MARİFETU SUNEN VE’L-ASAR

AZAT ETME

ANA SAYFA Kur’an Hadis Sözlük Biyografi

Kişinin Ortak Olduğu Köleden Kendi Hissesini Azat Etmesi ve Kölenin Çalıştırılması

20389- İbn Ömer'in bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: ''Kişi ortağı olduğu bir köledeki hissesini azat ettiği zaman, şayet kölenin tüm bedelini ödeyecek kadar malı varsa köleye bir değer biçilir ve diğer ortaklara hisselerinin bedelini ödeyerek köle onun adına tamamen azat edilir. (Şayet azat eden kişinin o kadar malı) yoksa hissesi oranında onu azat etmiş olur. "

Buhari ve Müslim, Sahih'de Malik kanalıyla rivayet etmiştir.(--- Buhari, el-ıtk (2522) ve Müslim, el-ıtk (3698).

20390- Bir grup bunu güvenilir kişiler kanalıyla Nafi'den rivayet etmiştir. Kimisinin rivayeti kişinin azat ettiği kölesinin bütün bedeli kadar malı olması halinde azat ettiğini söylediği günden kölenin tamamen özgür olduğuna delalet etmektedir.

20391- Kimisinin de rivayetinde: ''Kişi ortakları bulunduğu bir köledeki hissesini azat ettiği zaman kölenin kalan kısmına da değer belirlenir ve onun malından ortaklarına ödenerek köle tamamen azat edilir" ibaresi geçmiştir.

20392- Kimisi de: ''Diğer ortaklara hisselerinin bedelini ödeyerek köle serbest bırakılır" demiştir.

20393- Bir diğerinde ise: ''(Köleye diğer benzerleri gibi bir değer biçilir ve) bu kişi kalan kısmını da ödemekle sorumlu tutulur" ibaresi geçmiştir.

20394- Fakat bu hadise değil de daha önceki hadise daha fazla itibar edilmiş gibidir. O da kişinin maddi imkanı iyiyse kölenin gerisini de azat etmekle sorumlu tutulması yerine, bir kısmı azat edilen kölenin tamamen azat edilmiş sayılmasıdır. Doğrusunu da Allah bilir.

20395- Salim b. Abdillah'ın, babasından bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: "İki kişinin ortak malı olan bir kölede ortaklardan birinin kendi payını azat etmesi durumunda, azat eden kişinin maddi durumu iyi ise kölenin kalan kısmı için en pahalı olmak ya da az veya çok olmamak şartı ile bir değer biçilir ve diğer ortağa hissesi ödenir.''(--- Buhari, ıtk (252I) ve Müslim, en-nuzur ve'l-eyman (4250).

20396- Başka bir yerde ise rivayetinde: "En pahalı olmak şartı ile bir değer biçilir" ibaresi geçmiştir. Belki de rivayetinde: "Az veya çok olmamak şartı ile bir değer biçilir" demiştir.

Buhari ve Müslim, Sahih'de Süfyan kanalıyla rivayet etmişlerdir.

20397- Said b. el-Müseyyeb der ki: "Bir kadın (veya bir adam) altı kölesini azat etti. Onlardan başka bir malı da yoktu. Bu köleler Allah Resulü'ne (Sallallahu aleyhi ve Sellem) getirilince aralarında kura çekti ve üçte birini (ikisini) azat etti.

20398- Şafii der ki: "Bu olay, azat eden kişinin ölümüne sebep olan hastalığı zamanında vaki olmuştu."(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (10/286).

20399- İmran b. Husayn bildiriyor: "Ensar'dan bir adam ölümü esnasında altı kölesinin azat edilmesini vasiyet etti" veya: "Ölüm esnasında altı kölesini azat etti. Bu kölelerden başka malı da yoktu. Bu yaptığı Allah Resulü'ne (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ulaştığında Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem) onları azat eden kişiye ağır şeyler söyledi. Sonra köleleri çağırıp onları üç gruba ayırdı. Aralarında kura çekerek, kurada çıkan iki köleyi azat etti ve diğer dördünü köle olarak bıraktı.

Müslim, Sahih'de Abdulvehhab es-Sekafı kanalıyla rivayet etmiştir.(--- Müslim, Sahih (4256-4258).

20400- Şafii der ki: "Biz de bütün bu hadislerde olduğu gibi demekteyiz.

Zira bu hadislerin her biri bizim yanımızda Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve Sellem sabit bir şekilde rivayet edilmiştir."

20401- Sonra Şafii bu konuda kendi görüşünü zikretti. Sonra da bir kısmı köle olarak kalan kişinin çalıştırılması konusunda başkasının görüşünü zikretti.

20402- Sonra Şafii şöyle dedi: Bir adam kanalıyla "Said b. Ebi Arube Katade - Nadr b. Enes - Beşır b. Nehık - Ebu Hureyre" kanalıyla Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "İki kişinin ortak malı olan bir kölede ortaklardan birinin kendi payını azat etmesi durumunda, azat eden kişinin maddi durumu iyi değil ise köle köleliğinden kalan kısmı ödemesi için çalıştırılır'' şeklinde gelen hadisin huccet sayıldığını işittim.

20403- Ebu Hureyre'nin bildirdiğine göre Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: "kişi ortağı olduğu bir köledeki hissesini azat ettiği zaman şayet malı yeterli ise kölenin kalan kısmını da azat etme sorumluluğunu üstlenir. Ancak yeterli malı yoksa köle köleliğinden kalan kısmı ödemesi için ağır olmayan işlerde çalıştırılır. ''(--- Buhari, itk (2526, 2527) ve Müslim, itk (3700-3703).

20404- Bir önceki isnadla Şafii şöyle demiştir: Kendisine: "Ya İbn Ebi Arube kanalıyla kölenin çalıştırılması konusunda naklettiğin bu hadisi kendisi bu isnadla rivayette tek kalmış olsaydı?" dedim.

20405- Yine kendisine: "Ya Şu'be ve Hişam kendisine muhalefet etmiş olsaydı?" dediğimde, yanında bulunan bir kişi: "Şu'be ve Hişam'ın hadisi kölenin çalıştırılmaması yönündedir. Her ikisi de hadis ezberinde İbn Ebi Arube'den daha iyidir" dedi.

20406- Beyhaki der ki: Şu'be'nin Katade kanalıyla olan hadisini Müslim, Sahih'de kölenin çalıştırılmasını zikretmeksizin rivayet etmiştir. Hişam ed-Destuval'nin, Katade kanalıyla olan hadisinde de kölenin çalıştırılması zikredilmemiştir.

20407- Ebu'l-Hasan ed-Darakutnı der ki: "Şu'be ve Hişam bu hadisi Katade'den rivayet eden başka kişilerden daha iyi bilendir. Ancak her ikisi de rivayetlerinde kölenin çalıştırılmasını zikretmemiştir."

20408- Şafii söz konusu hadisin isnadı hakkında şöyle demiştir: Hadiste görüş sahibi olan ve tedbirli davranan bir kişinin: "Said b. Ebi Arube kölenin çalıştırılması konusunu rivayette tek kalmış olmasıyla birlikte kendisine muhalefet edilmese de hadisi sabit değildir" dediğini işittim.

20409- Şafii, el-Kadim'de şöyle demiştir: "İnsanlar Said'in (son zamanlarında) hadis ezberini kabul etmemiştir."

20410- Beyhaki der ki: Bu da Şafii'nin dediği gibidir. Zira Said'in ömrünün son zamanlarında karıştırmasından dolayı hadisleri kabul görmemiştir. Ancak Cerır b. Hazım, Katade kanalıyla kölenin çalıştırılması konusunda ona muvafakat eden bir rivayette bulunmuştur. Bu sebeple de Buhari ve Müslim bunu Sahih'lerinde rivayet etmişlerdir.

20411- Buhari, Haccac b. el-Haccac'ın, Eban b. Yezid el-Attar'ın ve Musa b. Halef el-Ammi'nin, Katade kanalıyla içinde kölenin çalıştırılmasının da zikredildiği rivayetlerini buna şahit saymıştır. Kölenin çalıştırılmasını zayıf kılan başka bir hadis te Hemmam b. Yahya'nın, Katade kanalıyla rivayet ettiği hadistir. Hemmam b. Yahya bu rivayetinde kölenin çalıştırılmasını Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem) sözü değil de Katade'nin kendi sözü olarak rivayet etmiştir.

20412- Muhtemelen Şafii'nin bunun zayıf olduğunu söylemesi bunun Hemmam'dan rivayet edilmesi veya başka bir illetten dolayıdır. Doğrusunu da Allah bilir. Hemmam'ın hadisi bir sonraki rivayette zikredilmiştir.

20413- Ebu Hureyre bildiriyor: "Adamın biri ortağı olduğu bir köledeki hissesini azat etti. Bunun üzerine Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bu kişiyi kölenin değerinin kalan kısmını da ödemekle sorumlu kıldı."

20414- Hemmam der ki: "Katade: "Ancak yeterli malı yoksa (köle köleliğinden kalan kısmı ödemesi için ağır olmayan işlerde) çalıştırılır" derdi.

20415- el-Hilafiyyat sahibi Ebu Bekr b. el-Münzir bu sözü Ali b. el-Hasan'dan rivayet etmiş ve kendi görüşüne dayanak olarak göstermiştir.

20416- Muhammed b. Abdillah b. Yezid el-Mukrı bunu babasından yine bu şekilde rivayet etmiştir. Ebu Musa ise şöyle demiştir: "Abdurrahman b. Mehdi'nin: ''Hemmam'ın, Katade kanalıyla olan hadisleri başkasının hadislerinden daha doğrudur. Çünkü bu hadisleri birinin kendisine okumasıyla yazmıştır'' dediğini işittim."

20417- Yahya b. Said el-Kattan der ki: "Şu'be, insanlar içinde Katade'nin hadislerini bizzat kendisinden işitmiş veya işitmemiş olsun en iyi bilen kişidir. Hişam ezber konusunda kendisinden daha iyidir. Said ise her ikisinden daha fazla hadis rivayetinde bulunmuştur."

20418- Beyhaki der ki: "Katade'den bizzat işittiği ve işitmediği hadisleri ezberleme ve bilme konusundaki üstünlüğü ile Şu'be, ezberinin üstünlüğü ile Hişam, kitabındaki hadislerin sıhhati ve ibn Ebi Arube ve benzerlerinin aksine hadisten olmayan lafızlar konusundaki üstün bilgisi ile Hemmam kölenin çalıştırılması konusundaki lafzı hadise dahil etmeme konusunda muvafık düşmüşlerdir. Bu da bu hadiste kölenin çalıştırılması lafzının varlığı konusunda zayıflık olduğunu göstermektedir.

20419- Şafii der ki: Hadis ehlinden hazır bulunan bir kişiye: "NMi'nin buna muhalefet edip bunu İbn Ömer kanalıyla Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) tek olarak rivayet etmesi mi yoksa bu isnad ile rivayet edilmesi mi daha sabittir?" denildiğinde: "NMi'nin, İbn Ömer kanalıyla Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) rivayet ettiği daha sabittir" karşılığını verdi. Şafii der ki:

Kendisine: "Bize de iki hadisten sabit olanına uymak düşer" dediğimde:

"Evet" karşılığını verdi. "NMi'nin rivayeti ile birlikte İmran b. Husayn'ın rivayeti de köleyi çalıştırmama yönündedir" dediğimde biri benim ve senin dediğine karşılık vermek için kalktı. Ona: "Nafi' ve İmran kanalıyla kölenin bedelini ödeme yönünde köleyi çalıştırma konusunda rivayet edilen Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) sünneti olduğu halde bu konuda münazara edilir mi?" deyince, adam: "Biz Eyyub" veya: "NMi'nİn: ''Azat edilmiş oranda azat edilmiş olur'' dediğini söylemekteyiz" karşılığını verdi. Sanırım bu Nafi'nin kendi görüşü idi.

Ona: "Hiçbir hadis alimi ve hadis ravİsinin Nafi'nin hadislerini Malik'in, Eyyub'den daha iyi bildiği konusunda şüphe edeceğini sanmıyorum. Zira Malik, Nafi'nin yanında Eyyub'den daha fazla kalırdı. Malik özellikle hocalarının hadislerini diğerlerinden daha iyi ezberleyen biridir. Ezber konusunda Malik ile Eyyub eşit olsalar dahi ikisinden biri bir hadiste şüphe edecek olsa bu konuda şüphesi olmayan diğerini hatalı çıkaracak değildir. Kişi ez beri kendisinden daha iyi olan birine muhalif olduğu zaman veya bir hadiste kendisinden daha fazla sayıda olan kişilerin kullanmadığı bir lafzı kullandığı zaman hatalı görülür. "(Şayet azat eden kişinin o kadar malı) yoksa hissesi oranında onu azat etmiş olur'' ziyadesi konusunda da başkaları Malik'e muvafakat etmiştir. Bazıları da bu hadisi: ''Ortağının hissesi oranınca da köle olarak kalır'' ziyadesiyle rivayet etmiştir.

20420- Beyhaki der ki: Bize bildirilene göre Muhammed b. İsmail elBuhari: "Bu isnadların en doğrusu: ''Malik'in, Nafi kanalıyla İbn Ömer'den bildirdiğine göre'' şeklinde gelen isnaddır" demiştir.

20421- Eyyub es-Sahtiyanı der ki: "Nafi' daha hayatta iken Malik'in sohbet halkası vardı."

20422- Ali b. el-Medını der ki: "Abdurrahman b. Mehdı hadiste hiç kimseyi Malik'ten daha üstün tutmazdı,"

20423- Osman b. Said ed-Darimi der ki: Yahya b. Main'e: "Sana göre Nati'den nakledilen Malik'in rivayeti mi, yoksa Ubeydullah b. Ömer'in rivayeti mi daha doğrudur?" dediğimde: "Malik'in rivayeti" karşılığını verdi. "Peki, Malik'in rivayeti mi yoksa Eyyub es-Sahtiyani'nin rivayeti mi?" dediğimde yine: "Malik'in rivayeti" karşılığını verdi.

20424- Beyhaki der ki: Bize bildirilene göre Yahya b. Main ve Ahmed b.

Hanbel: "Malik insanlar arasında hadisi en sağlam olan kişiydi" demişlerdir.

20425- Beyhaki der ki: "Malik'in, Nati'den olan rivayetine Ömer'in sülalesi içinde kendisinden daha sağlam, daha bilgili daha güvenilir kişi olmayan ve kendi zamanında hadis ilminde kendisi gibi öne çıkan kimse olmayan Ubeydullah b. Ömer b. Hafs b. Asım b. Ömer b. el-Hattab mutabaat etmiştir."

20426- İbn Ömer der ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: "Kişi ortağı olduğu bir köledeki hissesini azat ettiği zaman eğer kölenin bedeli kadar malı varsa kalan kısmını da kendi malından ödemekle sorumlu olur. Şayet kadar malı yoksa hissesi oranında onu azat etmiş olur.''

20427- Başka bir kanalla bir öncekinin aynısı rivayet edilmiştir.

Müslim, Sahih'de Muhammed b. Abdillah b. Numeyr kanalıyla rivayet etmiştir. Buhari de Ebu Usame kanalıyla Ubeydullah'tan tahric etmiştir. Yine Müslim, "(erır b. Hazım - Nafi - İbn Ömer" kanalıyla Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Aksi takdirde hissesi oranında onu azat etmiş olur'' şeklinde rivayet etmiştir.

20428- "Aksi takdirde hissesi oranında onu azat etmiş olur ve ortağının hissesi oranınca da köle olarak kalır'' buyruğuna gelince; bu Yahya b. Eyyub'un, Ubeydullah b. Ömer, İsmail b. Umeyye ve Yahya b. Said kanalıyla Nafi'den naklettiği rivayettir.

20429- Şafii der ki: Kölenin çalıştırılması hadisini huccet sayan kişi, "bir adam - Halid el-Hazza - Ebu Kılabe" kanalıyla Uzre oğullarından bir adamdan bu yönde rivayette bulunmuştur. Kendisine. "Halid'den gelen rivayete muhalif olmasa da Ebu Kılabe'nin hadisi sabit midir?" denildiğinde orada hazır bulunan biri: "Bu mürsel bir hadistir. MevsUl bir hadis olsa bile ismi zikredilmeyen ve kim olduğu bilinmeyen birinden rivayet edilmiştir ki böyle birinin hadisi sabit görülmez" dedi.

20430- Şafii bunu el-Kadim'de zikrederek şöyle demiştir: "Kölenin çalışması konusundaki hadisi kimden naklettin?" dediğimde, Hişam'ın bunu Halid kanalıyla Ebu Kılabe'den naklettiğini söyleyerek şu karşılığı verdi:

"Uzre kabilesinden bir adam vefatı anında bir kölesini azat etti ki malolarak bu köleden başka bir şeyi yoktu. (Konu Resulullah'a (Sallallahu aleyhi ve Sellem) aktarılınca) Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bu kölenin üçte birini azat etti ve kalan üçte ikisinin bedeli kadar kölenin çalışmasını (ve bu bedeli varislere vermesini) istedi."(--- Ebu Davud, Merasil (56).

20431- Şafii der ki: Ben de ona: "Abdulvehhab bana bunu Halid kanalıyla Ebu Kılabe'den naklederek Uzre kabilesinden bir adamın bir kölesini azat ettiğini ve Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bu kölenin üçte birini azat ettiğini bildirdi. Ancak hadiste kölenin çalıştırılması kısmı yoktu" dedim.

20432- İbn Uleyye ve Sevrı bunu Halid kanalıyla Ebu Kılabe'den içinde kölenin çalıştırılması kısmı olmaksızın rivayet etmiştir. Üç kişinin ezberlediği hadiste kabul edilmekte bir kişinin ezberlediği hadisten daha önceliklidir. İbn Uleyye ve Sevrı ezberde Huşeym'den daha iyidir. Huşeym'in bunda hata ettiğini ve Şafii'ninı el-Cedid'de dediği gibi bunu munkatı olarak rivayet etmesiyle zayıf kıldığını görmekteyiz.

20433- Şafii, el-Cedid'de şöyle demiştir: Kölenin çalıştırılması konusunda başka biri bize başka bir hadisle itiraz etmek istediyse de arkadaşlarından biri: "Hadis hakkında bilgisi olan hiç kimse zayıflığından dolayı böylesi bir hadisi zikretmez" diyerek itirazını boşa çıkarmıştır.

20434- Beyhaki der ki: Sanırım Şafii'ye, Haccac b. Ertat'ın, Ala b. Bedr kanalıyla Ebu Yahya el-A'rec'den gelen şu hadisle itiraz edilmiştir. Ebu Yahya el-A'rec der ki: "Allah Resulü'ne (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kölenin, hasta olan, kendisinden başka malı bulunmayan ve borcu olan efendisi tarafından az at edilmesi sorulduğunda, Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem) köleye, efendisinin bu borcunu ödemesi için çalışmasını emretti."(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (10/283).

20435- Bu, munkatı bir hadistir. Bunu Haccac b. Ertat rivayet etmiştir ve kendisi huccet biri değildir.

20436- Haccac, kölenin çalışma konusundaki hadisi Nafi kanalıyla İbn Ömer vasıtasıyla Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) rivayet etmiştir.(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (10/284).

20437- Abdurrahman b. Mehdı der ki: "Bu, en büyük iftiralardan biridir. Ömer'in ailesi içinde daha önce zikrettiğimiz vasıflarda biri rivayet etmişken Haccac bunu Nafi kanalıyla İbn Ömer'den nasıl rivayet etmiş olabilir ki?" Sonrasında Haccac'ın bu rivayetini kabul etmediği yönünde sözlerine devam etti.

20438- Haccac bunu, Amr b. Şuayb kanalıyla şöyle rivayet etmiştir: "İbnu'l-Müseyyeb kölelerin çalıştırılmasını kastederek: "Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ashabından otuz kişi vardı ve bunlar şöyle derdi" dedi." Bu da münker bir hadistir.(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (10/283).

20439- İbnu'l-Müseyyeb vasıtasıyla Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem), İmran b. Husayn'ın rivayetinin aynısı rivayet edilmiştir. Bu da kölenin çalıştırılmasının iptal edildiği ne delalet etmektedir.

20440- ŞafiI, el-Kadim'de şöyle demiştir: (Bize itiraz etmek isteyen kişi) bana: "Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) sonra bu konuda size kimseden rivayette bulunuldu mu?" dediğinde: "Evet, bizim dediğimiz yönde bir rivayette bulunuldu" dedim. Bunun üzerine: "Bize de bizim iki rivayette dediğimizin aynısı rivayet edildi" karşılığını verdi.

20441- "Bu rivayetlerden biri sıhhat açısından sizin dediğinize tamamen muhaliftir" dediğimde "Bu rivayet nedir?" dedi. Bunun üzerine şu karşılığı verdim: "Sizin yanınızda en güzel isnadla söylediğinize göre daha küçük olan Abdurrahman b. Yezid'in üzerinde başkalarının da hakkı bulunduğu bir kölesi vardı. Ortakları onu azat etmeyi Hz. Ömer ile istişare ettiklerinde: ''Siz kendi hissenizi azat edin. Abdurrahman büyüdükten sonra artık o da ya sizin gibi onu azat eder ya da onun üzerinde olan payını alır'' karşılığını verdi. İşte bu, sizin dediğinizin hilafına olan rivayettir."

20442- Kendisine: "Hz. Ali'den de: ''Kişi kölesinden istediği kadarını azat eder'' dediğini rivayet ettiniz. Bu da sizin dediğinize muhaliftir" dediğimde:

"İbn Mes'ud'dan da kölenin çalıştırılması konusunda bize rivayette bulunuldu, buna ne dersin?" karşılığını verdi. Bunun üzerine ona: "Bu, kendisinden gelen sahıh bir rivayet değildir. Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) köleyi çalıştırmanın hilafına olan sabit bir rivayet gelmiştir. Böylesi bir durumda artık kimsenin bu konuda bir hucceti olamaz" dedik.

20443- Beyhaki der ki: İlk rivayeti A'meş, İbrahım kanalıyla Abdurrahman b. Yezid'den rivayet etmiştir. Bu da Şafii'nin dediği gibi sahıh bir isnaddır. Ancak rivayette: "(Abdurrahman büyÜdükten sonra artık) o da ya sizin gibi onu azat eder ya da onun üzerinde olan payını alır" lafzı kullanılmıştır. Fakat birinin rivayetinde bunu: "Aksi taktirde size paylarınızı ödemekle sorumludur" şeklinde gördüm.

20444- Hz. Ali'den gelen rivayeti ise Hakem, Hz. Ali'den: "Kişi kendi kölesinin yarısını azat ederse, köle efendisinin sadece azat etmiş olduğu kadarıyla azat edilmiş olur" şeklinde rivayet etmiştir. Bu, munkatı bir hadistir. Zira Hakem, Hz. Ali'ye yetişmemiştir.

20445- Kölelerin çalışmasının iptali konusunda Şafii'nin, Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) başka kimseden rivayet ettiği hadis bir sonraki bölümde zikredilmiştir. Kölenin çalıştırılması konusunda İbn Mes'ud'dan rivayet ettiği hadise gelince; İbnu'I-Münzir, İbn Mes'ud'dan hasta kişinin maI olarak ondan başka bir şeyi olmadığı halde köle azat etmesi konusunda: "Üçte biri azat edilir ve diğer üçte ikisi köle olarak kalır" şeklinde rivayette bulunmuştur.

20446- Bu da daha önce zikredilen hadislere muhalif değildir. Malı olmayan kişi, köledeki hissesini azat ettiği zaman kölenin kalan kısmını da ödemekle sorumlu kılınmaz. İbnu't-Telib'in babasından bildirdiğine göre adamın biri ortağı olduğu bir köledeki hissesini azat etmiş ve Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bu kişiyi kölenin kalan kısmını da ödemekle sorumlu kılmamıştır.(--- Ebu Divud, itk (3948), Nesil, itk (2/115) ve Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (10/284).

20447- Bize rivayet olunduğuna göre Ebu Miclez bildiriyor: Kölenin biri iki kişinin ortak malıydı. Ortaklardan biri kendi hissesini azat etti. Ancak Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kalan kısmının da bedeli ödenene kadar azat edilmesini erteledi. Azat eden ortak, bu bedeli ödemek için bir koyun sürüsünü satmak zorunda kaldı.(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (10/276).

20448- munkatı bir hadistir. Eğer sahıh bir hadis ise bu da maddi durumu güzelolan kişi hakkında demektir. İbnu't-Telib'in hadisi ise maddi durumu zayıf olan kimse hakkındadır. İbn Ömer'in hadisinde ise her iki sınıf kastedilmektedir.

20449- Bize rivayet olunduğuna göre Muhammed b. Abdirrahman b. Sevban bildiriyor: Adamın biri İbn Ömer'e yarısı azat edilen kölenin durumunu sorunca, İbn Ömer: "Tamamıyla azat edilinceye kadar köle hükmündedir" dedi.(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (10/280).

20450- Beyhaki der ki: Bazı ilim ehli kölenin çalıştırılması yönündeki hadisleri ortağın maddi durumunun zayıf olması halinde kölenin zorlanmadan çalışmakta muhayyer bırakılması yönünde yorumlamıştır. Çünkü Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''Ağır olmayan işlerde çalıştırılır" buyurduğunu görmez mİsin? Köle istemediği halde onu ağır işlerde çalıştırmak da onu zorlamak anlamına gelecektir. Doğruya ulaşmak Allah'tandır.

20451- Rivayet olunan bir hadiste İbn Ömer'in bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''Kişinin ortaklı olduğu bir kölesi olur ve onu hayatta iken azat ederse kendi malından köleye diğer benzerleri gibi bir değer biçilir ve tamamıyla azat edilir" buyurmuştur.

20452- Eğer Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''Hayatta iken'' buyruğu mahfuz bir ibare ise bu da azat eden kişinin öldükten sonra köleye değer biçilmeyeceğine delalet etmektedir. Doğrusunu da Allah biIİr.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

Kölelerin Malın Üçte Birinden Azat Edilmesi