayet edilmiştir: Ay tutulması sırasında
bize köle azat etmemiz emredilirdi.
AÇIKLAMA: Hadiste "güneş
tutulması"ndan başka bir şeyin sözü geçmediği halde Buhari "güneş
tutulması ve diğer alametler ... " şeklinde başlık koymuştur. Herhalde bu
ifadesi ile bazı rivayetlerde geçen "Güneş ve ay Allah'ın alametlerinden
bir alamettir. Allah bunlar ile insanlara korku verir" buyruğuna işaret
etmektedir. İnsanlar genellikle ateş ile korkutulur. Dolayısıyla ateşten azat
edilmeyi gerektiren böyle bir anda köle azat etmek uygun düşmüştür. Fakat güneş
tutulması için meşru kılınmış bir namaz vardır. Diğer alametlerde ise bu
yoktur.