باب: إذا
وهب شيئا
لوكيل أو شفيع
قوم جاز.
7. BİR TOPLULUĞUN VEKİLİNE VEYA ARACıSINA (ŞEFİİ) HİBE EDİLİRSE
CAİZDİR
لقول النبي
صلى الله عليه
وسلم لوفد
هوازن حين
سألوه عن
المغانم،
فقال النبي
صلى الله عليه
وسلم: (نصيبي لكم).
Çünkü Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem, kendisinden ganimetleri
isteyen Hevazin kabilesinin heyetine, "Bana düşen pay sizin olsun"
buyurmuştur.
حدثنا
سعيد بن عفير
قال: حدثني
الليث قال:
حدثني عقيل،
عن ابن شهاب
قال: وزعم
عروة: أن
مروان بن
الحكم والمسور
بن مخرمة
أخبراه:
أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قام حين
جاءه وفد
هوازن
مسلمين،
فسألوه أن يرد
إليهم أموالهم
وسبيهم، فقال
لهم رسول الله
صلى الله عليه
وسلم: (أحب
الحديث إلي
أصدقه،
فاختاروا
إحدى
الطائفتين:
إما السبي
وإما المال،
وقد منت استأنيت
بهم). وقد كان
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم انتظرهم
بضع عشرة ليلة
حين قفل من
الطائف، فلما
تبين لهم أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم غير راد
إليهم إلا
إحدى
الطائفتين،
قالوا: فإنا
نختار سبينا،
فقام رسول
الله صلى الله
عليه وسلم في
المسلمين،
فأثنى على
الله بما هو
أهله، ثم قال:
(أما بعد، فإن
أخوانكم
هؤلاء قد
جاؤونا تائبين،
وإني قد رأيت
أن أرد إليهم
سبيهم، فمن أحب
منكم أن يطيب
بذلك فليفعل،
ومن أحب منكم
أن يكون على
حظه حتى نعطيه
إياه من أول
ما يفيء الله
علينا
فليفعل). فقال
الناس: قد
طيبنا ذلك لرسول
الله صلى الله
عليه وسلم
لهم، فقال
رسول الله صلى
الله
عليه وسلم:
(إنا لا ندري
من أذن منكم
في ذلك ممن لم
يأذن،
فارجعوا حتى
يرفع إلينا
عرفاؤكم
أمركم). فرجع
الناس،
فكلمهم
عرفاؤهم، ثم
رجعوا إلى
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم فأخبروه:
أنهم قد طيبوا
وأذنوا.
[-2307 - 2308-] Mervan İbnü'l-Hakem ve el-Misver İbnü'l-Mahreme şöyle nakleder:
Hevazin kabilesinden bir grup Müslüman olup da Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem'e gelerek kendisinden, mallarını ve esirlerini iade etmesini
istediklerinde Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem onlara, "Bana en sevimli
gelen söz, en doğrusudur. İkisinden birini seçin, ya esirler, ya da mallar.
Aslmda ben (sizi) beklemiştim" buyurdu. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem
Taif'ten döndüğü zaman, (paylaştırmayı yapmadan önce) on küsür gece onları
beklemişti. Resulullah'ın, onlara iki seçenekten yalnız birini geri vereceği
ortaya çıkınca onlar, "Esirlerimizi geri almayı tercih ediyoruz"
dediler. Bunun üzerine Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem Müslümanların arasında
ayağa kalktı, Allah'a (C.C.) hamd ve senada bulunduktan sonra; "İmdi, bu
kardeşleriniz tevbe ederek bize gelmişler. Ben de esirlerini geri vermeyi uygun
gördüm, İçinizden, gönül hoşluğu ile ücretsiz olarak (bunlardan) alınan esiri
vermek isterse hemen versin. Kim de kendisine düşen payı elinde tutmak isterse,
ona, bize Allah'ın ihsan edeceği ilk ganimet malından ödemek üzere yine
kendisinde bulunan esirleri versin" buyurdu.
Sahabiler, "Allah Resulü için bunu seve seve yaparız"
dediler. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem, "Şimdi biz, kimin bu söylediğim
şeye izin verip kimin vermediğini bilemiyoruz. Gidin, akıl danıştığınız
insanlara durumu arzedin, bize son durumu onlar söylesin" buyurdu.
Gidip durumu sözü geçer kişilerle konuştular ve Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in yanına geri döndüler, gönül hoşluğu içinde
esirleri geri vermeyi ve bu konuda rızalarının bulunduğunu haber verdiler.
2307 Tekrarı: 2539, 2607, 3131, 4318, 7176.
2308 Tekrarı: 2540, 2608, 3132, 4319, 7177.
AÇIKLAMA: İbn Battal şöyle
demiştir: "Resulullah'a Sallallahu Aleyhi ve Sellem gelen heyet, Hevazin
kabilesinin elçileri idi. Onlar, esirlerinin geri verilmesi için kabilesinin
vekili ve aracısı (şefi') durumunda idiler. Onlar da bunun için aracılık
ettiler. Bir vekil ya da aracı, kendisi veya bir başkası için bir talepte bulunduktan
sonra talebi kabul edilince, vekil hakkında verilen bu hüküm, vekili olduğu
kimseler için de aynı olur."
Hattabi şöyle der: Bu hadis, vekilin, müvekkili aleyhine yaptığı
ikrar'ın kabul edileceğini gösterir. Çünkü akıl danışılan (arif) kimseler, kabilesinin
işleri konusunda vekil gibi değerlendirilir. Ebu Yusuf da bu görüştedir. Ebu
Hanife ise, bu hükmün, sadece hakim hakkında geçerli olacağı görüşündedir.
İmam Malik, İmam Şafii ve İbn Ebu Leyla ise, "Vekilin, müvekkil
aleyhindeki ikrarı geçerli değildir. Hadiste, bunun caiz olduğuna dair bir
delil de yoktur. Çünkü kabilenin arifleri, onların vekili değil, yöneticileri
(emir) idi. Dolayısıyla onların kabulü, bir hüküm verdiği zaman, hakimin
hükmünün kabul edilmesi gibi değerlendirilir" demiştir. Allah (Celle
Celaluhu) en iyisini bilir.
Yukarıdaki hadis, süre belirlenmeden karz verilebileceğine bir
delildir. Çünkü Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem, "Bize AIlah'ın ihsan
edeceği ilk ganimet malından ödemek üzere" buyurarak belirsiz bir tarih
vermiştir. Bu konudaki açık.Iama, aşağıdaki hadis ele alınırken yapılacaktır
باب: إذا
وكل رجل أن
يعطي شيئا،
ولم يبين كم
يعطي، فأعطى
على ما
يتعارفه
الناس.
8. MİKTAR VERİLMEDEN BİR KİMSEYE BİR ŞEY VERMESİ İÇİN VEKALET VERİLMESİ
HALİNDE ÖRF'E UYGUN HAREKET EDER
حدثنا
المكي بن
إبراهيم:
حدثنا ابن
جريج، عن عطاء
بن أبي رباح
وغيره، يزيد
بعضهم على
بعض، ولم
يبلغه كلهم،
رجل واحد
منهم، عن جابر
بن عبد الله
رضي الله
عنهما قال:
كنت
مع النبي صلى
الله عليه
وسلم في سفر،
فكنت على جمل
ثفال، وإنما
هو في آخر
القوم، فمر بي
النبي صلى
الله عليه
وسلم، فقال:
(من هذا). قلت:
جابر بن عبد
الله، قال: (ما
لك). قلت: إني
على جمل ثفال،
قال: (أمعك
قضيب). قلت:
نعم، قال:
(أعطينه).
فأعطيته فضربه
فزجره، فكان
من ذلك المكان
من أول القوم،
قال: (بعينه). فقلت:
بل هو لك يا
رسول الله،
قال: (بعينه،
قد أخذته بأربعة
دنانير، ولك
ظهره إلى
المدينة).
فلما دنونا من
المدينة أخذت
أرتحل، قال:
(أين تريد). قلت:
تزوجت امرأة
قد خلا منها،
قال: (فهلا
جارية تلاعبها
وتلاعبك). قلت: إن
أبي توفي وترك
بنات، فأردت
أن أنكح امرأة
قد جربت، خلا
منها، قال:
(فذلك). فلما
قدمنا إلى
المدينة قال:
(يا بلال،
اقضه وزده).
فأعطاه أربعة
دنانير وزاده
قيراطا، قال
جابر: لا
تفارقني
زيادة رسول
الله صلى الله
عليه وسلم.
فلم يكن
القيراط
يفارق جراب
جابر بن عبد
الله.
[-2309-] Cabir İbn Abdullah r.a. şöyle anlatır: Resulullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem ile birlikte bir yolculukta idik. Ben, çok yavaş yürüyen bir
binek üzerinde olduğum için grubun da en sonunda idim. Bu sırada Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem benim yanıma geldi ve: "Sen kimsin?" diye
sordu. Ben, "Abdullah'ın oğlu Cabir"im, diye cevap verdim. Bana,
"Yanında bir çubuk var mı?" diye sordu. Ben, "evet" dedim.
"Onu bana ver" buyurdu ve bu çubukla deveye vurdu ve deveyi azarladı.
Artık bundan sonra deve grubun en önünde gider oldu. Daha sonra bana, "Bu
deveyi bana sat" dedi. Ben de, "Ey Allah'ın Resulü' O senin
olsun" dedim. Bana, "Hayır, bana sat. Dört dinara aldım, Medine'ye
varıncaya kadar sen deveye binebilirsin" dedi.
Medine'ye yaklaşınca, ben gitmek için biraz hızlı davrandım. Bana,
"Nereye gidiyorsun?" diye sordu. Ben de, "Dul bir kadınla
evlendim (onun yanına)" dedim. Bana, "Bir cariye alsaydın ya,
birbirinizle oynaşırdınız" buyurdu. Ben de.
"Babam vefat etti, geride de birkaç kızı kaldı. Ben de
tecrübeli, olgun bir dul ile evlenmek istedim" dedim. Bana, "O halde,
hayırlı olsun" buyurdu.
Medine'ye varınca, "Ey Bilal! Cabir'e dört dinardan biraz
fazla ver" ded; Bilal de dört dinar ve bir kırat verdi.
Cabir, "Resulullah'ın fazladan verdiği bu kırat benden hiç
ayrılmasın" ded: Artık bu kırat, Cabir'in kılıcının kınından hiçbir zaman
ayrılmamıştı.
AÇIKLAMA: İbn Battal şöyle
demiştir: Bu hadis, örfün bir delilolarak kabul edileceğini göstermektedir.
Çünkü Resulullah (s.a.v.), Bilal'e ne kadar fazla vereceğini açıklamamış, Bilal
de, örfe uygun bir şekilde davranmış ve sadece bir kırat vermişti. Eğer Hz.
Nebi mutlak bir ifade ile "biraz fazla ver" buyurduğu için bir dinar
daha fazla verseydi örf bu uygulamaya engel teşkil ederdi.
Bu görüşe şu şekilde karşı çıkılmıştır. Söz konusu miktar, Resulullah'ın
s.a.v., fazladan verilmesi için izin verdiği bir miktar olması da muhtemeldir.
Sanki o, her bir dinar için % kırat artırılması yönünde izin vermişti (dört
dinar için bu, bir kırat eder), dolayısıyla Bilal, örfe göre değil,
Resulullah'ın s.a.v. beyanına uygun olarak davranmıştı.
باب:
وكالة المرأة
الإمام في
النكاح.
9.KADININ, NİKAH AKDİ İÇİN DEVLET BAŞKANINA VEKALET VERMESİ
حدثنا
عبد الله بن
يوسف: أخبرنا
مالك، عن أبي حازم،
عن سهل بن سعد
قال: جاءت
امرأة إلى
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم فقالت: يا
رسول الله،
إني قد وهبت
لك من نفسي.
فقال رجل: زوجنيها،
قال: (قد
زوجناكها بما
معك من القرآن).
[-2310-] Sehl İbn Sa'd şöyle demiştir: Bir kadın Resulullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem'e gelerek, "Ey Allah'ın Resulü! Kendimi sana hibe
ettim" dedi. Orada bulunan bir sahabı de Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem'e, "Onu bana nikahlayınız" dedi. Nebiimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem,
"Kur'an'dan bildiğin şeyleri ona öğretmen karşılığında onu sana nikahladık"
buyurdu.
Tekrar: 5029, 5030, 5087, 5121, 5126, 5132, 5135,5141, 5149, 5150,
5871, 7470
AÇIKLAMA: Bu konudaki geniş
açıklama "nikah" bölümünde yer alacaktır. (bkz. 5149. hadis)
Davudi, kadının nikahı için devlet başkanına vekalet vermesi ile
ilgili görüşü şu şekilde tenkit etmiştir: "Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem bu olayda, ne kadından bir izin almış, ne de kadın ona vekalet
vermiştir. Hz. Nebi kadını söz konusu adamla, "Nebi müminlere, kendi
canlarından daha yakındır" [Ahzab 6] ayeti gereği evlendirmiştir."
Buharr vekalet anlamını, kadının, "Kendimi sana hibe
ettim" sözünden çıkarmıştır. Sanki kadın, evlenme işini Hz. Nebi'e
(s.a.v.) devretmiştir. Diğer yandan bir kimse, Resulullah'a, "Beni onunla
evlendir" dediği zaman kadın buna karşı çıkmamış ve bu konudaki nzası
devam etmiştir. Buna göre kadın, evlenme işini, ya bizzat kendisinin evlenmesi
ya da uygun gördüğü bir kişi ile evlendirmesi için Resulullah'a devretmiş
demektir.