باب: ما
يستحب من
الكيل.
52. (SATIM AKDİNDE SATILAN MALI) ÖLÇMEDE MUSTEHAP OLAN DAVRANIŞ
حدثنا
إبراهيم بن
موسى: حدثنا
الوليد، عن
ثور، عن خالد
بن معدان، عن
المقدام بن
معد يكرب رضي
الله عنه،
عن النبي
صلى الله عليه
وسلم قال:
(كيلوا طعامكم
يبارك لكم).
[-2128-] Mikdam İbn Ma'dikerib r.a. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'den
şunu rivayet etmiştir: "Yiyeceğinizi tartın ki sizin için bereketli
kılınsın."
AÇIKLAMA: İbn Battal şöyle
demiştir: Kişinin kendi ailesi için nafaka olarak verdiği yiyecek maddesinin
ölçülmesi de mendubtur. Hadisin anlamı şu şekildedir: "Nafakanızı belirli
bir ölçekle verin ki belirlediğiniz süreye kadar sizi ulaştırsın. Ayrıca Nebi
s.a.v.'in duasının bereketiyle Medine'lilerin müddü bereketli
kılınmıştır." İbnü'l-Cevzi der ki:
Bu bereket, ölçme sırasında besmele çekilmesi sebebiyle olmalıdır.
Mühelleb de şöyle demiştir: Bu hadis ile Hz. Aişe'nin şu sözü
arasında bir çelişki yoktur: "Benim yanımda bir miktar arpa vardı, ben
ondan yiyordum. Uzun süre böylece devam ettikten sonra birgün bu arpayı ölçtüm,
kısa sürede arpa bitti." Hz. Aişe'nin hadisinin anlamı şudur: O, azığını
ölçmeksizin bu arpadan alıyordu. Nebi s.a.v.'in bereketi sebebiyle de bu
bereketli oluyordu. Hz. Aişe bunu ölçünce, ne vakte kadar kendisine yeteceğini
öğrenmiş oldu. Bu yorum, bereket denilince ilk akla gelen şeyi esas
almamaktadır. İbn Hibban'ın rivayetine göre Hz. Aişe'nin hadisinde şöyle
denilmektedir: "Biz bu arpadan yiyip duruyorduk. Ne zaman ki cariye bunu
ölçtü çok geçmeden arpa tükendi. Ölçmeseydi, daha çok yeteceğini
umuyordum."
Muhibbu't-Taberi şöyle demiştir: Hz. Aişe, adete uyarak ve
bereketi talep etmekten gafil olarak arpanın ölçülmesini emredince, adeten
geçerli olan duruma maruz kalmıştır.
Bana (İbn Hacer) öyle geliyor ki Mikdam'ın hadisi "satın
alınan yiyecek maddesi" şeklinde yorumlanır. Bunda, Şari'nin emrine uyma
sebebiyle bereket, ölçme ile gerçekleşir. Ölçülerek emre uyma yapılmazsa
isyan'ın uğursuzluğu sebebiyle bereket ondan sökülüp alınır. Hz. Aişe'nin
hadisi ise, onun arpayı denemek için ölçmesine yorulur. Bunun sonucunda arpası
eksiImiştir. Bu yorum şuna da benzemektedir: Nebi s.a.v. Ebu Rafi'e şöyle
buyurdu: "Kolu (budu) bana uzat!". Ebu Rafi' "koyunun iki budundan
başkası var mı?" diye sordu. Bunun üzerine Nebi s.a.v. şöyle buyurdu:
"Bunu demeseydin, senden istediğim sürece bana verebilecektin."
Özetle söylemek gerekirse bereket tek başına ölçümle
gerçekleşmez. Buna bir başka şeyin de eklenmesi gerekir ki bu da, ölçüm konusunda
konulmuş bulunan emre itaat etmektir. Ölçülebilen bir malı ölçmek tek başına
bereketi gidermez. Buna; emre aykırı davranma veya deneme gibi bir şey
eklenirse bereketi giderir.