باب: إذا
أقيمت الصلاة
فلا صلاة إلا
المكتوبة.
38. Namaz için Kamet Getirildiğinde Sadece Farz Namaz Kılınır,
Bunun Dışında Hiçbir Namaz Olmaz
حدثنا
عبد العزيز بن
عبد الله قال:
حدثنا إبراهيم
بن سعد، عن
أبيه، عن حفص
بن عاصم، عن
عبد الله بن
مالك ابن
بحينة قال: مر
النبي صلى الله
عليه وسلم
برجل.قال:
وحدثني عبد
الرحمن قال:
حدثنا بهز بن
أسد قال:
حدثنا شعبة
قال: أخبرني
سعد بن
إبراهيم قال:
سمعت حفص بن
عاصم قال:
سمعت رجلا من
الأزد، يقال
له مالك ابن
بحينة: أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم رأى رجلا
وقد أقيمت
الصلاة، يصلي
ركعتين، فلما
انصرف رسول
الله صلى الله
عليه وسلم لاث
به الناس،
وقال له رسول
الله صلى الله
عليه وسلم:
(الصبح أربعا،
الصبح أربعا).تابعه
غندر ومعاذ،
عن شعبة في
مالك. وقال
ابن إسحق، عن
سعد، عن حفص،
عن عبد الله
بن بحينة.
وقال حماد:
أخبرنا سعد،
عن حفص، عن
مالك.
[-663-] Abdullah bin Malik bin Buhayne şöyle bir rivayet nakletmiştir:
"Bir gün Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem farz namaz için kamet
getirilirken bir adamın iki rek'at namaz kıldığını gördü. Resulullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem namaz'dan çıkınca orada bulunanlar etrafını sardı. Bunun
üzerine Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem o adam'a (ikaz sadedinde) şöyle
buyurdu: Sabah namazını da mı dört rekat kılıyorsun, sabah namazını da mı dört
rekat kılıyorsun?!"
AÇIKLAMA: Kamet
getirildiğinde ifadesi, kamet getirilmeye başlandığında anlamına gelir.
Hiçbir namaz olmaz ifadesi farz dışında kılınan namazların
geçerli I sahih olmayacağına veya kâmil I tam olmayacağına işaret eder. Söz
konusu namazların geçerli olmayacağına dair açıklama daha doğru görünmektedir.
Çünkü kullanılan olumsuzluk edatı gerçek anlamda bir geçersizliği anlatır.
Fakat Nebi s.a.v. bu şekilde namaz kılan adamın namazına doğrudan müdahale edip
engel olmadığı ve sadece bunu tasvip etmediğini azarlayıcı bir ifade ile dile
getirdiği için, bu başlıktan kamet getirilirken kılınan diğer namazların
kâmil tam olmayacağını anlarız.
Başlıkta kullanılan olumsuzluk (nefy) edatının yasaklama
anlamında (nehy) olduğu da düşünülebilir. Bu durumda anlam kamet getirilirken
başka bir namaz kılmayın olur.
Sadece farz namaz kılınır ifadesi namaz için kamet getirilmeye
başlandıktan sonra nafile namaz kılınamayacağını gösterir. Kılınan nafile
namazın düzenli olarak kılınan sünnet namazlarından (sünen-i râtibe) olup
olmaması bu hükmü leğiştirmez. Çünkü başlıkta kullanılan kelimesi farz
namazları anlatır.
Bu hadisle ilgili olarak Müslim İbn Hâlid'in, Amr İbn Dînâr'dan
naklettiği ek bir bilgi bulunmaktadır. Bu rivayette geçen ek bilgi şöyledir:
"Ashâb-ı kiram; 'Ey Allahın Resulü, sabah namazının iki rekathk sünneti de
mi kılınmaz?' diye sorunca, Nebi s.a.v.; 'Evet, sabah namazının iki rekathk
sünneti de kılınmaz' buyurdu" İbn Adiyy'in Yahya İbn Nasr İbnü'l-Hâcib'in
terceme-i hal! / biyografisini anlatırken tahric ettiği bu rivayetin senedi
hasendir.
İmam Nevevî bu hadisle ilgili olarak şu açıklamaları yapmıştır:
"Kamet getirildiğinde sadece vaktin namazını kılmak gerektiğine dair
hükmün hikmeti şudur: Kişi bu şekilde farz namaza en başından itibaren
katılmış ve hemen İmamın ardından başlamış olacaktır. Zaten farz namazı tam
olarak kılmak için gerekli tedbirleri almak ve buna özen göstermek nafile
ibadetle meşgul olmaktan daha faziletli ve daha evlâdır."
İbn Abdilberr başta olmak üzere pek çok âlim şöyle demiştir;
"Herhangi bir görüş ayrılığı ve tartışma meydana geldiğinde başvurulacak
ana kaynak/asıl delil sünnettir. Sünnette ifade edilen hükme sarılan kurtulur.
Kamet getirildiği zaman nafile ibadeti bırakıp farz olan namazı eda ettikten
sonra nafilelere devam etmek sünnete daha uygun bir davranıştır; bu şekilde
hareket eden bir kimse sünnete daha fazla uymuş olur."
Farz namaz için kamet getirildiğinde, başlanmış olsa bile nafile
ibadeti bozup farz namaza başlamak gerektiğini savunanlar "sadece farz
namaz kılınır" ifadesinin genel anlamını delil olarak almışlardır.
Şâfiîier'den İmam Ebu Hamid el-Gazâlî de bu görüştedir.
Buna karşılık, kamet getirildiği zaman nafile namaz kılınmayacağına
dair yasağın nafile İbadete başlamak üzere olan kimselerle ilgili olduğunu
savunanlar ise "Amellerinizi bozmayın (İptal etmeyin)"194 âyetinin
genel anlamını delil olarak göstermişlerdir.