باب: متى
يقعد إذا قام
للجنازة.
47. Cenaze İçin Kalkan Kişi Ne Zaman Oturur?
حدثنا
قتيبة بن
سعيد: حدثنا
الليث، عن
نافع، عن ابن
عمر رضي الله
عنهما، عن
عامر بن ربيعة
رضي الله عنه، عن النبي
صلى الله عليه
وسلم قال: (إذا
رأى أحدكم
جنازة، فإن
يكن ماشيا
معها فليقم
حتى يخلفها،
أو تخلفه، أو
توضع من قبل
أن تخلفه).
[-1308-] Amir İbn Rebîa r.a. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'den şunu
rivayet etmiştir: "Siz'den biri cenaze gördüğünde, şayet cenaze ile birlikte
gitmiyorsa cenaze onun yanından geçirilip de kendisi arkada kalıncaya yahut
geçirilmeden önce yere konuluncaya kadar ayakta beklesin."
حدثنا
أحمد بن يونس:
حدثنا ابن أبي
ذئب، عن سعيد
المقبري، عن
أبيه قال : كنا
في جنازة،
فأخذ أبو
هريرة رضي
الله عنه بيد
مروان،
فجلسنا قبل أن
توضع، فجاء
أبو سعيد رضي
الله عنه،
فأخذ بيد
مروان فقال:
قم، فوالله لقد
علم هذا أن
النبي صلى
الله عليه
وسلم نهانا عن
ذلك، فقال أبو
هريرة: صدق.
[-1309-] Saîd el-Makburi babasından şunu rivayet etmiştir: Bir cenazede
bulunuyorduk. Ebu Hureyre r.a. Mervan'ın elinden tuttu ve cenaze yere
konulmadan önce ikisi yere oturdular. Ebu Said gelerek Mervan'ın elinden tuttu
ve şöyle dedi: "Ayağa kalk. Vallahi bu (yani Ebu Hureyre) Nebi Sallallahu
Aleyhi ve Sellem'in bize bunu yasakladığını bilmektedir." Ebu Hureyre de:
"Doğru söylüyor" dedi.
Tekrar: 1310.
Diğer tahric: Tirmizî, Cenaiz; İbn Mâce, Cenaze
باب: من تبع
جنازة فلا
يقعد حتى توضع
عن مناكب الرجال،
فإن قعد أمر
بالقيام.
48. Bir Cenazeye Katılan Kimse Cenaze Omuzlardan Yere
Konulmadıkça Oturmaz, Oturursa Kalkması Emredilir
حدثنا
مسلم، يعني
ابن إبراهيم:
حدثنا هشام:
حدثنا يحيى،
عن أبي سلمة،
عن أبي سعيد
الخدري رضي
الله عنه، عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال:
(إذا
رأيتم
الجنازة
فقوموا، فمن
تبعها فلا يقعد
حتى توضع).
[-1310-] Ebu Saîd el-Hudrî r.a. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'den şunu
rivayet etmiştir: "Cenazeyi gördüğünüzde kalkın. Cenazenin arkasından
giden, cenaze yere konuluncaya kadar oturmasın."
AÇIKLAMA: Konu başlığında yer
alan ifadeyi, Cerîr, Süheyl'den rivayet etmiştir. Bu rivayette yalnızca
"yere konulmadıkça oturmaz" ifadesi yer almıştır. Bu rivayette şöyle
denilmektedir: Süheyl şöyle dedi: Cenaze erkeklerin omuzlarından yere
konmadıkça Ebu Salih'in oturmadığını gördüm. Bunu Ebu Nuaym bu fazlalıkla
Müstahredde rivayet etmiştir.
Başlıkta yer alan "Oturursa kalkması emredilir"
ifadesi, oturma durumunda kalkma görevinin kaçırılmış olmayacağını gösterir.
Çünkü ayakta durmanın amacı, ölüm olayının ciddiyetini kavramaktır. Kişi
oturduğu anda bu görevi elinden kaçırmış olmaz (yeniden ayağa kalkmakla telafi
eder). Fakihler ölü için ayağa kalkma konusunda farklı görüşler ileri
sürmüşlerdir.
İbnü'I-Münzİr'in naklettiğine göre sahabe ve tabiun'un büyük
çoğunluğu bunun müstehap olduğunu söylemişlerdir. Bu; Evzaî, Ahmed İbn Hanbel,
İshak, Muhammed İbnü'l-Hasen'in de görüşüdür. Beyhakî, Ebu Hazim el-Eşcaî
aracılığıyla Ebu Hüreyre, İbn Ömer ve bunların dışındaki sahabeden "cenaze
için ayağa kalkan kişinin, onu taşıyan gibi sevap alacağını" nakletmiştir.
Şa'bî ve Nahaî "Cenaze yere konulmadan önce oturmak
mekruhtur" demişlerdir.
Selefin bir kısmı "Ayağa kalkmak farzdır" demiştir.
Buna delil olarak Said'in, Ebu Hüreyre ve Ebu Said'den rivayet ettiği şu hadisi
delil getirmişlerdir: "Resulullah'ın (s.a.v.) katıldığı hiçbir cenazede,
cenaze yere konmadan önce oturduğunu görmedik." Bunu Nesaî rivayet
etmiştir. Kendisinin yanından cenaze geçen kişi ise, cenaze yanından geçinceye
kadar yahut şayet kişi namazgahta ise cenaze yere konuluncaya kadar ayakta
durur.
Ahmed ibn Hanbel, Saîd İbn Mercane aracılığıyla Ebu Hüreyre'den
merfu olarak şunu rivayet etmiştir: "Cenazenin namazını kılan fakat onun
arkasından gitmeyecek olan kişi cenaze gidinceye kadar ayakta beklesin. Cenaze
ile birlikte yürürse, yere konuluncaya kadar oturmasın." Bu hadis, ayağa
kalkmanın gerekçesini ortaya koymaktadır. Bu, yalnızca yanından cenaze geçen
kişiye özgü değildir.
Ayağa kalkmak ifadesi cenaze geçerken o anda yerde oturan kişi
İle ilgilidir. Ancak hayvana binmiş olan kişi hakkında, onun hayvanını durdurup
beklemesinin ayakta durma yerine geçtiğini söylemek mümkündür. cenazenin
arkasından gitmeyecek olan ifadesi cenazeye katılmanın farz-ı ayn olmadığını
göstermektedir.