|
EL-ESNA Fİ ŞERHİ ESMAİLLAHİ’L-HÜSNA VE SIFATİHİL ULYA |
|
4- EL-MÜTEALİ |
Bu isim Kitap ve
Sünnet'te varid olmuş, ümmetin alimleri
de üzerinde icma etmişlerdir. Allah Teala buyuruyor ki: "Gaybı
ve görünen alemi bilendir. Büyüktür, el-Mütealdir."(Ra'd, 9) el-Aliy, el-A'la Allah'ın
isimleridir. Hepsi de Kur'an'da vardır. Tirmizı rivayetinde el-A'la
geçmemiş el-Aliy ve el-Müteali
geçmiştir.
el-A'la: Zatında, herhangi bir
varlığa nispetle olmaksızın mutlak ulvilik sıfatına sahip olandır.
el-Aliy: Şeref ve yücelikte
başkasından üstün olandır.
el-Müteali: İnkarcıların ona nispet
etmiş oldukları denklerden, benzerlerden yüce münezzeh olandır.
Zatı bütün bunlardan
uludur. Bundan dolayı kendisine yakışmayan bir sıfat nispet edildiğinde Allah
bundan Mütealidir (yüce ve münezzehtir) denilir. Yine
"Subhan, el-Aliy, el-A'la, el-Müteali" denir.
Zikrettiğimiz manaları cem etmesi yönünden bu vasıfları birlikte zikredersin. el-Müteali, "te-aa-Ia'llah"
(Allah yüceldi, münezzeh oldu) fiilinin ismi failidir. Uluvv,
kökeninden gelmiş "te-fa-ul"
kalıbında kullanılmıştır. Ferra (rahımehullah)
der ki: Te-aa-Ia'llah ve Allah el-Müteali
denilir.
"Te-aa-Ia"
fiilinin mastarı da kullanılmaz, çünkü araplar hiç
telaffuz etmemişlerdir.
Başkası şöyle der: Şayet
kullanılmasaydı sarf kurallarına göre "tealiyen"
denmeliydi. Ancak kullanılmamıştır. Bundan dolayı "Tealal'lah,
tebarekallah" denilir. Tebareke
ise "bereket" mastarından türemiştir. Te-aa-Ia için "ulüvv" mastarından denilir. Sonra, Allah el-Müteali'dir, denilmiştir. Tebareke
fiilnden ismi fail kullanılmamıştır. "Mütebarik" denildiği duyulmamıştır. Allah Tealanın sıfatlarında ümmetin kullandığı ve vahiyle
gelenler sınırında durulur, ötesine geçilmez. Bu tür bir kullanım Resül (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den gelir veya ümmet kullanacak olursa Arapçada da
yeri olur, kullanılır.
Halimi (rahimehullah) der ki: el-Müteali:
Manası: yaratılmış varlıklar için caiz olan eş sahibi, evlat sahibi olma,
azaları, organları bulunma, oturmak için koltuk döşek edinme, görünmemek için
perdeyle örtünme, bir mekandan başka bir mekana
intikal etme v.b sıfatların kendisi için caiz olmasından yüce, ulu olan
demektir. Çünkü bu özelliklerden bazılarını ispat sonlu olmayı gerektirir.
Bazıları muhtaç olmayı, bazıları da değişmeyi ve halden hale girmeyi icap eder.
Bunlardan hiçbiri kadim olana yakışmaz, onun için caiz olmaz. el-Aliy isminin şerhinde kula bu
isim ile ibadet noktasında vacip olan hususları aktarmıştık.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: