MARİFETU SUNEN VE’L-ASAR

NİKAH

ANA SAYFA Kur’an Hadis Sözlük Biyografi

Velisiz Nikah Caiz Değildir

13499-13500- Şafii der ki: Yüce Allah: "Boşanan kadınlar bekleme sürelerini bitirdikten sonra, kocalarıyla güzellikle anlaştıkları taktirde o kadınların tekrar evlenmelerine engel olmayın''[Bakara, 232] buyurur. Bazı Kur'an alimlerinin söylediğine göre Ma'kil b. Yesar amcası oğullarından birini evlendirmişti. Adam kadını boşadı ve kadının iddeti bitince, ikisi de tekrar evlenmek istediler. Ma'kil bunu kabul etmeyip: "Seni başkasına tercih ederek kız kardeşimle evlendirdim, ancak sen onu boşadın. Artık onu asla seninle evlendirmem" dedi. Bunun üzerine: "Boşanan kadınlar bekleme sürelerini bitirdikten sonra, kocalarıyla güzellikle anlaştıkları taktirde o kadınların tekrar evlenmelerine engel olmayın''[Bakara, 232] ayeti nazil oldu. Buradan kasıt, dönuşsuz talakla boşanmayan kadınların velileri tarafından evlenmelerine engel olunmamasıdır.(--- Şafii, el-Ümm (S/12).

13501- Şafii der ki: Kur'an alimlerinin bu sözleri: "Böylesi bir nikaha engel olma yetkisi olan velinin buna engelolmaması emredilir" sözüyle aynıdır.

13502- Bu, velinin kadın üzerinde hakkı olduğunu, kadının rızası olduğu takdirde velinin buna engelolmaması gerektiğini Kur'an'da belirten en açık beyandır.

13503- Ma'kil b. Yesar anlatıyor: Bir kız kardeşim vardı ve ona talip olunuyordu. Ancak ben evlenmesine İzin vermiyordum. Amca oğullarından biri gelip evlenmek isteyince verdim ve evlendiler. Yanında bir süre kaldıktan sonra kocası onu bir talakla boşadı ve iddeti bitene kadar döndürmedi. İddet bittikten sonra başkaları gelip kız kardeşimi isterken o da gelip talip oldu. Ona: "Ben diğer talipleri geri çevirip seni tercih ettim. Ancak sen onu bir talakla boşadın ve iddeti bitene kadar da döndürmedin. Şimdi ise başkaları gelip ona talip olurken gelip bir daha istiyorsun. Kendisinden başka ilah olmayan Allah'a yemin olsun ki onu seninle bir daha asla evlendirmem" karşılığını verdim. Yüce Allah benim hakkımda: "Boşanan kadınlar bekleme sürelerini bitirdikten sonra, kocalarıyla güzellikle anlaştıkları taktirde o kadınların tekrar evlenmelerine engel olmayın"[Bakara, 232] ayetini indirdi. Bunun üzerine: "İşittim ve itaat ettim" deyip ettiğim yemini bozarak kefaretini ödedim ve kardeşimi onunla evlendirdim.

Buhari bunu Sahih'te Ebu Amir el-Akadı kanalıyla Abbad b. Raşid'den rivayet etmiştir.(--- Buhari, nikah (7/21).

13504- Bu rivayet, kadının evleneceği zaman mutlaka bir velinin olması gerektiğini göstermektedir. Ma'kil b. Yesar'ın, kız kardeşini eski kocasına geri dönmemesi için gayret sarf ettiğini iddia edenler, Allah'ın ayetini başka manalara çekerek haddi aşmış olur. Kadının, başkasıyla evlenme hakkı olduğuna göre velinin onun eski kocasına dönmesine engelolma hakkı yoktur. Bu durumdaki erkeğin yemini de geçersizdir ve keffaret gerektirmez. Bu durumdaki kadının, velisi razı olmasa bile evlenme yetkisi kendisindedir.

13505- Şafii: "Sünnet te, Kur'an'da geçtiği üzere uygulanmıştır" demiştir.

13506- Hz. Aişe'nin bildirdiğine göre Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: "Velisinin izni olmadan evlenen kadının nikahı geçersizdir. Nikahı geçersizdir. Nikahı geçersizdir! Adam da onunla ilişkiye girmesinden dolayı kadına mehrini verir.''

13507- Şafii der ki: Bazıları hadisin devamında: " ... eğer anlaşamazlarsa ... " bazıları: " ... Eğer (veliler kadını evlendirme konusunda) ihtilafa düşerlerse idareci bu şekilde velisi olmayanların velisi sayılır" demiştir.(--- Şafii, el-Ümm (5/13), Ebu Davud, nikah (2083), Tirmizi, nikah (1102), İbn Mace, nikah (1879), Ahmed, Müsned (6/47,165), Darimi (2/137), İbn Hibban (1248), Darekutni (381) ve Hakim (2/168).

13508- Derim ki: Bu hadisi Abdulmelik b. Abdilaziz b. Cüreyc, Süleyman b. Musa kanalıyla Zühri'den rivayet etmiştir. Bunların hepsi de güvenilir ve hafızdır.

13509- Bize bildirildiğine göre Şuayb b. Ebi Hamza dedi ki: Zühri bana şöyle dedi: Mekhul ve Süleyman b. Musa bize gelirler. Vallahi, Süleyman'ın hıfzı Mekhul'den daha iyidir."

13510- Osman ed-Darimi der ki: Yahya b. Main'e: "Zühri'ye göre Süleyman b. Musa'nın durumu nasıldır?" diye sorunca: "Güvenilirdir" cevabını verdi.

13511- Şaşılacak şeydir ki hadisleri kendi görüşüne destek sağlamak için ayarlamaya çalışan bir mezhep sahibi (Tahavi), İbn Cüreyc'in, İbn Şihab'a bu hadisi sorduğunu, onun da bunu kabul etmediğini anlattıktan sonra aynı hadisi İbn Ebi İmran kanalıyla Yahya b. Main'den, o İbn Uleyye'den, o da İbn Cüreyc'den: "İbn Şihab'a sordu ... " şeklinde rivayet etmiştir. Eğer bu kişi Yahya b. Main'in rivayetinin tamamını zikretseydi, Süleyman'ın bununla ilgili rivayetinin zayıf olmadığını anlardı. Biz inşallah rivayeti olduğu gibi zikredeceğiz.

13512- Cafer et-Tayalisı der ki: Yahya b. Main'in, İbn Uleyye'nin İbn Cüreyc'ten naklen Süleyman b. Musa'nın rivayetini bilmediği yönünde olan rivayetinin yanılgı olduğunu söylediğini işittim. Yine şöyle dedi: "Bunu da İbn Uleyye dışında İbn Cüreyc'ten aktaranı yoktur. İbn Uleyye de İbn Cüreyc'ten kayda değer bir şey işitmiş değildir. İbn Uleyye, İbn Cüreyc'in kitaplarını Abdulmedd b. Abdilazız'in kitaplarına göre tashih etmiştir." Yahya b. Main ayrıca İsmail'in İbn Cüreyc'ten olan rivayetini de çok zayıf buldu.(--- Beyhaki, es-Sünenu'l-Kübra (7/106).

13513- Beyhaki der ki: Aynı manada bir rivayeti Abbas ed-Durı, Yahya b. Main'den yapmıştır. Duri'nin rivayetinde Yahya: "Bu konuda Süleyman b. Musa'nın hadisinden başka sahih olan yoktur" demiştir.

13514- Mendel'in rivayetinde ise Hişam b. Urve kanalıyla babasından nakledilmiştir. Ancak bu hadisin bir değeri yoktur. Yahya b. Main, Mendel'in rivayetini zayıf bulmuş, Süleyman b. Musa'nın rivayetinin ise sahih olduğunu söylemiştir.

13515- Sünen'de, Duri'nin Yahya b. Main'den olan rivayetini zikretmiştik.(--- Beyhaki, es-Sünenu'l-Kübra (7/107).

13516- Nakledildiğine göre Ahmed b. Hanbel; İbn Uleyye'nin; İbn Cüreyc'den olan bu kıssasının zayıf olduğunu söylemiş ve: "İbn Cüreyc'in yazılı kitapları var ve bu hadis onun kitaplarında mevcut değildir" demiştir.(--- Beyhaki, es-Sünenu'l-Kübra (7/106).

13517- Bunların ikisi de hadiste imamdır ve bu rivayetin zayıf olduğunu,

nakleden unutulsa bile haber-i sadıkı kabul eden hadis alimlerine göre sabit olmadığını söylemişlerdir.

13518- Bu sünneti reddetmek için İbn Uleyye'nin rivayetini delil gösteren, İbn Lehia'nın rivayetinin mevkuf olduğunu, başka bir yerde ise Haccac b. Ertaa'nın rivayetinin mevkuf olduğunu söylemiştir. Sonra bu meseleyle ilgili İbn Lehia'nın, Cafer b. Rabia'dan, Zühri'den, Urve'den, Hz. Aişe'den, Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve Sellem) rivayetini kabul etmemiştir.

13519- Bu rivayeti bize, Ali b. Ahmed b. Abdan, Ahmed b. Ebi Ubeyd kanalıyla İbrahım b. Abdillah'tan, o Abdullah b. Mesleme b. Ka'neb'den, o İbn Lehia'dan rivayet etmiştir.

13520- Başka bir rivayette ise aynı senetle Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Velisiz nikah olmaz" buyurduğunu nakletmiştir.

13521- (TahavI) Haccac b. Ertaa'nın Zühri'den olan bu gibi rivayetlerini reddedip, görüşüne uygun olduğu takdirde her birinin tek başına yaptığı rivayetleri kabul ediyor. Ancak görüşüne ters olan rivayetleri kabul etmiyor. Bu rivayetler arasında Şam fakihlerinden olup güvenilir olan ve bu konudaki rivayetin sıhhatine şahitlik eden rivayet te vardır. Allah, rahmetiyle bizi sünnete uymaya muvaffak kılsın ve hevamızın peşinden gitmekten korusun.

13522- (TahavI) Hz. Aişe'nin şu hadisini illetli bulmuştur: Abdurrahman b. el-Kasım, babasından bildirir: Hz. Aişe, Hafsa binti Abdirrahman'ı Münzir b. ez-Zübeyr ile evlendirdi. O sırada Abdurrahman Şam'daydı. Abdurrahman Şam'dan dönünce: "Benim gibi birine bu nasıl yapılır? Böylesi bir konuda neden fikrim alınmaz?" dedi. Hz. Aişe bu konuda Münzir b. ez-Zübeyr ile konuşunca Münzir: "Bu evliliğin devam etmesi veya bitmesi Abdurrahman'ın elindedir" dedi. Abdurrahman da Aişe'ye: "Senin onay verdiğin bir şeyi reddedecek değilim" deyince Hafsa, Münzir'in yanında kaldı. Münzir'in bu sözü de talak olarak sayılmadı.(--- Malik, Muvatta (2/555).

13523- Beyhaki der ki: Bu rivayet bize Aişe'nin onu evlendirdiğini değil onun evliliğine ön ayak olduğunu, nikah işini de başkasının üstlendiğini göstermektedir. Aişe böylesi bir evliliğe izin verip ön ayak olduğu için Hafsa'yı kendisinin evlendirdiği söylenmiştir.

13524- Hadisi bu şekilde tevil etmenin doğruluğuna delalet eden şey ise şu rivayettir: Abdurrahman b. el-Kasım'ın babasından bildirdiğine göre Hz. Aişe'nin yakınlarından bir kadına talip olunduğu zaman o da hazır bulunurdu. İş nikaha geldiği zaman ailesinden birine: "Onu evlendir! Zira kadın kendi kendini evlendiremez" derdi.

13525-13526- Abdullah b. İdrıs, İbn Cüreyc'den, Abdurrahman b. elKasım kanalıyla babasından aynı manada bir rivayette bulunmuş: İş nikaha geldiği zaman Hz. Aişe: "Ey falan! Onu evlendir. Zira kadınlar evlendiremez" derdi" demiştir.

Başka bir rivayet: "Kadınların evlendirme yetkisi yoktur" şeklindedir.

13527- Hz. Aişe'nin görüşü bu şekildeyse ve iki hadisi de rivayet eden Abdurrahman b. el-Kasım'ın ise: "Hz. Aişe, Hafsa binti Abdirrahman'ı evlendirdi" sözünden bizim dediğimiz mana çıkar. Zikredilen hadise bizim verdiğimiz mana verildiği takdirde, Hz. Aişe'nin Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve Sellem) rivayet ettiği hadise de ters düşmez.

13528-13530- Ebu Burde'nin babasından (Ebu Musa'dan) bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Veli olmadan nikah da olmaz'' buyurdu.

Bu hadisi İsrail b. Yunus, Ebu İshak'tan müsned olarak rivayet etmiştir.

Şerık el-Kadı ve Kays b. er-Rabı buna mutabaat etmiştir. Süfyan ve Şu'be ise bunu mürsel olarak rivayet etmiştir.

Ebu Musa der ki: Abdurrahman b. Mehdı, İsrail'in, Ebu İshak'tan naklettiği velisiz nikahla ilgili hadisin sabit olduğunu söylerdi.

13531- Beyhaki der ki: İbn Adiy'in kitabında Abdurrahman b. Mehdi'nin şöyle dediği geçmektedir: İsrail, Ebu İshak'ın hadisleri konusunda Şu'be ve Sevri'den daha bilgilidir. Abdurrahman şöyle derdi: İsa b. Yunus: "İsrail, Ebu İshak'ın hadislerini, kişinin Kur'an'dan bir sure ezberlemesi gibi ezberlerdi" demiştir.

13532- Haccac b. Minhal der ki: Şu'be'ye: "Bize Ebu İshak'ın hadislerini. anlat'' dediğimizde: "Onun hadislerini İsrail'e sorun. O bu konuda benden daha bilgilidir" karşılığını verdi.

13533- Ali b. el-Medını der ki: İsrail'in: "Veli olmadan nikah da olmaz'' hadisi sahihtir. Bu konu Buhari'ye sorulunca: "Güvenilir ravilerin metne olan ilaveleri kabul edilebilir. İsrail de güvenilirdir. Şu'be ve Sevrı bunu mürsel olarak rivayet etseler de bu durum hadise zarar vermez" cevabını verdi.

13534- Bu rivayetler senetleriyle birlikte Sünen'de geçmektedir ve orada da Süfyan ve Şu'be'nin bu hadisi Ebu İshak'tan nakletmelerinin üzerinde durmuştuk.

Şu'be der ki: Süfyan es-Sevri, Ebu İshak'a: "Peygamberimizin (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Veli olmadan nikah da olmaz" buyurduğunu Ebu İshak'ın rivayet ettiğini işittin mi?" diye sorunca, Ebu İshak: "Evet!" dedi.

Hasan der ki: Şayet Süfyan: "İbn Bureyde bunu babasından naklen mi rivayet etti?" diye sorsaydı, Ebu İshak: "Evet!" derdi.

13535-13537- Ebu İsa et-Tirmizi, ilel'de şöyle demiştir: "Doğrusunu Allah bilir; ama her ne kadar Süfyan es-Sevrı ve Şu'be "Ebu Musa'dan" dememiş olsalar da benim yanımda Ebu Burde'nin Ebu Musa'dan olan rivayeti daha sahihtir. Çünkü bu hadiste her ikisinin de bunu işitme zamanlarının aynı olduğu görülmektedir. Bunu "Ebu İshak -Ebu Burde -Ebu Musa" kanalıyla rivayet edenlerin ise bu hadisi işitme zamanları farklıdır.

Beyhaki der ki: Yine bu hadis Yunus kanalıyla Ebu Burde'den, o da Ebu Musa'dan rivayet edilmiştir. Yunus'un Ebu Burde'den hadis dinlediği sahihtir.

13538- 13539- İkrime b. Halid der ki: "Bir yolculuk sırasında birileri bir araya geldi. Yolcular içinden dul bir kadın velisi olmayan bir adamı vekil kıldı. Bu adam da kadını biriyle evlendirdi. Hz. Ömer bundan haberdar olunca kadını da, erkeği de kırbaçladı ve yapılan nikahı geçersiz saydı."

Şafii, el-Kad'im'de der ki: "Hadisin ''İbn Cüreyc -Abdülmedd b. Cübeyr - İkrime b. Halid" isnadı daha sahihtir."(--- Şafii, el-Ümm (S/13).

13540- Ravh b. Ubade de hadisi İbn Cüreyc'den bu şekilde rivayet etmiştir.

13541- Abdurrahman b. Ma'bed b. Umeyr'İn bildirdiğine göre Hz. Ömer, velisi olmadan nikah kıydıran bir kadının bu nikahını geçersiz saydı.(--- Abdürrezzik (6/197) ve Beyhaki, es-Sünenu'l-Kübra (7/111).

13542-13543- İbnu'l-Müseyyeb şöyle derdi: Ömer b. el-Hattab: "Kadın, velisi veya ailesinden sözlerine itibar edilen biri veya idarecinin izni olmadan nikahlanamaz" demiştir.

Bu hadisi Ömer b. el-Haris, Bukeyr b. el-Eşac kanalıyla Said b. el-Müseyyeb'den rivayet etmiştir.(--- İbn Ebi Şeybe, Musannef( 4/129) ve Beyhaki, es-Sünenu'l-Kübra (7/111).

13544-13545- Muaviye b. Suveyd b. Mukarrin bildiriyor: Babamın kitabında gördüğüme göre Hz. Ali: "Velisi olmadan nikah olmaz. Kızlar çocukluktan çıktıkları zaman asabesi (baba tarafından akrabaları) onun üzerinde annesinden daha fazla söz sahibidir" demiştir.

Şafii der ki: Biz de bu görüşteyiz. Çünkü bu, Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve Sellem) nakledilene muvafakat etmektedir.(--- Şafii, el-Ümm (7/171) ve Beyhaki, es-Sünenu'l-Kübra (7/11 1).

13546-13547- Beyhaki der ki: Bu, Hz. Ali'den bu konuda rivayet edilen en hadis hadistir ve şahitleri vardır. Ebu Kays el-Eval'nin, dayının veya annenin veli olabileceğine dair rivayeti, zayıflığı, senet ve metni konusundaki ihtilaf sebebiyle sahih değildir.(--- Beyhaki, es-Sünenu'l-Kübra (7/111, 112).

13548- İbn Abbas der ki: "Doğruyu gösterecek bir veli ve adil (hukuken dürüst) olan iki şahit olmadan nikah da olmaz.''(--- İbn Ebi Şeybe, Musannef( 4/129), Beyhaki, es-Sünenu'l-Kübra (7/112) ve Darekutni (382).

13549- İbn Sırın'in bildirdiğine göre Ebu Hureyre: "Kadın, kadını nikahlayamaz. Ancak zinacı olan kadın kendi kendini evlendirir" demiştir. İbn Uyeyne bu hadisi Hişam b. Hassan'dan bu şekilde rivayet etmiştir.(--- Şafii, el-Ümm (5/19), İbn Mace, nikah (ı882), Darekutni (384) ve Beyhaki, es-Sünenu'l-Kübra (7/110).

13550-13551- Ebu Hureyre'nin bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Kadın, kadını nikahlayamaz ve kadın kendi nikahını kıyamaz" buyurdu. Ebu Hureyre: "Ancak zinacı olan kadın kendi kendini evlendirir" derdi.

Bu hadis Mahled b. Hüseyin ve Muhammed b. Mervan el-Ukayli kanalıyla Hişam'dan bu şekilde merfu olarak rivayet edilmiştir.(--- Şafii, el-Ümm (5/13) ve Beyhaki, es-Sünenu'l-Kübra (7/ll0).

13552-13553- Amr b. DInar der ki: Benı Bukeyr b. Kinane'den Ebu Sümame'nin kızı, Ömer b. Abdillah b. Mudarris ile evlenince, Medine valisi olan Alkame b. Alkame el-Utvarı, durumu mektupla Ömer b. Abdilazız'e bildirerek: "Ben onun velisiyim ve benim İznim olmadan evlendi" dedi. Bunun üzerine Ömer b. Abdilazız, gerdeğe girmelerine rağmen onları birbirinden ayırdı.

Aynı görüş tabiundan yedi fakih kişiden de nakledilmiştir.(--- Şafii, el-Ümm (5/13).

13554- Onların görüşünü destekleyenler, Ömer b. Ebi Seleme'nin, yaşı küçük olmasına rağmen annesini Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile evlendirmesini delil göstermişlerdir.

13555- Bu da oğlun veliliği konusundaki delillerini boşa çıkarmaktadır. Bu hadise dayanarak, nikahta velinin şart olduğunu söyleyen için delil yoktur. Çünkü eğer velisiz nikah geçerli olsaydı, nikahını kıyması için başkasını görevlendirmesi değil, bizzat annesinin kendini evlendirmesi gerekir. Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kendisine emretmesiyle, nikahını kıyması için başkasını görevlendirmesi, kadının kendini evlendirme yetkisinin olmadığını gösterir.

13556- Onun yaşının küçük olduğunu söyleyenlerin bu sözü sadece bir iddiadır. Bu konuda sahih bir rivayet yoktur.

13557- Onu amcası oğullarından olması sıfatıyla evlendirdi diyenlere karşılık, yaşının küçük olmasına rağmen annesini oğlu sıfatıyla evlendirdiğini, daha yakın bir akrabası olmadığını söyleyenler de vardır. Çünkü Ömer b. Ebi Seleme; Abdilesed b. Hilal b. Abdillah b. Ömer b. MahzOm'un oğludur. Annesi de Hind bint Ebi Umeyye b. el-Muğıre b. Abdillah b. Ömer b. MahzOm'dur.

13558- Ümmü Seleme'nin Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile bir veli vasıtasıyla evlenmesi, Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) evlenirken veliye ihtiyacı olmadığını iddia edenlerin bu iddiası ve Zeyneb bint Cahş'ın evlendirilme kıssası, bu konuda ayet nazil olması bunun sıhhatine delalet etmektedir.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

Baba ve Başkalarının Evlendirmesi