GİRİŞ:
Bu şerhin mukaddimesinde, Siracuddîn
el-Bulkînî'nin görüşlerini özetleyerek, sıralanış bakımından Sahih-i Buhârî'nin
bölümleri arasındaki ilişkiyi anlatmıştık. İlk olarak taharetle ilgili
bölümlerden sonra namaz bölümünün ele alınmasını, şart koşulandan önce şartın,
hedeften önce aracın gelmesi gibi bir ilkeye dayalı olduğunu belirtmiştik.
Sonra Namaz Bölümünü inceledim. Yirmiden fazla alt başlıktan oluştuğunu gördüm.
Bu münasebetle, şerhe başlamadan önce bu başlıkların tertibindekİ uyumdan
bahsetmeyi gerekli görüyorum.
Buhârî kitabında ilk önce namazın
dışındaki farzlara temas etti. Bu vesileyle taharet, setr-i avret, kıbleye
yönelmek ve vaktin girmesi konularına yer verdi. Bunlar arasında çeşitli
bölümlere ayrıldığı için taharet konusunu, müstakil başlıklarla ele aldı.
Namaz Bölümünü ise, İslâm'ın diğer
şartlarının aksine ne zaman farz kılındığını belirterek başladı. Setr-i avret,
sadece namaza özgü bir farz değildir. Bundan dolayı genel olarak örtünmeden
bahsetti. Sonra farz ve nafile namazlarda gerekli olan kıbleye yönelmekten
bahsetti. Korku halinde ve yolculuk esnasında binek üzerinde kılınan nafile
namazlarda kıbleye yönelmenin şart olmadığına işaret etti. Kıbleye yönelmek bir
mekanı çağrıştırır. Bu nedenle camilerden mescidlerden bahsetti. Daha sonra
kıbleye yönelmekle ilgili konulardan olan sütre meselesine geçti.
Kıbleye yönelmeden sonra, başka bir
farz olan vaktin girmesini ele aldı. Vakit şartı, sadece farz namazlarda
aranır. Vaktin girdiği ancak yapılacak ilan ile anlaşılır. Bu yüzden ezan
bahsine yer verdi. Böylece ezanın vakitle ilgili olduğuna işaret etti. Ezan,
namaz için toplanmaya davet ilanı demektir. Bu yüzden cemaat konusunu ele aldı.
Cemaatin en azı bir imam, bir de me'ınum’dan oluşur. Bu vesileyle imamlık
konusunu zikretti.
Namazın farzları ve bunlarla ilgili
konular sona erince, vasıflarıyla ilgi ilgili meselelere geçti. Farz namazların
belli bir şekilde cemaatle kılındığından yola çıkarak Cuma ve korku namazını
kaydetti. Sıkça kılındığı için Cuma namazını korku namazından önce anlattı.
Daha sonra cemaatle kılınan nafile namazlara yer verdi. Bu çerçevede bayram ve
vitir ile yağmur duası ve ay tutulmasıyla ilgili namazlardan bahsetti. Ay
tutulması ile ilgili namazı en sona bıraktı. Çünkü diğerlerinden biraz farklı
kılınır. Zira bu namazda rükû sayısı fazladır. Daha sonra İse, secde sayısı
fazla olan tilavet secdesinden bahsetti. Çünkü tilavet secdesi bazen namazda
İken gerekir, bu da secde sayısını artırır.
Bunlardan sonra, adet bakımından eksik
olanlara geçti. Bu çerçevede namazların kısaltılmasından bahsetti. Cemaatle
kılınması gereken namazları bitirdikten sonra, cemaatle namaz kılmanın
müstehap olmadığı bilinen diğer nafile namazlara geçti. Ardından namaza
başladıktan sonra şart olan şu üç hususa yöneldi. Bunlar, iftitah tekbirinden
sonra konuşmamak, namaza ait olmayan davranışlardan sakınmak, yemeden uzak
durmaktır. Daha sonra kasıtlı olarak yapılan fiillerle namazı bozan durumları
ele aldı. Burada, yanılmalara değinmesi gerekti. Bundan dolayı sehiv secdesinin
hükümlerinden bahsetti. Buraya kadar anlattıkları, rüku ve secdenin bulunduğu
namazlara ilişkin hükümlerdi. Bundan sonra ise rükû ve secdenin bulunmadığı
cenaze namazına geçti.
Buhârî'nin "el-Câmi'u's-Sahîh"inde
yer alan "Namaz Bölümü"nün konuları arasındaki münasebetler bundan
ibarettir. Diğer sarihler bu konuya hiç yer vermemişlerdir. İlham ettiği ve
öğrettiği bilgilerden dolayı Allah'a hamd olsun.