باب:
النهي للبائع
أن لا يحفل
الإبل والبقر
والغنم وكل
محفلة.
64. SATICININ; DEVE, SlĞIR VE DAVAR'IN SÜTÜNÜ MEMESİNDE
BİRİKTİREREK SATMASININ YASAKLANMASI
حدثنا
ابن بكير:
حدثنا الليث،
عن جعفر بن ربيعة،
عن الأعرج:
قال أبو هريرة
رضي الله عنه، عن النبي
صلى الله عليه
وسلم: (لا
تصروا الإبل والغنم،
فمن ابتاعها
بعد فإنه بخير
النظرين بعد
أن يحتلبها:
إن شاء أمسك،
وإن شاء ردها
وصاع تمر).ويذكر
عن أبي صالح
ومجاهد
والوليد بن
رباح وموسى بن
يسار، عن أبي
هريرة عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (صاع تمر).
وقال بعضهم:
عن ابن سيرين:
(صاعا من
طعام، وهو
بالخيار ثلاثا).
وقال بعضهم،
عن ابن سيرين:
(صاعا من تمر). ولم
يذكر ثلاثا.
والتمر أكثر.
[-2148-] Ebu Hureyre r.a.,Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'den şunu rivayet
etmiştir: "Deve ve davarların memelerinde süt biriktirmeyin. Kim bu
şekildeki bir deve veya koyunu satın alırsa, hayvanı sağdıktan sonra şu
ikisinden birini seçme hakkına sahip olur: Dilerse hayvanı elinde tutar,
dilerse hayvanı bir sa' hurma ile birlikte geri verir."
حدثنا
مسدد: حدثنا
معتمر قال:
سمعت أبي
يقول: حدثنا
أبو عثمان، عن
عبد الله بن
مسعود رضي الله
عنه قال: من
اشترى محفلة
فردها فليرد
معها صاعا من
تمر، ونهى
النبي
صلىالله عليه
وسلم أن تلقى
البيوع.
[-2149-] Abdullah İbn Mes'ud r.a. şöyle demiştir: Memesinde
süt biriktirilmiş bir koyun satın alan kimse bunu geri vermek istediğinde bir
sa' hurma ile birlikte geri versin. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem
satıcıların elindeki malları pazara getirmeden önce onların yoluna çıkıp
onlardan mal satın almayı yasakladı.
Tekrar: 2164
حدثنا
عبد الله بن
يوسف: أخبرنا
مالك، عن أبي الزناد،
عن الأعرج، عن
أبي هريرة رضي
الله عنه: أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قال: (لا
تلقوا
الركبان، ولا
يبع بعضكم على
بيع بعض، ولا
تناجشوا، ولا
يبع حاضر
لباد، ولا
تصروا الغنم، ومن
ابتاعها فهو
بخير النظرين
بعد أن
يحتلبها: إن
رضيها أمسكها،
وإن سخطها
ردها وصاعا من
تمر).
[-2150-] Ebu Hureyre r.a. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem'in şöyle dediğini söylemiştir: "Kervanları (pazarın dışında)
karşılamayın, Birbirinizin satımı üzerine satım yapmayın.
Neceş yapmayın (satın alma niyetiniz bulunmadığı halde malın
fiyatını arttırmayın). Şehirli kimse köylü adına satış yapmasın, Davarları,
sütlü görünsün diye sağmaksızın bırakmayın, Kim böyle bir hayvan satın alırsa,
hayvanı sağdıktan sonra şu ikisinden birini seçer: Razı olursa hayvanı elinde
tutar, istemezse hayvanı, bir sa' hurma ile birlikte geri verir,"
AÇIKLAMA: Hanbeliler ile
Şafii’lerin bir kısmı, hayvanı sütlü göstermek için sağmama yasağının yalnızca eti
yenen hayvanlar için söz konusu olduğunu, eti yenmeyen hayvanlardan eşek için
ve cariye için bunun söz konusu olmadığını söylemişlerdir.
Şafii, hadisin Arapçasında yer alan "tasriye" (süt
biriktirme) işleminin şöyle gerçekleştiğini söylemiştir: Hayvan, memelerinin
bağlanmasından sonra bir süre sağılmaz, bu sayede süt birikir ve hayvan sütlü
görünür. Müşteri hayvanı hep bu şekilde sütlü zanneder, bu şekilde hayvanın
fiyatı artar.
Muhayyerliğin Süresi
Ubeydullah bin Ömer'in, Zinad aracılığı ile yaptığı rivayette şu
fazlalık vardır: "Bu şekilde hayvanı satın alan kişi, hayvanı sağdıktan
sonra üç gün muhayyerdir", Bu muhayyerliğin başlangıç süresi, hayvanın
memesinde sütün biriktirilmiş olduğunun anlaşılması anından başlar. Bu,
Hanbeli'lerin görüşüdür. Şafiilere göre akit anından başlar. Bir başka görüşe
göre ise tarafların birbirinden ayrılması ile başlar. Bazı durumlarda
aldanmanın üç günden fazla sürdüğü esas alındığında bu görüş itiraza açık hale
gelir.
Hadisten ilk anda anlaşıldığına göre muhayyerlik hayvanın
sağılmasından sonra başlar. Alimlerin çoğunluğuna göre kişi, süt biriktirmenin
yapıldığını anladığı anda, hayvanı sağmamış olsa bile muhayyerliği başlar.
Ancak süt biriktirmenin yapıldığı genelde sağma sonrasında anlaşıldığı için,
muhayyerliğin başlama kaydı olarak hadiste hayvanın sağılması zikredilmiştir.
Biriktirmenin yapıldığı sağma dışında bir yolla anlaşılırsa muhayyerlik sabit
olur.
"Kişi dilerse hayvanı elinde tutar": Bu ifade, satım
akdinin geçerli olmasını ve alıcı için muhayyerlik hakkının sabit olmasını
gerektirir. Müşteri, süt biriktirilmesine razı olduktan sonra hayvanda başka
bir kusurun bulunduğunu görse ve hayvanı geri verse yine bir sa' hurma vermesi
gerekir mi? Bu konuda görüş ayrılığı vardır. Şafiilerdeki en sahih görüşe göre
vermesi gerekir.
"Dilerse (veya öfkelenirse) hayvanı 'geri verir": Bu
ifadenin zahiri ve diğer Kusurlara yapılan kıyas dikkate alındığında, geri
vermenin derhal yapılması gerektiği anlaşılır. Ancak muhayyerliğin üç gün
olduğu konusundaki rivayet bu mutlak ifadeden önce gelir.
Satış Akdinin Bozulması Halinde Verilmesi Gereken Bir Sa' Hurma
Alimlerin çoğunluğu hadisin ilk anlamını esas almıştır. İbn
Mes'ud ve Ebu Hureyre de buna göre fetva vermiş, sahabe'den bu ikisine muhalif
görüş belirten bulunmamıştır. Tabiinden ve sonrakilerden de sayısı
belirtilemeyecek kadar çok kimse bu görüşü benimsemiştir. Bu görüşte olanlar;
sağılan sütün miktarının az veya çok olmasını yahut hurmanın o belde hurması
olup olmamasını dikkate almamışlardır. Hanefilerin çoğunluğu ise bu meselede
temel'den farklı görüş belirtmişlerdir.
İbn Abdil Berr şöyle demiştir: Bu hadis, aldatmanın yasak
olması, aldatılarak Kendisine kusurlu bir mal satılan kimsenin muhayyer olması,
bu kusurun satış akdini aslen bozmayacağı, muhayyerlik süresinin üç gün olduğu,
hayvanı sütlü göstermek için memesinde süt biriktirmenin haram olduğu ve böyle
yapılması halinde müşterinin muhayyer olduğu konularında temel bir hadistir.
Bu hadisi kabul edenler şu hususta farklı görüş belirtmişlerdir:
Kişi, hayvanın memesinde süt biriktirildiğini bilerek satın almış olsa onun
için muhayyerlik hakkı sabit olur mu? Şafiilerin farklı görüşlerinden biri bu
yöndedir. Bu görüşün tercih edilmesinin sebebi, Tahavi'de yer alan, İkrime'nin
Ebu Hureyre'den rivayet ettiği şu hadisin sahih olmamasıdır: "Sütü
biriktirilmiş bir hayvan satın alan ve hayvanın sütünün biriktirildiğini
bilmeyen kimse, .. "
باب: إن
شاء رد
المصراة وفي
حلبتها صاع من
تمر.
65. SÜTLÜ GÖRÜNSÜN DİYE SAĞILMAYARAK SÜT'Ü BİRİKTİRİLMİŞ
HAYYAN’I SATIN ALAN KİŞİ DİLERSE HAYVANI GERİ VERİR. SAĞDIĞI SÜT KARŞILIĞINDA
DA BİR SA' HURMA VERİR.
حدثنا
محمد بن عمرو:
حدثنا المكي:
أخبرنا ابن جريج
قال: أخبرني
زياد: أن
ثابتا مولى
عبد الرحمن بن
زيد أخبره:
أنه سمع أبا
هريرة رضي
الله عنه يقول:
قال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: (من
اشترى غنما
مصراة
فاحتلبها،
فإن رضيها
أمسكها، وإن
سخطها ففي
حلبتها صاع من
تمر).
[-2151-] Ebu Hureyre r.a. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in şöyle
dediğini belirtmiştir: "Sütlü görünsün diye sütü sağılmamış bir koyun
satın alan ve onu sağan kimse (durumu anladıktan sonra), razı olursa hayvanı
elinde tutar. Razı olmazsa sağması karşılığında bir sa' hurma verir,"
AÇIKLAMA: Hadisten ilk anda
anlaşıldığı kadarıyla bir sa' hurma, sütlü hayvana karşılıktır. Hz. Nebi "bir
kimse.,. davar satın alırsa" demiş daha sonra da "sağılması
karşılığında bir sa' hurma vardır" buyurmuştur. Bu sebeple hayvanın
sayısının bir tane veya daha fazla olması arasında bir fark yoktur. İbn
Abdilber bu görüşü hadis ile amel eden kimselerden, İbn Battal alimlerin
çoğundan, İbn Kudame ise Şafiilerin ve Hanbelilerin çoğundan aktarmıştır.
Malikilerden aktarılan görüşe göre kişi her bir hayvan için bir sa' hurma geri
verir. Maziri şöyle demiştir: ''Bin koyunun sütünü itlaf eden kimsenin,
yalnızca bir koyunun sütünü tazmin etmesi çok garipsenecek bir durumdur.
"Bu görüşe şöyle cevap verilmiştir: Geçen duruma göre bu bağışlanabilecek
bir husustur. Bir sa' ın belirlenmesinin hikmeti anlaşmazlığı ortadan kaldırmak
olduğundan anlaşmazlık durumunda esas alınacak bir sınır belirlenmiştir.
Hayvanın çoğu ile azı bunda eşittir. Bilindiği gibi koyun ile devenin sütü
miktar olarak birbirinden çok farklıdır. Buna rağmen süt az olsun çok olsun bir
sa' verilmesi söylenmiştir. Aynı şekilde hayvanların sayısının az veya çok
olmasında da yine bir sa' esas alınır.