|
HAKİM el-Müstedrek |
ZEKAT |
|
541- Haram Bir Maldan Sadaka Veren Kimseye Bundan Dolayı
Onun için Bir Ecir Yoktur, Vebali de Onun Üzerinedir |
1480- *Bize Ebu'l-Abbas
Muhammed b. Yakub tahdis etti, bize Bahr b. Nasr tahdis etti, bize İbn Vehb,
Amr b. el-Haris'den tahdis etti. O Dürrac Ebu's-Semh'den, o İbn Huceyre
el-Ekber el-Havlani'den, o Ebu Hureyre'den rivayet ettiğine göre Rasulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: "Zekatı eda ettiğin
takdirde üzerindeki yükümlülüğünü yerine getirmiş olursun. Haram bir mal
topladıktan sonra onu tasadduk eden bir kimse için bundan dolayı bir ecir
olmaz, vebali de onun üzerinedir."
Diğer Tahric: İbn
Mace, 1788; Tirmizi, 618; İbn Hibban, 3216; Beğavi, Şerhu's-Sünne, 1591.
Tirmizi: Hasen, garib bir hadistir demiştir. İbn Mace ve Tirmizi'de ise
"üzerindeki yükümlülüğünü yerine getirmiş olursun" kısmına kadar
rivayet kaydedilmiştir. O halde hadis zevaiddendir.
1481- Bize fakih
Ebu'n-Nadr haber verdi, bize Osman b. Said ed-Darimi tahdis etti.
Bize adaletli Ali b.
Hamşaz da tahdis etti, bize İbrahim b. İshak el-Harbi ile Hişam b. Ali tahdis
edip (Osman ile birlikte) dediler ki: Bize Musa b. İsmail tahdis etti, bize
Hammad b. Seleme tahdis edip dedi ki: Ben Şumame b. Abdullah b. Enes'ten, Ebu
Bekir'in, Enes'i zekat toplamak için gönderdiği zaman yazdığını söylediği bir
mektup aldım. Üzerinde de Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'ın mührü de
vardı. Mektupta şunlar yazılı idi: Bu Allah'ın Nebisine (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) emretmiş olduğu ve Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'ın
Müslümanlara farz kıldığı (miktarlarını tayin ettiği) zekat farizası(na dair
mektubu)dır. Müslümanlar arasında buna uygun olarak kendisinden zekat istenen
kimse onu versin. Bundan fazlası kendisinden istenen de vermesin: ''25 devenin
aşağısında zekat koyun olarak verilir. Her beş devede bir koyun zekat düşer.
25'e ulaştıkları takdirde 35 deveye kadar iki yaşına baSIDış bir dişi deve
verilir. Eğer aralarında iki yaşına baSIDış bir dişi deve yoksa üç yaşına
baSIDış bir erkek deve verilir.
Deve sayısı 36'ya
ulaştığı takdirde 45'e kadar üç yaşına baSIDış bir dişi deve verilir. Deve
sayısı 36'ya ulaştığı takdirde 60'a kadar erkek deve altına çekilen dört
yaşında bir dişi deve verilir. Deve sayısı61'e ulaştığı takdirde 75'e kadar
onda beş yaşında bir dişi deve verilir. Deve sayısı 76'ya ulaştığı takdirde
90'a kadar üç yaşına basmış iki dişi deve verilir. Deve sayısı 91'i bulduğu
takdirde 120'ye kadar erkek deve altına çekilebilen dört yaşına basmış iki dişi
deve verilir. Deve sayısı 120'yi aştığı takdirde her bir 40 deve için üç yaşına
basmış bir dişi deve, her bir elli deve için de dört yaşına basmış bir dişi
deve verilir.
Zekat farizası
dilimlerinde, develerin yaşları farklı olduğu takdirde yanındaki develere beş
yaşında bir dişi deveyi sadaka olarak vermek gerektiği halde yanında beş
yaşında dişi deve bulunmayıp, dört yaşında dişi deve varsa bu dişi deve ondan
kabul edilmekle birlikte, onunla beraber eğer imkan bulursa iki koyun yahutta
20 dirhem verir.
Vermesi gereken zekat
dört yaşında dişi deve olmakla birlikte yanında dört yaşına basmış dişi deve
bulunmayıp, yanında beş yaşına basmış bir dişi deve bulunuyorsa, bu da ondan
kabul edilir ama zekat toplayıcısı ona geri 20 dirhem yahut iki koyun verir.
Vermesi gereken zekat üç
yaşına basmış bir dişi deve olduğu halde yanında ancak dört yaşında bir dişi
deve bulunan bir kimseden, o deve kabul edilir ve zekat toplayıcısı ona geri 20
dirhem yahut iki koyun verir.
Vermesi gereken zekat üç
yaşında bir dişi deve olmakla birlikte, yanında ancak iki yaşında bir dişi deve
bulunan bir kimseden, o deve kabul edilmekle birlikte, ondan iki koyun yahut 20
dirhem alınır.
Vermesi gereken zekat
iki yaşında bir dişi deve olduğu halde yanında ancak üç yaşına basmış erkek
deve bulunan kimseden bu erkek deve kabul edilir, bununla birlikte bir şey
yoktur (alınmaz, verilmez.)Sadece dört devesi bulunan kimsenin bu develerinde
hiç bir şey (zekat olarak) yoktur, sahibinin vermek istemesi hali müstesna.
Otlaklarda beslenen koyun
türünde ise 40 tane oldukları takdirde 120'ye kadar bir koyun zekat düşer.
Koyun sayısı 120'den fazla olduğu takdirde 200'e ulaşıncaya kadar iki koyun
zekat düşer. Koyun sayısı 200'den fazla olduğu takdirde 300'e ulaşıncaya kadar
üç koyun zekat düşer.300'den fazla oldukları takdirde her bir 100 koyun için
bir koyun verilir.
Zekat olarak çok yaşlı
koyun da, bir gözü kör koyun da kabul edilmez. Aynı şekilde koç da -zekat
verenin istemesi hali dışında- zekat olarak alınmaz.
Zekat (artar ya da
eksilir) korkusu ile ayrı olanlar bir araya getirilmez, bir arada bulunanlar da
dağıtılınaz. Ortaklara ait davarlardan zekat alınması halinde ise, onlar kendi
aralarında (hisselerine göre) birbirleri ile hesaplaşırlar.
Şayet bir kimsenin sahip
olduğu merada otlayan koyun sayısı 40'a ulaşmıyorsa -sahibinin dilemesi hali
dışında- onlara (zekat olarak) bir şey düşmez. Gümüşte 40'ta bir zekat vardır.
Eğer mal (gümüş olarak) ancak 190 (dirhem) ise ona bir şey düşmez, sahibinin
vermek istemesi hali müstesna."
Bu Müslim'in şartına
göre sahih bir hadis olmakla birlikte bunu tahriç etmemişlerdir. Bu şekilde ise
bir başka yoldan Sumame b. Abdullah'tan Buhari tek başına (münferiden) tahriç
etmiş bulunmaktadır. Hammad b. Seleme'nin rivayeti ile hadis el-Ensari'nin
rivayet ettiği hadise göre daha sahih, daha tatmin edici ve daha eksiksizdir.
Diğer Tahric: Buhari,
1386; Ebu Davud, 1567; Nesai, V, 18; İbn Mace, 1800; İbn Huzeyme, 2261;
Darakutni, Sünen, 209; Beyhaki, es-Sünenu'l-Kübra, IV, 86; İmam Ahmed, Müsned,
I, ll; İbnu'l-Carud, el-Munteka, 174; Darimi, Sünen, I, 381; İbn Ebi Şeybe,
Musannef, III, 121 ve başkaları.
1482- ... Bize İshak b.
İbrahim tahdis etti, bize en-Nadr b. Şumeyl bildirdi, bize Hammad b. Seleme
tahdis edip dedi ki: Biz bu mektubu Sümame b. Abdullah b. Enes'ten aldık. O
bunu Enes b. Malik'ten, oRasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'tan diye
tahdis ediyordu. Sonra bu hadisi Musa b. İsmail'in, Hammad'dan zikrettiğine
yakın olarak uzun uzadıya zikretti.
Bu lafızların
ez-Zühri'nin, Salim'den, onun babasından diye rivayet ettiği bir hadis olarak
bir şahidi de vardır.
1483- Bunu bize Ebu Bekr
Muhammed b. el-Müemmel haber verdi. ..
Bize Abbad b. el-Avvam,
Süfyan b. Huseyn'den tahdis etti. O ez-Zühri'den, o Salim'den, o babasından
şöyle dediğini nakletti: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) sadaka
kitabını (zekat nispetlerinin yazılı bulunduğu mektubu) yazdı. Ancak onu ruhu
kabzedilinceye kadar zekat tahsildarlarına çıkartamadı. Bu sebeple onu kılıcına
bağlamıştı. Ruhu kabzedilinceye kadar, Ebu Bekr bu mektup gereğince uygulama
yaptı. Sonra ruhu kabzedilinceye kadar, Ömer bu mektup gereğince uygulama
yaptı. Bu mektupta şunlar vardı: "5 devede 1 koyun, 10 devede 2 koyun, 15
devede 3 koyun, 20 devede 4 koyun, 25 deveden 35 deveye kadar iki yaşına basmış
bir dişi deve zekat düşer. Deve sayısı bundan bir fazla olduğu takdirde 45'e
kadar ona 3 yaşına basmış bir dişi deve zekat verilir. Deve sayısı bundan bir
fazla olduğu takdirde 60'a kadar dört yaşına basmış bir dişi deve zekat düşer.
Deve sayısı bundan bir fazla olup 75'e kadar ona beş yaşında bir dişi deve
zekat düşer. Deve sayısı bir fazla olursa 90'a kadar ona üç yaşına basmiş iki
dişi deve zekat düşer. Bir tane fazla olduğu takdirde 120'ye kadar dört yaşına
basmış iki dişi deve zekat düşer. Deve sayıları bundan fazla olduğu takdirde
her 50 deve için dört yaşına basmış bir dişi deve, her 40 deve için üç yaşına
basmış bir dişi deve zekat verilir.
Koyunlarda ise her bir
40 koyun için 120'ye varıncaya kadar bir koyun zekat düşer. Koyun sayısı bir
fazla olduğu takdirde 120'ye kadar iki koyun zekat düşer. Koyunun sayısı201 ile
300 adet arasında ise üç koyun zekat düşer. Aynı miktar koyun sayısı 300'ü
buluncaya kadardır. Eğer koyun sayısı bundan fazla olursa o takdirde her bir
100 koyun için bir koyun zekat düşer ve 100'e ulaşıncaya kadar (küsuratta) bir
şey düşmez.
Zekat (artar ya da
eksilir) korkusu ile toplu olan birbirinden ayrılmaz, ayrı olanlar da bir araya
getirilmez. Ortaklardan alınan zekata gelince, daha sonra onlar (hisselerine
göre) eşit olarak birbirleriyle hesaplaşırlar. Zekat olarak yaşlı ve kusurlu
hayvan alınmaz."
Zühri dedi ki: Zekat
tahsildarı geldiği takdirde koyunlar üç kısma ayrılır. Üçte biri kötü, üçte
biri iyi, üçte biri de orta halli olmak üzere.
Zekat tahsildarı ise
orta hallilerden zekatı alır. Zühri inekleri sözkonusu etmemiştir.
Bu hadis bu hususta
pek büyük bir hadistir. Sümame'nin, Enes'ten diye naklettiği hadisteki ahkamın
çokluğuna tanıklık etmektedir. Ancak Buharı ve Müslim iki sahih kitaplarında
Süfyan b. Huseyn el-Vasıti'nin rivayetlerini tahriç etmemişlerdir. Süfyan b.
Huseyn ise hadis imamlarından birisidir. Yahya b. Main onun sika olduğunu
söylemiştir. Yezid b. el-Mühelleb ile birlikte Horasan'a gelmiş, onunla
birlikte Neysabur'a da girmiştir. Kendisinden Kuhundus (kundus)lu
hocalarımızdan bir topluluk hadis dinlemiştir. Mübeşşir b. Abdullah b. Rezin
onun kardeşi Ömer b. Abdullah ve başkaları bunların örneklerindendir. Bu
hadisin Buharı ve Müslim'in şartına göre sahihliğini Abdullah b. el-Mubarek'in,
Yunus b. Yezid'den, onun ezZühri'den -senedinde asgari düzeyde bir irsal
(mürsellik) bulunuyor olsa dahi- sahihlik mertebesine çıkarmaktadır. Çünkü bu
Süfyan b. Huseyn'in rivayet ettiği hadise sahih bir şahittir.
Diğer Tahric: Şafii,
Sünen, I, 89; Darakutni, Sünen, II, 112; Tirmizi, 62ı; Ebu Davud, 1568, 1569;
İbn Mace, 1798,1805,1807. Bu hadisi münferid olarak Süfyan b. Huseyn mevsul bir
senetle rivayet etmiştir. Ancak yalnızca ez-Zühri'den rivayeti halinde onu
zayıfkabul etmişlerdir. ez-Zühri'nin arkadaşlarından hafız olanlar ise bu
senedi mevsul olarak rivayet etmemişlerdir. Bu bilgiyi Hafız İbn Hacer ifade
etmiştir.
Hadisi Beyhaki,
es-Sünenu'l-Kübra, IV, 88'de kaydettikten sonra Tirmizi'nin el-İlelu'l-Kebir
adlı eserinde Buhari'den nakletmiş olduğu: Hadisin mahfuz olacağını ümit ederim
çünkü Süfyan b. Huseyn (bu hadisi ez-Zühri'den rivayet eden kişi) saduk (çok
doğru sözlü) birisidir şeklindeki sözünü nakletmektedir.
1484- Bunu bize ikisi de
Mervezi (Merv er-Ruzlu) olan Ebu'l-Abbas Muhammed b. Ahmed el-Mahbubi ile Ebu Bekr
Muhammed b. Ahmed elMüzekki Merv'de haber verip dediler ki: Bize Ebu'l-Muveccih
Muhammed b. Amr bildirdi, bize Abdan b. Osman bildirdi, bize Abdullah b.
el-Mubarek bildirdi. Bana Yunus b. Yezid haber verdi.
Bize fakih Şeyh Ebu Bekr
b. İshak da tahdis etti -ki lafız onundur-, bize Ebu'l-Musenna bildirdi, bize
Abdullah b. Muhammed b. Esma tahdis etti, bize Abdullah b. el-Mubarek,
Yunus'tan tahdis etti. O İbn Şihab'dan şöyle dediğini nakletti: Bu Rasulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)'ın sadakahakkında (zekat miktar ve nispetlerini)
yazmış olduğu mektubun bir nüshasıdır ve bu Ömer b. el-Hattab'ın hanedanının
yanındadır. İbn Şihab dedi ki: Bu mektubu bana Salim b. Abdullah b. Ömer
okuttu, ben de onu olduğu gibi belledim. Ömer b. Abdulaziz'in, Abdullah b.
Abdullah b. Ömer ile Salim b. Abdullah'tan Medine'de vali iken istinsah ettiği
mektubun kendisidir. Ömer b. Abdulaziz zekat tahsildarlarına bunun gereğince
amel etmelerini emir vermiş sonra bunu el-Velid'e yazıp göndermiş, el-Velid de
kendi tahsildarlarına gereğince amel etmelerini emretmişti. Daha sonra
halifeler ondan sonra hep bunun gereğince amel edilmesini emredip gelmişlerdir.
Sonra da Hişam emir vererek Müslüman amirlerinin her birisi için onu istinsah
etti ve onlara içinde bulunanlar gereğince amel etmelerini ve onun sınırları
dışına çıkmamalarını emretti. İşte bu onu açıklayan (içindekileri ortaya koyan)
bir mektuptur:
"Beş deveyi
bulmadıkça hiçbir şekilde deveden zekat alınmaz. Deve sayısı S'i bulduğu
takdirde LO deve oluncaya kadar 1 koyun zekat düşer. Deve sayısı ona ulaşırsa
lS'e kadar 2 koyun zekat düşer. Deve sayısı lS'i bulduğu takdirde 25 deveye
varıncaya kadar 4 koyun zekat düşer. Deve sayısı 2S'i bulduğu takdirde (deve
olarak zekat verilmesi) farz olur ve 35 deveye kadar iki yaşına basmış bir dişi
deve zekat düşer. İki yaşına basmış bir dişi deve yoksa üç yaşına basmış bir
erkek deve zekat verilir. Develer 36'yı bulduğu takdirde, 4S'i buluncaya kadar
üç yaşına basmış bir dişi deve zekat düşer. Deve sayısı 46'yı bulduğu takdirde
60'a varıncaya kadar erkek deve altına çekilebilen dört yaşına basmış bir dişi
deve zekat düşer. Deve sayısı 61'e ulaştığı takdirde 7S'e ulaşıncaya kadar ona
beş yaşına basmış bir dişi deve zekat düşer. Develer 76'ya ulaştığı takdirde 90
deveye ulaşıncaya kadar üç yaşında bir dişi deve zekat düşer.
Deve sayısı 91'e
ulaştığı takdirde l20'ye varıncaya kadar erkek deve altına çekilebilen dört
yaşına basmış iki dişi deve zekat düşer. Deve sayısı l20'yi bulduğu takdirde
129'a varıncaya kadar onda 3 tane üç yaşına basmış dişi deve zekat düşer.
Develer 130'u bulduğu takdirde 139'a kadar onda üç yaşına basmış iki dişi deve
ile dört yaşına basmış bir dişi deve zekat düşer. Deve sayısı 140 olduğu
takdirde 149'a varıncaya kadar onda dört yaşına basmış iki dişi deve ile üç yaşına
basmış bir dişi deve zekat düşer. Deve sayısı ISO'yi bulduğu takdirde lS9'a
varıncaya kadar onda dört yaşına basmış üç dişi deve zekat düşer. Deve sayısı
160 olduğu takdirde 169'a ulaşıncaya kadar onda üç yaşına basmış dört dişi deve
zekat düşer.
Deve sayısı 170'i
bulduğu takdirde 179'a varıncaya kadar onda üç yaşına basmış üç dişi deve ile
dört yaşına basmış bir dişi deve zekat düşer. Deve sayısı 180'i bulduğu
takdirde 189'a ulaşıncaya kadar onda dört yaşına basmış iki dişi deve ile üç
yaşına basmış iki dişi deve zekat düşer. Deve sayısı 190 olduğu takdirde 199'a
varıncaya kadar dört yaşına basmış üç dişi deve ile üç yaşına basmış üç dişi
deve zekat düşer. Develer 200'e ulaştığı takdirde onda dört yaşına basmış dört
dişi deve yahut üç yaşına basmış beş dişi deve zekat düşer. Hangi yaşta deve
bulunursa bu mektupta belirttiğimiz sınırlara göre alınır. Ondan sonra her
miktardaki deve için de yine bu kitapta (mektupta) belirtilen şekilde zekat
alınır.
Koyunlardan ise 40
koyuna ulaşıncaya kadar zekat alınmaz. Koyun sayısı 40'a ulaştığı takdirde
120'ye kadar bir koyun zekat düşer. Koyunlar 121'i bulduğu takdirde 200'e
varıncaya kadar 2 koyun zekat düşer. Koyunlar 200'ü bulduğu takdirde 300'e
varıncaya kadar 3 koyun zekat düşer. Koyun sayısı 300'ü geçecek olursa 400'e
ulaşıncaya kadar ondan ancak 3 koyun zekat alınır. 400 koyuna ulaştığı takdirde
500'e varıncaya kadar 4 koyun zekat düşer. Koyun sayısı 500'e ulaşacak olursa
600'e varıncaya kadar 5 koyun zekat düşer. 600'ü bulduğu takdirde 6 koyun zekat
verilir. 700'e ulaştığı takdirde 800 koyuna varıncaya kadar 7 koyun zekat
düşer. 800 koyuna ulaştığı takdirde 900'e varıncaya kadar 8 koyun zekat düşer.
Koyun sayısı 900'ü bulduğu takdirde 1000 koyuna varıncaya kadar 9 koyun zekat
düşer. 1000 koyunu bulacak olursa onda 10 koyun zekat düşer. Ondan sonra her
yüz koyun arttıkça bir koyun zekat verilir."
Bu hadisin lehine
sahih olduğuna dair şahitlik edenlerden birisi de şudur:
Diğer Tahric:
Darakutni, Sünen, II, 116; Ebu Davud, 1570; Beyhaki, es-Sünenu'l-Kübnı, IV, 87
1485- Bunu bize
Ebu'l-Abbas Muhammed b. Yakub tahdis etti, bize Muhammed b. İshak es-Sağani
tahdis etti, bize Yezid b. Harun tahdis etti. Bize İbn İshak ve Habib b. Ebi
Habib, Amr b. Herim'den tahdis ettiklerine göre Ebu'rRical Muhammed b.
Abdurrahman el-Ensari kendisine şunu tahdis etmiştir:
Ömer b. Abdulaziz
halifelik makamına getirilince Medine'ye haber göndererek Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'ın zekat nispetlerine dair mektubunu araştırmaya koyuldu.
Ömer b. el-Hattab'ın soyundan gelenlerin yanında Ömer'in zekata dair zekat
tahsildarlarına yazdığı mektubu buldu. Sözkonusu bu mektup ise Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem)'ın Amr b. Hazm'a gönderdiği mektubun aynısı idi. Bunun
üzerine Ömer b. Abdulaziz zekatı tahsil etmekle görevli olan amirlerine bu iki
mektupta bulunan esaslara göre uygulama yapmalarını emretti. Bu iki mektupta
şunlar vardı:
"Deve zekatı
şöyledir: Deve sayısı 91'i bulduğu takdirde 120'ye varıncaya kadar dört yaşına
basmış 2 dişi deve zekat alınır. 120'den bir fazla olduğu takdirde 129'a
ulaşıncaya kadar üç yaşına basmış 3 dişi deve zekat alınır. Deve sayısı bundan
fazla olursa bu fazlalık 10 deveye ulaşmadığı takdirde herhangi bir (ek miktar)
zekat yoktur. Fazlalık onu buluncaya kadar."
Nebi (Sallallahu aleyhi
ve Sellem)'ın Amr b. Hazm'a gönderdiği mektuba gelince, o mektubun senedi bu
kitabın şartına uygundur. Bundan dolayı bunun anlatımını uzun uzadıya
zikrettim.
Diğer Tahric: Tahavi,
Müşkilu'l-Asar, I, 315. Bu hadis de bundan iki hadis sonra gelecek olan hadisin
bir kısmıdır.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: