EL-ESNA

Fİ ŞERHİ ESMAİLLAHİ’L-HÜSNA

VE SIFATİHİL ULYA

32. BÖLÜM

Hadiste geçen isimleri verdikten sonra şimdi bazı alimlerin Kur'an-ı Kerim'den çıkarmış oldukları isimleri zikredelim. Bazıları tamlama halinde olmayan ve fiillerde gizli (özne) halinde olmayan isimleri incelemiştir. Bu isimler doksan dokuza ulaşmamıştır.

Ebu Abdullah ez-Züheydi (rahimehullah) de şöyle derdi: Haberlerde, eserlerde varid olan isimleri tespit etmeye çalıştım. Kur'an'da varid olanlarla kıyaslayınca 113 isim olduğunu gördüm. Haberde zikredilen sayıdan fazla olması şundan; ben bazı isimleri tekrar olarak değerlendirdim. Örneğin: el-Kadir, el-Muktedir, er-Rezzak, er-Razık, el-Gafir, elGafür, el-Gaffar" (bunları bir saydım) Tekrarları hazfedince belirttiğim sayıda olduklarını gördüm.

Nahiv imamı Ebü'l-Kasım ez-Zeccacı Abdurrahman b. İshak (rahimehullah) "İştikaku esma'illah ve Sıfatihi" adlı eserinde der ki: Bana Abdurrahman anlattı dedi ki: Bana Ebu Abdullah Hüseyin b. Muhammed er-Razi anlattı dedi ki: Bize Ebu Bekr Ebü'l-Fazl Abdurrahman b. Muaviye el-Utebi -Mısır'da- anlattı, dedi ki: Bize Hibban b. Nafi b. Sahr b. Cüveyriye anlattı, dedi ki: Bize Süfyan anlattı, Ebü'z-Zinad'ın A'rec yoluyla Ebu Hüreyre (radıyallahu anh)'den rivayet ettiğine göre Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Muhakkak ki Allah'ın doksan dokuz ismi vardır. Yüzden bir eksik. Kim bunları ezberlerse cennete girer."

Hibban (rahimehullah) dedi ki: Bana Davud b. Ömer b. Kunbul el-lekki anlattı, dedi ki: Süfyan b. Uyeyne'ye Allah Teala'nın doksan dokuz ismini Kur'an'dan (yerini belirterek) yazdırmasını talep ettik. Geciktirince biz de Ebu Zeyd'e gittik o da bize bu isimleri yazdırdı.

Bu isimleri alıp Süfyan'a arzettik. Dört defa inceledi. Sonra şöyle dedi: İsimler (benim de size yazdıracağım isimler) işte bunlar. Dedik ki:

Bu isimleri bize oku. Süfyan da bize okudu:

Fatiha suresinde beş: Ya Allah, Ya Rab, Ya Rahman, Ya Rahim, Ya Malik.

Bakara'da 26 isim: Ya Muhit, Ya Kadir, Ya Alim, Ya Hakim, Ya Tevvab, Ya Nasir, Ya Vasi, Ya Semi', Ya Bedi', Ya Kafi, Ya Rauf, Ya Şakir, Ya İlah, Ya Vahid, Ya Gafur, Ya Halim, Ya Kabid, Ya Basit, Ya La İlahe illa ha, Ya Kayyum, Ya Aliyy, Ya Azim, Ya Veliy, Ya Ğaniy, Ya Hamid.

Al-i İmran'da 4 isim: Ya Kadim, Ya Vehhab, Ya Seri, Ya Habir.

Nisa'da 6 isim: Ya Rakib, Ya Hasib, Ya Şehid, Ya Afuvv, Ya Mukit, Ya Vekil.

En'am'da 5 isim: Ya Fatır, Ya Kahir, Ya Kaadir, Ya Latif, Ya Habir.

A'raf'ta 2 isim: Ya Muhyi, Ya Mumit.

Enfal'de 2 isim: Ya Ni'mel-Mevla, Ya Ni'men-Nasir.

Hud suresinde 7 isim: Ya Hafız, Ya Rakib, Ya Mucib, Ya Kaviy, Ya Mecid, Ya Vedud, Ya Fedal.

Ra'd suresinde 2 isim: Ya Kebir, Ya Müteal

İbrahim'de 1 isim: Ya Mennan

Hicr'de 1 isim: Ya Hallak

Meryem'de 2 isim: Ya Sadık, Ya Varis

Hac'da 1 isim: Ya Bais

Mü'minun'da 1 isim: Ya Kerim

Nur suresinde 3 isim: Ya Hak, Ya Mübin, Ya Nur.

Furkan'da 1 isim: Ya Hadi

Sebe' de 1 isim: Ya Fettah

Mü'min suresinde 4 isim: Ya Gafir, Ya Kabil, Ya Şedid, Ya Zü't-Tavl

Zariyat'da 3 isim: Ya Razık, Ya Zel-Celal, Ya Zel-İkram.

Hadid suresinde 4 isim: el-Evvel, el-Ahir, Ez-Zahir, el-Batın

Haşr suresinde 10 isim: Ya Kuddus, Ya Selam, Ya Mu'min, Ya Muheymin, Ya Aziz, Ya Cebbar, Ya Mütekebbir, Ya Halik, Ya Bari, Ya Musavvir.

Buruc'da 2 isim: Ya Mubdi, Ya Muid

İhlas'ta 2 isim: Ya Ahad, Ya Samed.

İbnu'l-Arabi (rahimehullah) dedi ki: Süfyan b. Uyeyne'den rivayet edildiğine göre kendisinden hadisi rivayet ettiği zaman isimleri sayması istenmiş o da talebelerine yazdırmıştır. Saydığı isimleri dikkatli incelediğinde zikredilmesi gereken bazı isimleri gözardı ettiğini, başka isimleri zikrettiğini görürsün. Şöyle ki bazı surelerde fiillerden türetilmiş bazı isimler zikretmiş, ancak nass olarak zikredilmiş isimleri gözardı etmiştir. Örneğin, Bakara suresinde 26 isim saymış, "Şakir, İlah, Vahid, Karib" isimlerini saymamıştır. Ek olarak da fiillerden türeyen Kabıd, Basit isimlerini saymıştır.

Aynı şeyi başka surelerde de yapmıştır. Eğer bu usulü takip edecek olursak isimler sayılmaz bir ade de ulaşır. Kelam genişler, sistem de bozulur. Bu hususta Muhammed b. Şaban (rahimehullah) da onun izinden gitmiş ve surelere bağlayarak tıpa tıp aynısını vermiştir.

Dedi ki: Denildi ki: İsimlerin sayısı şöyledir: Allah, er-Rahman, erRahim, el-İlah, er-Rab, el-Melik ...

İbnü'I-Arabi (rahimehullah) dedi ki: Bunların hepsi haklı tenkidlerle eksik kalmaktadır. Bizler bu isimleri Allah'ın kitabından araştırdık, okuduk, bizlere okunmasını talep ettik. Neticesinde isimlerin şunlar olduğunu gördük.

BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM

Hamd suresi'nde 5 isim: Allah, Rabb, Rahman, Rahim, Malik.

Bakara'da 30 isim: Muhit, Kadiir, Alim, Hakim, Zül-Fadl, el-Azim, Basir, Vasi, Bedi'us-Semavat, Semi', Tevvab, el-Aziz, Rauf, Şakir, İlah, Vahid, Ğafur, Şedid'ul-İkab, Azim, Veliy, Ganiy, Hamid, Mevla.

AI-i İmran'da 10 isim: Aziz, Zü'n-tikam, Vehhab, Kaim, Bil-kıst, Cam'iun-Nas, Malik'ul-Mülk, Hayru'ul-Makirin, Şehid, Hayrun-Nesirin, Vekil.

Nisa'da 7 isim: er-Rakib, el-Hasıb, Kebir, el-Afuvv, el-Basir, Mukit, Cam'ul Münafıkin ve'l-Kafirin fi cehenneme cemian.

Maide'de 17 isim: Fatır, Kahir, Şey, Şefi Hayru'l-Fasilin, el-Hak, Esraul-Hasibin, el-Kadir Faliku'l-Hab ven-Neva, Fatikul-İsbah, Cailu'l-leyl seken, Muhricu'l-Hay mine'l-Meyyit, Muhricu'l-Meyyit Mine'l-Hay, Seriu'l-ikab, Haliku külli şey, el-Latif, el-Hakim.

A'raf'ta 4 isim: Hayru'l-Hakimin, Hayru'l-fatihin, Erhamu'r-Rahimin, Hayru'l-Gafirin.

Berae'de 1 isim: Muhzi'l-Kafirin

Hud'da 7 isim: Ahkam'ul-Hakımin, Hafiiz, Mucib, Kaviy, Mecid, Vedud, Feadl lima yurid.

Yusuf'da 3 isim: el-Müstean, El-Kahhar, el-Hafız.

Ra'd 6 isim: Zü mağfire, Alim'ul-Ğayb, veş-Şehade, el-Kebir, el-Müteal, Şed'dül-Mihal, el-Kaim a'la külli nefs.

Hicr 2 isim: el-Varis, el-Hallak

Nahl 1 isim: Kefil

Kehf 3 isim: el-Muktedir, Zur-Rahme, el-Mueyyil

Meryem 1 isim: Kefil

Taha 2 isim: el-Melik, Hayrun ve Ebka

Enbiya 3 isim: el-Hasib, Hayru'l-Varisin, el-Fail.

Hac 1 isim: el-Mukrim

Mü'minun 2 isim: Ahsenu'l-Halikin, Hayru'l-Münzilin.

Nur 2 isim: el-Mübin, Nur'us-Semavati ve'l-Ard

Furkan 1 isim: el-Hadi

Neml 1 isim: el-Kerim

Rum 1 isim: Muhyil-Mevta

Sebe' 1 isim: el-Fettah

Fatır 1 isim: Eş-Şekur

Sad 1 isim: el-Ğaffar

Zümer 2 isim: Salim, Kafi

Mü'min 5 isim: Ğafiru'z-Zenb, Kabilu't-Tevb, Züt-Tavl, Rafiud-Derecat, Zu'l-Arş

Fussilet 1 isim: Zü İkab

Zuhruf 1 isim: el-Mübrim

Duhan 3 isim: el-Münzir, el-Mursil, el-Muntekim

Kaf: "Biz ona şah damarından daha "Karib" yakınız (Kaf, 16)

Zariyat: 5 isim: el-Musi, el-Mahid, er-Razik, Zü'l-kuvve, el-Metin

Tür 1 isim: el-Berra

Kamer 1 isim: el-Melik

Rahman 1 isim: Zu'l-Celal ve'l-İkram

Vakıa 3 isim: el-Halik, Ez-Zari, el-Münşi

Hadid 4 isim: el-Evvel, el-Ahir, Ez-Zahir, el-Batin

Mücadele 2 isim: Rabiu Selase, Sadisu hamse

Haşr 10 isim: el-Kuddus, Es-Selam, el-Mü'min, el-Müheymin, el-Aziz, el-Cebbar,

el-Mütekebbir, el-Halik, el-Bari, el-Müsavvir.

Mearic 1 isim: Zü'l-Mearic

Müddesir 1 isim: Huve ehlu't-Takva ve ehlu'l-Mağfire

A'la 1 isim: el-A'la

Kalem 1 isim: el-Ekrem

Tevhid (ihlas) 2 isim: Ahad, Samed.

ibnü'l-Arabi (rahimehullah) dedi ki: Bazı Alimlerimiz bu isimlere Şey'un, Mevcud, Kain, Sabit, Nefs, Ayn, Zat, Dain, Müstecib, Mumli, Kaim, Mütekellim, Mubki, Muğri, Gayur, Kad, Mudakkir, Ferd, Mubli, Cail, Muucid, Mubdi, Dari, (ilave etmiştir).

ibnü'l-Arabi (rahimehullah) dedi ki: Bu isimlerden bazıları lafzı ile Allah'ın kitabında, Resulullah (s.a.v.)'ın hadislerinde varid olmuştur. Bazıları ise fiillerden türetilmiştir. Bazıları da tamlama halinde zikredilmiş, burada tamlamadan ayırarak zikredilmiştir.

Ahkam kitabında şöyle der: Kur'an ve sünnette sıfatlarıyla beraber sayılan isimler bunlardır. el-Emed adlı eserimizde geniş çaplı olarak bu isimlerin şerhini yaptık. Müracaat edilebilir. Sayısını Kitap ve Sünnette varid olduğu, alimlerin de saydığı şekilde verdik. 146 isme ulaştı. Ahkam kitabında böyle demiştir. el-Emed'de de 264 isme ulaştığını belirtmiştir.

Fakih Ebu Bekr b. Berracan (rahimehullah), kendisine yöneltilen bir soruya cevabında şöyle dediğini zikretmiştir: Bu hususta BO'dan fazla isim tespit ettim. Hepsi meşhurdur, rivayetlerde geçmektedir. Bilinen meşhur birçok ismi de bıraktım. Eklediğim ziyadelere gelince bunu Resulullah (s.a.v.)'ın "Kim bunları ezberlerse cennete girer" buyruğuna nail olma umuduyla yaptım. inşallah ben de sen de bu müjdeye nail oluruz. Meşhur olanları, bilinenleri bırakmama gelince kısa tutmak uzatmamak gayesiyle olmuştur. Zira yaptığımız şerhlerle bıraktıklarımızın manasını kavramak kolayolacaktır. Sadece işaret ve ima ile yetindik. işin ehline de bu yeter. Azmi olmayana da atası bir şey yapamaz."

Derim ki: Bu hadislerden zikredilen hadislerde ve meşhur olan haberlerde tekrarsız olmak üzere 146 isim zikrettik. Haberlerde varid olan daha başka isimlerin de zikri gelecektir. Örnek olarak: el-Kain, el-Mukevvin, ed-Dehr, el-Müsa'ir, Mukallib'ul-Kulub, Müsarriful-Kulub, Müsebbitul-Kulub v.b bu isimlere ayrı bir başlık açacak alfabetik sıraya göre bu şekilde tespit ettiğimiz isimleri anlatacağız.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

33. BÖLÜM