|
EL-ESNA Fİ ŞERHİ ESMAİLLAHİ’L-HÜSNA VE SIFATİHİL ULYA |
|
10. BÖLÜM |
Alimlerden bir gurup, şöyle dediler: Allah Teala'ya
yaratmış olduğu şerli varlıklardan bir isim veya sıfat türetmek caiz değildir.
"Sizlere salat eden O'dur''(Ahzab,
43) buyruğundan da "Musalli" şeklinde bir isim türetmek de caiz
değildir. Aynı şekilde yemek yemediği için "Saim (oruçlu)" şeklinde
bir sıfatla nitelenemez. Yine "Şa-e"
fiilinden "şai (dileyen"
lafzıyla bir sıfatla da vasfedilemez. Çünkü ne
Allah'ın kelamında ne de arap dilinde "şai" şeklinde bir isim varid
olmamıştır. Bunun yerine "Murid" sözümüzle
yetinmişlerdir. İradeye bağlı olarak varid olan her
isim ve sıfat da böyledir. Aynı şekilde "kasıt (kasteden)" sıfatıyla
da vasfetmemişlerdir. İrade de kasıt manası bulunsa
da yapmamışlardır. Nitekim "Arif", "Zakir"
şeklinde de bir vasıf kullanmamışlardır. Bunların yerine "Alim" demekle yetinmişlerdir.
Hareket edenlerde
hareketi var ettiği içinde "Muharrik" denmez.
Takdir ettiği yaralardan
dolayı da "Carih (yaralayan)" sıfatı
verilmez. Cesur, fasih, hatip, beliğ, hazik (uzman),
fakih, kızgmlık gibi sıfatlarda da vasfedilemez. Ancak "Gazab"
ile vasfedilir. Kur'an'da
"Bizi gazaplandırınca"(Zuhruf, 55)
buyurmuştur. Şefaat hadisinde de: "Şüphesiz ki Rabbim rabbim
öyle gazaplandı ki. Ne bundan önce böyle gazaplandı ne de bundan sonra böyle
gazaplanacaktır." buyurur. Cür'et sahibi olmak, salih olmak, vasıflarıyla da vasfedilmez.
"Kamil" olmakla vasfedilir. Bu İbn Abbas (radıyallahu anh)'tan rivayet edilmiştir. Allah Teala
"Allah mı daha hayırlıdır yoksa onların ortak koştukları mı"(Neml, 59) buyurduğu için "Allah şundan
hayırlıdır" denilir. Şefik (şefkatli) demek caiz değildir. Çünkü şefkat
endişe ve korkudur. Mukin (yakin sahibi) denilmez.
Çünkü yakin ancak şüpheden sonra hasıl olur. "Fehm" diye de isimlendirilmez. Çünkü "Fehm" hızlı öğrenme kabiliyetidir. "Allah şu işe
azmetti" demek caiz değildir. Çünkü "Azim" bir konuda
değerlendirmeden sonra karar vermektir.
Özetle Allah Teala ancak kendini isimlendirip vasfettiği
veya Resülünün onu isimlendirip vesfettiği
ve yahut Müslümanların üzerinde icma etmiş olduğu
isim ve sıfatlarla isimlendirilip vasfedilebilir.
İsim veya sıfat nas yoluyla sabit olursa bu durumda
bize vacip olan boyun eğmek ve teslim olmaktır. Bu konuda celaline layık olan
ne ise o olur.
İbnü'l-Hassar (rahimehullah)
dedi ki: Kur'an-ı Kerim'de Allah Teala'ya
izafet edilen fiiller üç çeşittir. Bir kısmı, ittifakla bu fiillerden Allah Teala'ya isim türetmek caiz değildir. Örneğin, "Onlar
tuzak kuruyorlar Allah da tuzak kuruyor."(Enfal,
30), "Attığın zaman sen atmadın, bilakis Allah attı."(Enfal, 17) ve bunların benzerleri. Binaenaleyh fiillerden Makir (tuzak kuran), Rami (ok atan) şeklinde bir isim
türetilemez. Aynı şekilde "Katil" diye de bir isim çıkarmak caiz
değildir.
Derim ki: Bahsettiği
"ittifak" doğru değildir. Daha önce Şeyh Ebü'lHasen
(rahimehullah) ve Kadı (rahimehullah)'den
aktardığımız üzere "bunlardan isim türetmek ittifakla caizdir"
örneğin Allah Teala'nın şu buyruğu; "Dua ettiği
zaman zorda kalanın duasına icabet eden mi..."(Neml,
62), "Allah dilediğine rızkı yayar dilediğine daraltır."(Ra'd, 26) Bunlar ve benzerleri hakkında sahih haberler varid olmuştur. Nitekim Allah, el-Mucib,
elKabız, el-Basit'tir. üçüncü
türe gelince bu ihtimaldır.
Fakih Ebü Bekr b. Arabi
(rahimehullah), isimler arasında, "el-Müsteti (güç yetiren, yapabilen) ismini zikretmiştir. Dedi
ki: Bu isim hakkında ne Kur'an ne de sünnet varid olmuştur. Ancak fiil olarak gelmiştir. "Rabbin
güç yetirir mi"(Maide, 112) haberde sayılmayan
isimler arasında "Nürunu tamamlayan"(Saf,
8), "Varislerin hayırlısı"(Enbiya, 89), "üç kişinin
dördüncüsü", "Beş kişinin altıncısı", "Tayyib (pak, temiz),
Muallim (öğreten) v.b isimler saymıştır. Bu konuda İbn
Berrecan (rahimehullah)'a
uymuştur. Zira o da isimler arasında "Nazif" (temiz) ismini
zikretmiştir. Halbuki hakkında ne kitap da ne de
sünnet de bir şey varid olmuştur.
Derim ki: "Hakkında
ne kitap da ne de sünnet de bir şey varid
olmuştur" sözüne gelince bilakis kitapta şöyle gelmiştir. "Şüphesiz
ki yere ve üzerindekilere biz varis olacağız"(Meryem, 40) "Şüphesiz
ki dirilten öldüren bizleriz, varis olacak olanlar da yine bizleriz."(Hicr, 23) Dolayısıyla Allah "varis" olandır. Yine
buyuruyor ki "Ve sana bilmediklerini öğretti"(Nisa, 113) "Ona katımızdan
bir ilim öğrettik"(Kehf, 65), "Adem'e de isimlerin hepsini öğretti."(Bakara, 31)
Dolayısıyla gerçekte Muallim ( öğreten) O'dur.
Abdulmuttalib'in istiska (yağmur) duasında da
şöyle varid olmuştur.
Bu duayı Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem)'in beraberliğinde
yapmıştır. Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) o sırada gençliğe yeni adım atmıştı. Abdulmuttalib şöyle dua etmiştir: "Ey ihtiyaçları
kapatan, dert ve kederleri gideren! Sen öğretensin, öğretilen değiL." Müslim'in Sahih'inde "et- Tayyib"
ismi varid olmuştur. Tirmizi
de "en-Nazif" ismini rivayet etmiştir. Bu isimlerden bazıları ile dua
edildiği de varid olmuştur. İbn
Mace'nin Sünen'inde İbn Abbas (radıyallahu anh)'tan rivayet ettiğine göre: Nebi (sallallahu
aleyhi ve sellem) duasında şöyle derdi:
"Allah'ım! Bana yardım et! Aleyhime yardım etme! Bana zafer ver! Aleyhime
zafer verme! Lehime tuzak kur, aleyhime tuzak kurma! Bana hidayet ver ve bana
hidayeti kolaylaştır. Bana azgınlık hakanlık edene karşı bana yardım et. Rabbim
beni sana çok şükreden, çok zikreden senden çok korkan, sana itaat eden,
yönelen, korkundan inleyen, sürekli sana dönen kimse kıl! Rabbim! Tevbemi kabul et! Hatamı temizle! Duamı kabul et! Kalbime
hidayet ver! Dilime doğruluk ihsan eyle! Sevgimi sabit kıl! Kalbimdeki kini,
hasedi çekip al!" Tirmizi manasıyla rivayet
etmiştir. Hasen, sahih bir hadistir demiştir.
Buna dayanarak şöyle
denilir: "Ey tuzak kuranların en hayırlısı! Lehime tuzak kur, aleyhime
kurma!" Nitekim şöyle denilmektedir: "Ey zafer verenlerin yardım edenlerin
en hayırlısı! Bana yardım et, aleyhime yardım etme!" Allahu
a'lem. Allah'ın isimlerinden son ismin izahında da bu
konu tekrar ele alınacaktır.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: