باب: من
قال: إن صاحب
الماء أحق
بالماء حتى
يروى،).
2. SU SAHİBİ, İHTİYACINI TAM OLARAK KARŞILAYINCAYA KADAR SUDA
DİĞER KİMSELERDEN DAHA ÇOK HAK SAHİBİDİR
لقول
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (لا يمنع فضل
الماء
Çünkü Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, "(İhtiyaçtan)
daha fazla olan sudan, başkalarının istifade etmesi engellenemez"
buyurmuştur.
حدثنا
عبد الله بن
يوسف: أخبرنا
مالك، عن أبي الزناد،
عن الأعرج، عن
أبي هريرة رضي
الله عنه: أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قال: (لا
يمنع فضل
الماء ليمنع
به الكلأ).
[-2353-] Ebu Hureyre r.a.'in rivayet ettiğine göre Resulullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur: "Meradaki herkesin yararına açık olan
otların büyümesine engel olacak şekilde ihtiyaçtan fazla olan su'dan istifade
edilmesi engellenemez. "
Tekrar: 2353, 6962
حدثنا
يحيى بن بكير:
حدثنا الليث،
عن عقيل، عن
ابن شهاب، عن
ابن المسيب
وأبي سلمة، عن
أبي هريرة رضي
الله عنه: أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قال: (لا
تمنعوا فضل
الماء
لتمنعوا به
فضل الكلأ).
[-2354-] Ebu Hureyre r.a.'in rivayet ettiğine göre Resulullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur: "İhtiyaç fazlası su'dan
yararlanılmasına engel olmayın. Çünkü aksi halde ihtiyaç fazlası atlardan
istifade edilmesine engel olmuş olursunuz."
AÇIKLAMA: İbn Battal şöyle
demiştir: "Alimler, su sahibinin,
ihtiyacını tam olarak giderene kadar söz konusu suda herkesten daha çok hak
sahibi olduğunda görüş birliği içindedir."
Alimlerin görüş birliğinin dayanağı, suyun mülk edinilebileceğine
ilişkin görüştür. Bu görüş, alimlerin çoğunluğuna aittir ki, yukarıdaki görüş
birliği de, suyun mülk edinilebileceğini benimseyen alimlere aittir.
Hadis, suyun satılmasının caiz olduğunu göstermektedir. Çünkü
ihtiyaç fazlası suyu başkalarına vermemek yasaklanmıştır. Yoksa bizatihi suyun
(satılması) yasak.lanmamıştır. Yasaklama, su verilmesi emredilen kimsenin,
başka bir su bulamamış olması ile ilgilidir. Burada amaç, otlakta beslenen
hayvanı bulunan kimselere, sudan istifade etme imkanı sağlamaktır. Hiçbir
kimse, su sahibinin, mal sahibi buna güç yetirebildiği halde bizzat kendisinin
başkasının hayvanlarını sulaması gerektiğini söylememiştir.
"Ot" ifadesi, hem kuru hem de yaş otları
kapsamaktadır. Burada, bir kuyunun çevresinde bulunan, sulanması için başka bir
su bulunmayan, insanların, söz konusu su ile hayvanlarını sulamadığı sürece,
otu yedikten sonra susuz kalacakları için otlardan yararlanması da mümkün
olmayan sular kastedilmektedir. Bu nitelikte olan suların kullanımını
engellemek, bir bakıma otlakların yasaklanması anlamına gelir. Alimlerin
çoğunluğu hadisi bu şekilde açıklamıştır. Bu yoruma göre suyun sadece
hayvanları bulunan kimselere verilmesi gerekir. Susadıkları zaman çobanlar da
bu hükme dahil olur. Çünkü çobanın su içmesini önlemek onun, hayvanları otlakta
gütmelerini imkansız hale getirir.
Bazı Maliki alimler, bu hadisi, seddü'z-zerıa'ya delilolarak
getirmiştir. Çünkü suyu insanlara vermemek, otlardan istifadeye mani olduğu
için yasaklanmıştır.
باب: من
حفر بئرا في
ملكه لم يضمن.
3. KENDİ MÜLKÜNDE KUYU KAZAN KİMSE KUYUDAN DOLAYI MEYDANA GELEN
ZARARI TAZMİN ETMEZ
حدثنا
محمود: أخبرنا
عبيد الله، عن
إسرائيل، عن
أبي حصين، عن
أبي صالح، عن
أبي هريرة رضي
الله عنه قال: قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: (المعدن
جبار، والبئر
جبار، والعجماء
جبار، وفي
الركاز الخمس).
[-2355-] Ebu Hureyre r.a'den rivayet edildiğine göre Resulullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur: "Madenierin, kuyuların ve hayvanların
verdiği zararlar tazmin edilmez. Rikazın beşte birini (humus) vermek
gerekir."
AÇIKLAMA: İbnü'l-Müneyyir
şöyle demiştir: "Hadiste her hangi
bir kayıt bulunmamakla birlikte konu başlığında, "kendi mülkünde"
şeklinde sınırlama yapılmıştır. Bu da bir tür mutlak ifade olup tazmin sorumluluğunu
düşürme bakımından daha kuvvetlidir. Çünkü başkasının mülkünde kuyu kazan
kimse, kuyudan dolayı meydana gelen zararı tazmin etmediğine göre, kendi
mülkünde kazan kimse evleviyetle tazmin etmez. Alimler çoğunluğu, kendi mülkü -
başkasının mülkü şeklinde bir ayırıma gitmiştir. Kufeli alimler ise bu görüşe
karşı çıkmışlardır. Bu konudaki geniş açıklama "diyet" bölümündeki
hadis ele alınırken yapılacaktır. (bkz.6912. hadis. )