باب: سقاية
الحاج.
75- Hacılara Su Verme Hizmeti
حدثنا
عبد الله بن
أبي الأسود:
حدثنا أبو
ضمرة: حدثنا
عبيد الله، عن
نافع، عن ابن
عمر رضي الله
عنهما قال:
استأذن
العباس بن عبد
المطلب رضي
الله عنه رسول
الله صلى الله
عليه وسلم: أن
يبيت بمكة، ليالي
منى، من أجل
سقايته، فأذن
له.
[-1634-] İbn Ömer r.a. şöyle demiştir: "Abbas İbn Abdülmuttalib, Mina
gecelerinde, hacılara su verme hizmetinde bulunmak amacıyla Mekke'de gecelemek
için Hz.Nebi'den izin istemiş, Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem de ona bu
konuda izin vermişti.”
Tekrar: 1743, 1744, 1745
حدثنا
إسحق: حدثنا
خالد، عن خالد
الحذاء، عن عكرمة،
عن ابن عباس
رضي الله
عنهما: أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم جاء إلى
السقاية
فاستسقى،
فقال العباس:
يا فضل، اذهب
إلى أمك، فأت
رسول الله صلى
الله عليه وسلم
بشراب من
عندها. فقال:
(اسقني). قال: يا
رسول الله،
إنهم يجعلون
أيديهم فيه.
قال: (اسقني).
فشرب منه، ثم
أتى زمزم، وهم
يسقون
ويعملون
فيها، فقال:
(اعملوا،
فإنكم على عمل
صالح). ثم قال:
(لولا أن
تغلبوا
لنزلت، حتى أضع
الحبل على
هذه). يعني:
عاتقه، وأشار
إلى عاتقه.
[-1635-] İbn Abbas r.a. şöyle anlatır: "Resulullah su dağıtılan yere
gelip su içmişti. Bu sırada Abbas oğluna, "Ey Fadl, annene git de, yanında
bulunan içecekten versin sen de Resûlullah'a getir" dedi.
Hz.Nebi, "Bana su verin" buyurdu.
Abbas, "Ey Allah'ın Resulü! İnsanlar zemzem kuyusunun içine
ellerini sokuyorlar" dedi.
Efendimiz, "(Bana bu) sudan verin" buyurdu ve o sudan
içti.
Daha sonra zemzem kuyusunun yanına gitti. Bazı kimseler orada
kuyudan su çıkartıyor ve İnsanlara veriyordu. Hz. Nebi onlara, "Çalışın,
siz salih bir amel yapmaktasınız. Eğer kalabalıklaşmayacak olsaydı, ben de iner
(kovanın ipini) şuraya koyup (su çekerdim)'' buyurdu. Bu sırada eli ile omuzunu
işaret etmiştir."
AÇIKLAMA: Ata’, hacılara
verilen suyun zemzem olduğunu söylemiştir. Ezrakî şöyle der: "Abdümenaf,
kova ve benzeri kaplarla Mekke'ye su taşırlar ve bunları, Kabe'nin avlusundaki
deri kaplara boşaltırlardı. Daha sonra bu işi oğlu Haşim, ondan sonra da
Abdülmuttalib yapmıştır. Zemzem kuyusu açılınca Abdülmut-talib kuru üzüm ile
zemzemi karıştırıp nebiz yaparak insanların içmesi için dağıtırdı."
İbn İshak şöyle anlatır; "Yönetim Kusay İbn Kilab'a
verilince, hıcace (Kabe'nin kapıcılığı ve anahtarlarının korunması), sikaye
(hacılara su dağıtımı), liva (sancaktariık), rifade (hacılara yemek dağıtmak)
ve daru'n-nedve görevleri ona verilmişti. Daha sonra oğulları bu konuda anlaşma
yapmışlardı. Buna göre, Abdümenaf, sikaye ve rifade hizmetini; diğer iki kardeş
ise kalan hizmetleri yürütecekti. Abdülmut-talib'ten sonra sikaye hizmetini
oğlu Abbas üstlenmiştir. Abbas o gün, kardeşlen içinde en genç olanı idi. İslam
geldiği zaman bu hizmet hala onda idi. Hz. Nebi de bunu onaylamıştır. Bugün de
bu hizmeti Abbas oğulları îfa etmektedir.
Mekke'de gecelemek konusunda verilen ruhsat hakkında alimlerin
farklı görüşleri vardır. Bunlar içinde en güçlü olanı Şafiîlere ait şu
görüştür. "En doğrusu, bu hükmün ne onlara ne de sikaye (hacılara su
verme) hizmetine mahsus olmasıdır. Bu hadis, kamu yararına hizmet yürütenlerin
bu kapsamda olduğuna delil olarak getirilmiştir."
Ne Hz. Nebi'in ne de ailesinin (bu sudan) içmesi haramdır. Çünkü
Abbas, zemzem suyunu hacılara ikram etme hizmetini bu yüzden yapmaktadır.
Resûlullah da söz konusu sudan içmiştir.
İbnü'l-Müneyyir, "Haşiye"de, şöyle kaydeder:
"Böyle durumlarda, söz konusu hizmetin, kamu yararına sunulduğu kabul
edilir. Bu, zenginler için bir hediye, fakirler için ise sadaka olarak kabul
edilir."
Başkasından su istenebilir.
Daha evla bir maslahat söz konusu İse kişi, kendisine sunulan
ikramı geri çevirmemelidir.
Hacılara su vermek, özellikle de zemzem ikram etmek teşvik
edilmiştir.
Bu hadis, ashabın, Hz. Nebi'e uyma konusunda ne kadar hırslı
olduğunu göstermektedir.
Yiyecek ve içecekleri çirkin görmenin kötü olduğu görülmektedir.
İbnü'l-Müneyyir, "Haşiye"de, şöyle der: "Bu
hadis, eşyada aslolanm temizlik olduğunu göstermektedir. Çünkü Resûlullah
insanların elini sokmuş olduğu bir suyu içmiştir."
باب: ما جاء
في زمزم.
76- Zemzem Suyu İle İlgili Bilgiler
وقال
عبدان: أخبرنا
عبد الله:
أخبرنا يونس،
عن الزهري:
قال أنس بن
مالك: كان أبو
ذر رضي الله عنه
يحدث: أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قال: (فرج
سقفي وأنا
بمكة، فنزل
جبريل عليه
السلام، ففرج
صدري، ثم غسله
بماء زمزم، ثم
جاء بطست من
ذهب، ممتلئ
حكمة
وإيمانا،
فأفرغها في
صدري ثم
أطبقه، ثم أخذ
بيدي فعرج إلى
السماء
الدنيا، قال
جبريل لخازن
السماء
الدنيا: افتح،
قال: من
هذا؟ قال:
جبريل).
[-1636-] Enes İbn Malik r.a. şöyle nakleder: Ebu Zer' (r.a.) Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'ın şöyle buyurduğunu anlatmıştır: "Mekke'de
iken (evimin) çatısı yarıldı ve Cebrail indi. Göğsümü yardı. Sonra göğsümü
zemzem suyu ile yıkadı. Daha sonra içi hikmet ve iman dolu altın bir kap
getirerek göğsüme boşalttı ve göğsümü kapattı. Sonra elimden tuttu ve dünya
semasına yükseltti. Cebrail dünya semasının görevlisine: "Aç" dedi.
Görevli, "Kimsiniz?" diye sorunca, Cebrail, "Ben
Cebrail'im" dedi."
حدثنا
محمد، هو ابن
سلام: أخبرنا
الفزاري، عن عاصم،
عن الشعبي: أن
ابن عباس رضي
الله عنه حدثه
قال: سقيت
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم من زمزم،
فشرب وهو
قائم. قال
عاصم: فحلف
عكرمة: ما كان
يومئذ إلا على
بعير.
[-1637-] İbn Abbas r.a. şöyle demiştir: "Resulullah (Sallallahu Aleyhi
ve Sellem)'e zemzem ikram ettim, O da ayakta iken içti."
Asim, "İkrime, o gün Hz. Nebi'in deve üzerinde olduğuna dair
(yani ayakta içmediği konusunda) yemin etti" demiştir.
Tekrar: 5617
AÇIKLAMA: Buhari'ye göre,
zemzemin fazileti konusunda onun şartlarına uyan bir hadis sabit olmamıştır. Bu
konuda Müslim'de yer alan, Ebû Zerr'den nakledilen bir hadiste, "(Zemzem)
yemeklerin hasıdır" buyurulmuştur. Tayalisî de, Müslim'deki rivayete ek
olarak, "(Zemzem) hastalığın şifasıdır" ilavesini nakletmiştir.
"Müstedrek" adlı eserde İbn Abbas'tan "merfû" olarak
nakledilen bir hadiste, "Zemzem suyu ne için içilir ise onun içindir"
buyurulmuştur. Hadiste geçen ravîler sika (güvenilir) kimselerdir. Bu hadisin,
mürsel olup olmadığı konusunda ihtilaf edilmiş ise de mürsel olması daha doğru
bir görüştür.
Zemzem suyu, "bol" olduğu için "zemzem"
olarak adlandırılmıştır. "Çok su" anlamında, "ma' zemzem"
tabiri kullanılmaktadır.
İbn Mace'de şöyle bir ifade yer alır: "Asım, "Ben bu
olayı İkrime'ye söyleyince İkrime, Hz. Nebi'in bunu yapmadığına yani ayakta su
içmediğine, çünkü onun o sırada binek üzerinde olduğuna dair yemin etti"
demiştir."
Daha önce, Ebu Davud'da yer alan, İkrime'nin İbn Abbas'tan
yaptığı bir nakilde, İbn Abbas, "Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem devesini
çöktürdü ve iki rekat namaz kıldı" demiştir. Belki de Resûlullah
devesinden indikten sonra zemzem içmiştir.
Belki de İkrime, Hz. Nebi ayakta içmeyi yasakladığı için bu
şekilde karşı çıkmıştır. Ne var ki Buhari'nin Hz. Ali'den yaptığı bir rivayete
göre, Resûl-i Ekrem (s.a.v.) ayakta iken su içmiştir. Bu durumda yapılan
fiilin, ayakta su içmenin caiz olduğunu göstermek amacıyla yapıldığı yönünde
bir yorum yapmak gerekir.