|
Sahih İbn Hibban |
KÖLE AZADI |
ANA SAYFA
Kur’an Hadis Sözlük Biyografi
KÖLE AZADI
Yüce Allah'ın Azat
Edilen Kölenin Her Uzvuna Karşılık Azat Edenin O Uzvunu Cehennemden Azat Etmesi
Hakkında
4307- ibrahım b. Ebı
Able anlatıyor: Ben, (bir gün) Erıha'da oturmakta idim. Derken yanıma Vasile b.
el-Eska uğradı. Bu sırada Vasile, Abdullah b. ed-Deylemi'ye dayanmış vaziyette
idi. Abdullah b. ed-Deylemı, Vasile'yi oturttu. Sonra da bana yaklaştı ve:
"Şu yaşlı Vasile'nin, bana naklettiği hadise şaşırdımı" dedi. Ben de:
"Sana naklettiği şey nedir?" diye sordum. O da şöyle dedi: Biz,
Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'le birlikte Tebuk Gazvesinde bulunduk.
Derken Süleym oğullarından bir topluluk, Peygamber (Sallallahu aleyhi ve
Sellem)'in yanına geldiler ve: "Ey Allah'ın Resulü! Bizim bir arkadaşımız,
(cehennemi hak edecek) bir amel işledi!" dediler. Peygamber (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) de: "Onun adına bir köle azad ediniz ki, Allah o kölenin
her bir azasına karşılık onun bir azasını cehennemden kurtarsın!" buyurdu.
Ebu Able'nin adı, Şimr
b. Yakzan b. Amir b. Abdillah'tır.
[Tahric:] Elbani: Zayıf (es-Silsiletu'd-daife 907;
Mişkat 3386); Şuayb: İsnadı sahihtir. Ahmed 3/490; Ebu Davud 3964
Bu Faziletin Kölenin
Mümin Olması Şartına Bağlı Olduğu Hakkında
4308- Ebu Hureyre
bildiriyor: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Kim bir cariye azat
ederse, Allah azat edilen köleden her bir uzva karşılık azat edenin bir uzvunu
(kıyamet gününde) cehennemden azat eder" buyurdu.
[Tahric:] Elbani: Sahih (el-İrva' 1742 "Buhari ve
Müslim"); Şuayb: Hadis sahihtir. Ahmed 2/420; Buhari 2517; Müslim 1509;
Tirmizi 1541
Söz Konusu Faziletin Hem
Kölenin, Hem de Azat Edenin Müslüman Olması Şartına Bağlı Olduğu Hakkında
4309- Ebu Necih
es-Sülemı bildiriyor: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem), Taif'i kuşattı.
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in şöyle buyurduğunu işittim:
"Herhangi bir müslüman, Müslüman bir kimseyi (köleyi) azad ederse Yüce
Allah onun kemiklerinden her bir kemiği kendisini hürriyete kavuşturan kimsenin
bir kemiği ne (onu) cehennem ateşinden koruyacak bir) muhafız kılar, Herhangi
bir Müslüman kadın da, Müslüman bir kadını (cariyeyi) azad ederse Yüce Allah,
onun kemiklerinden her bir kemiği kendisini azad eden kadının bir kemiğine
cehennem ateşine karşı muhafız kılar."
[Tahric:] Elbani: Sahih (es-Silsiletu's-sahiha 1756);
Şuayb: Müslim'in şartınca sahih. Ahmed 4/113; Ebu Davud 3965
Ebu Hatim der ki:
"Ebu Necih, Amr b. Abese'dir."
Kölelerin En Hayırlı ve
Üstününün En Pahalısı Olduğu Hakkında
4310- Ebu Zer der ki:
Hz. Peygamber'e (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Ey Allah'ın Peygamberi! En
üstün amel hangisidir?" diye sordum. Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve
Sellem): "Yüce Allah'a iman ile O'nun yolunda cihad etmektir"
buyurdu. Ben:
Hangi kölelerin azat
edilmesi daha faziletlidir, ey Allah'ın Peygamberi?" diye sorunca da:
"Sahibi yanında en değerli ve bedeli en yüksek kölenin azat
edilmesidir" buyurdu. "Böylesi bir köleyi azat etme imkanım
olmazsa?" diye sorunca, Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
"(Bir) iş yapan zayıfa yardım edersin veya işini beceremeyenin işini
görürsün" cevabını verdi. Ben: "Bunu da yapamazsam?" diye
sorduğumda da: "O zaman insanlara zarar vermemeye çalışırsın. Bunu yapman
kendi adına verdiğin bir sadaka gibidir" buyurdu.
[Tahric:] Şuayb: Müslim'in şartınca sahiho İbn Mace
2523. Bak hadis no: 152
Evli Olan Erkek Kölenin
Eşinden Önce Azat Edilmesi
4311- Hz. Aişe
bildiriyor: Aişe'nin evli bir erkek kölesi ile bir cariyesi vardı. Aişe o
ikisini de azad etmek istedi. Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem), "Eğer ikisini de azad edeceksen (azad etme işine) kadın cariyeden
önce erkek köleden başla!" buyul'du.
[Tahric:] Elbani: Zayıf (Daif Ebi Davud 386) Ebu Davud
2237; İbn Mace 2532
Bab: Kölelerle
Birliktelik
4312- Ebu Hureyre der
ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmUştur: "Cennete
girecek ilk üç kişi bana gösterildi. Onlardan biri şehiddir. Diğeri, Allah'a gereği
gibi ibadetini yaparken efendisine karşı olan görevlerini de hakkıyla yerine
getiren köledir. Bir diğeri de çoluk çocuk sahibi olmasına rağmen haram olana
ve başkalarına el açmayan kişidir."
[Tahric:] Elbani: Zayıf (Mişkat 3832); Şuayb: İsnadı zayıflır.
Ahmed 2/425; Tirmizi 1642; Hakim 4656
4313- Ebu Hureyre'nin
bildirdiğine göre Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmaktadır:
"Kölenin yemesi ve giyinmesi, (efendisine) aittir. Köle ancak güç
yetirebileceği şeyle sorumlu kılınır. Eğer onlara ağır iş verirseniz yardımcı
olunuz. Sizler gibi Allah'ın kulları olan çalışanlarınıza karşı işkence
etmeyiniz.''
[Tahric:] Elbani: Bütün hasendir; ilk bölümü sahihtir
(el-İrva' 2172 "Müslim"); Şuayb: İsnadı hasendir. Malik 2/980; Ahmed
2/247; Müslim 1662
Yüce Allah'ın Kölesinin
işini Hafifleten Müslümana Sevap Yazması
4314- Amr b. Hureys'in
bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmaktadır:
"(Yanında çalışan) işçinden çalıştığından hafiflettiğin işin sevabı, senin
terazilerinde yer alır.''
[Tahric:] Elbani: Zayıf (es-Silsiletu'd-daife 4437);
Şuayb: Müslim'in şartınca sahih.
Bab: Ortağın (Köledeki)
Hissesini Azat Etmesi
Ortak Oldukları Köledeki
Hissesini Azat Eden Hakkındaki Hüküm
4315- Abdullah b. Ömer
der ki: Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurduğunu işittim:
"Bir köle birkaç kişinin ortak malı olur da bu ortaklardan biri kendi
hissesini azat ederse azat eden kişinin malına bakılır ve kölenin geri kalan bedeline
yetiyorsa kölenin tamamı azat edilir."
[Tahric:] Elbani: Sahih "Müslim"; Şuayb:
Buhari ve Müslim'in şartlarına göre sahih. Buhari 2525 muallak; Müslim 1501
Ortak Olduğu Köledeki
Hissesini Azat Eden Fakir Kimsenin Bu Azatlığının Geçerli Olduğu Hakkında
4316- Abdullah b.
Ömer'in bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle
buyurmuştur: "Kişi ortağı olduğu bir köledeki hissesini azat ettiği zaman,
şayet kölenin tüm bedelini ödeyecek kadar malı varsa köleye bir değer biçilir
ve diğer ortaklara hisselerinin bedelini ödeyerek köle tamamen azat edilir.
Şayet malı yoksa hissesi kadarıyla köleyi azat etmiş olur."
[Tahric:] Elbani: Sahih (el-İrva' 1522 "Buhari ve
Müslim''): Şuayb: Buhari ve Müslim'in şartlarına göre sahih. Malik 2/772; Ahmed
2/112; Buhari 2522; Müslim 1501; Ebu Davud 3940; Tirmizi 1346; Nesai 7/319; İbn
Mace 2528
Kişi Ortak Olduğu
Köledeki Hissesini Azat Ettiği Zaman Malı Olmayan Kölenin Bir Şey Ödemesi
Gerekmemesi ve Azat Edilen Hisse Kadarıyla Hür Sayılması
4317- Cabir b.
Abdillah'ın bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle
buyurmaktadır: "Kişi ortakları da bulunduğu bir köledeki kendi payını azat
ederse ve kölenin tüm bedelini ödeyecek malı da varsa köle tamamen özgür olur.
Kendisi de ortaklığa halel getirdiği için de benzeri kölelerin bedeli üzerinden
ortaklarının köle üzerindeki hisselerinin bedelini öder. Böylesi bir durumda
kölenin bir şey ödemesi gerekmez."
Buradaki Ebu Ma'bed'in
adı, Hafs b. Gaylan er-Ruaynı olup, Şam'ın güvenilir ravileri ve fakihlerinden
birisidir.
[Tahric:] Elbani: Sahih (el-İrva' 1522 "Buhari ve
Müslim"): Şuayb: İsnadı hasendir.
Kendi Hissesini Azat
Eden Kişinin, Diğer Hisselerin Bedelini Ödeyip Tamamen Hür Olması için Köleyi
Çalıştırmasının Mubahlığı
4318- Ebu Hureyre'nin
bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu:
"iki kişinin ortak olduğu köleyi ortaklardan biri azat ederse ve malı
varsa ortağının da payını ödemekle sorumludur. Ancak yeterli malı yoksa köle
köleliğinden kalan kısmın yarısını ödemesi için ağır olmayan işlerde
çalıştırılır."
[Tahric:] Elbani: Sahih (el-İrva' 5/358 "Buhari ve
Müslim"); Şuayb: İsnadı sahihtir. Ahmed 2/255; Buhari 2492; Müslim 1503;
Ebu Davud 3938; Tirmizi 1348; İbn Mace 2527. Bak hadis no:4319
Azat Edenin Hissesini
Ödemesi için Ne Düşük, Ne de Aşırı Olmadan Değeri Belirlendikten Sonra Kölenin
Çalıştırılması
4319- Ebu Hureyre'nin
bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
"Kişi ortağı olduğu bir köledeki hissesini azat ettiği zaman şayet malı
yeterli ise kölenin kalan kısmını da azat etme sorumluluğunu üstlenir. Ancak
yeterli malı yoksa köleye benzerleri gibi bir değer biçilir ve köleliğinden
kalan kısmı ödemesi için ağır olmayan işlerde çalıştırılır.''
[Tahric:] Elbani: Sahih (el-İrva' 5/358 "Buhari ve
Müslim"); Şuayb: Buhari ve Müslim'in şartlarına göre sahih. Bak hadis no:
4318
Ölüm Hastalığında
Kölesini Azat Eden ve Ondan Başka da Malı Olmayan Hakkında Ne Hüküm Verilir?
4320- imran b. Husayn
bildiriyor: Adamın biri ölümü esnasında altı tane kölesini azat etti. Bu
kölelerden başka da malı yoktu. Bu yaptığı Allah Resulü'ne (Sallallahu aleyhi
ve Sellem) ulaştığında Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bu yaptığını
hoş karşılamadı. Sonra köleleri üç gruba ayırdı. Kura çekerek, kurada çıkan iki
köleyi azat etti ve diğer dördünü köle olarak bıraktı.
[Tahric:] Elbani: Sahih (Ahkamu'l-cenaiz s. 17); Şuayb:
Hadis sahihtir. Ahmed 4/428; Nesai 4/64. Bak hadis no: 4542, 5052
Bab: Kitabet (Azatlık
Sözleşmesi)
Mukatebe için Yazılan
Sözleşmenin Keyfiyeti Hakkında
4321- Abdullah b. Amr b.
el-As anlatıyor: Kendisi: "Ey Allah'ın Resulü! Biz, senden hadisler
işitiyoruz. Bu hadisleri yazmamıza izin verir misin?" diye sordu.
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Evet (yazabilirsiniz)!"
buyurdu.
Abdullah b. Amr b.
el-As'ın ilk yazdığı şey; Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in,
Mekkelilere yaz(dır)dığı şu mektup idi: "Bir satışta iki şart, borç (para)
verme şartıyla satış ve garanti edilmeyen malın satılması caiz değildir. Kim
(hürriyetini geri almak için efendisiyle) yüz dirhem gümüş (vermek) üzere
yazılı sözleşme yapar da on dirhem gümüş hariç (borcunun tamamını) öderse o
kişi (yine) köledir. Kim de (hürriyetini geri almak için efendisiyle) yüz
ukiyye üzerine (vermek üzere yazılı sözleşme yapar da) bir ukiyye hariç
(borcunun tamamını) öderse o kişi (yine) köledir."
[Tahric:] Elbani: Sahih li-ğayrihi (Mişkat 3399);
Şuayb: Hadis sahihtir, isnadı zayıflır. Ahmed 2/163; Ebu Davud 3646; Tirmizi
1234; Nesai 7/288; İbn Mace 2519; Darimi 1/125
Kadının Mukatebe Yaptığı
ve Bedelini Ödeyebileceğine inandığı Erkek Kölesine Karşı Örtünmesi
4322- Ümmü Seleme'nin azatlısı
Nebhan anlatıyor: Ümmü Seleme, Nebhan'la (hürriyetine kavuşması hususunda)
yazılı sözleşme yapmıştı. Yazılı sözleşme yaptığı miktardan geriye bin dirhem
gümüş kalmıştı. Nebhan devamla der ki: Ümmü Seleme bana karşı örtünmemesi için
kalan miktarı ödemekten kaçınıyordum. Ümmü Seleme hacca gitmişti. Onu Beyda'da
gördüm. Bana:
"Kimsin?" diye
sordu. Ben de: "Ben, Ebu Yahya'yım!" diye cevap verdim. Ümmü Seleme:
"Evladım! Bana, erkek kardeşimin oğlu Muhammed b. Abdillah b. Ebi
Umeyye'yi çağır, (hürriyetine kavuşman için) benimle yaptığın yazılı sözleşmeyi
sana versin. (Böylelikle borcunu kapatmış olursun.) Sana selam
gönderiyorum!" dedi. Bunun üzerine hıçkırarak ağladım. Sonra da:
"Allah'a yemin ederim ki, kalan miktarı ona asla ödemeyeceğim!"
dedim. Ümmü Seleme: "Evladım! Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem),
(bize): ‘‘(Ey kadınlar topluluğu!) Sizden birisinin yazılı sözleşme yaptığı
kölesinin yanında (size olan borcunu) ödeyeceği miktar varsa o zaman o köleye
karşı örtülü olun!’‘ buyurdu. Allah'a yemin ederim ki, artık beni göremezsin,
ancak ahirette görebilirsin!" dedi.
[Tahric:] Elbani: Zayıf (el-İrva' 1769); Şuayb: Hasen
sahih. Ahmed 6/289; Ebu Davud 3928; Tirmizi 1261; İbn Mace 2520
Bab: Ümmü Veled
Kişinin Zorda Kalınca
Ümmü Veledini Satmasının Mubahlığı
4323- Cabir b. Abdillah
der ki: Biz, Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem) aramızda olduğu halde
çocukları(mızı)n anneleri olan cariyelerimizi satardık. Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) bunda herhangi bir sakınca görmezdi.
[Tahric:] Elbani: Sahih (es-Silsiletu's-sahiha 2417);
Şuayb: İsnadı sahihtir. İbn Mace 2517
Ömer b. el-Hattab'ın
Ümmü Veledler'in Satışını Yasaklaması
4324- Cabir b. Abdillah
der ki: Biz, Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ile Ebu Bekir döneminde
çocukları(mızı)n anneleri olan cariyelerimizi satardık. (Ömer dönemine gelince)
Ömer bu cariyelerin satımını yasakladı.
[Tahric:] Elbani: Sahih (el-İrva' 1777); Şuayb:
Müslim'in şartınca sahih. Ebu Davud 3954
Bab: Vela (Hakkı)
4325- Hz. Aişe der ki:
Berire bana gelerek: "Sahiplerimle her yıl bir Ukiyye (360 dirhem gümüş)
ödemek üzere dokuz Okiyye karşılığında mükatebe (hürriyetime kavuşma) akdi
yaptım. Bana yardımcı ol" dedi.
Ben: "Eğer
sahiplerin bu bedeli onlar için hazırlamamı ve sen özgürlüğüne kavuştuktan
sonra velayetinin bana ait olmasına razı olurlarsa, bu bedeli ben tem seferde
öderim" dedim.
Berire, efendilerine
gidip teklifimi söyledi. Onlar bunu kabul etmediler. Hz. Peygamber (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) (Aişe ile) otururken Berire gelerek bana: "Senin
sözlerini efendilerime aktardım. Onlar ancak velayet hakkımın onlara ait olması
şartıyla bunu kabul edeceklerini söylediler" dedi.
Hz. Peygamber
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) konuşulanları duyunca, Aişe işin içyüzünü ona
anlattı. Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Berıre'yi onlardan
satın al ve velayet hakkı şartını koş. Zira velayet hakkı sadece azat edene ait
olur'' buyurdu.
Ben de onun (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) dediğini yaptım. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
namazı kıldırdıktan sonra insanlar içinde ayağa kalktı. Allah'a hamdü senada
bulunduktan şöyle buyurdu:
"Bir takım
kimselere ne oluyor ki Allah'ın Kitab'ında bulunmayan şartları ileri
sürüyorlar!? Allah'ın Kitab'ında olmayan bir şart, yüz tane de şart ileri
sürülse batıldır. Allah'ın öğrettiği şart da en sağlam ve en güvenilecek
şarttır. Vela (hükmi hısımlık) ancak azat edene aittir.''
[Tahric:] Elbani: Sahih. (el-İrva' 1308 "Buhari ve
Müslim"); Şuayb: Buhari ve Müslim'in şartlarına göre sahih. Malik 2/780,
781; Buhari 2168. Bak hadis no: 4275, 4326
Ebu Hatim der ki:
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem), Aişe'ye "Velayet hakkı şartını
koş" diyerek bunun yapılmasını emretmemiş, böyle yapılamayacağını ve caiz
olmadığını belirtmek istemiştir. Bunun doğruluğunun delili de devamında
Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) verdiği hutbede vela hakkının bu
yönde şart koşana değil, azat edene ait olduğunu söylemesidir. Benzeri bir
durum da Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem), Beşir b. Sa'd'a, verdiği
hediyeye yönelik: "Bu konuda şahit olarak benden başkasını bul"
demesidir. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bununla başka bir şahit
aramasını değil, böyle yapmasının caiz olmayacağını, zira zulüm olduğunu belirtmek
istemiştir. Yoksa başkasının şahitliği yapılanı caiz kılacak ve zulüm olmaktan
çıkaracaksa Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şahitliği de onu caiz
kılacaktır.
Satın Almak ya da Azat
Etmek Şeklinde Olmaksızın Aişe'nin Berıre'ye Azatlık Anlaşması için Maddi
Yardımda Bulunduğunu iddia Edenin Kavlini çürüten Haber
4326- Amre binti
Abdirrahman bildiriyor: Berire (mukatebe bedelini ödemede benden) yardım almak
için Hz. Aişe'nin yanına geldi. Hz. Aişe: "Efendilerin isterlerse
taksitlerinin tümünü birden onlara öderim ve seni azat ederim. Velayetin bende
olur" dedi. Berire gidip efendileriyle bu konuyu konuşunca: "Hayır,
ancak vela hakkı bizim kalırsa olur" dediler.
Malik'in bildirdiğine
göre Yahya şöyle demiştir: Amre, Hz. Aişe'nin bu durumu Resulullah'a
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) zikrettiğini ve Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi
ve Sellem): "Bu, onu satıp azat etmene engel değiL. Vela hakkı da azat
eden kişiye aittir" buyurduğunu söylemiştir.
[Tahric:] Elbani: Sahih; Şuayb: Buhari ve Müslim'in şartlarına
göre Sahih. Malik 2/781; Buhari 2564. Bak hadis no: 4325
Ebu Hatim der ki:
Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) emirlerine yönelik daha önce de
çeşitleri ve türlerini zikrettiğimiz son emir türü budur. Kalan emir türlerini
de daha uygun olacağı için diğer konular arasında zikrettik. Maksatları göz
önünde bulundurularak bazı emir türlerine de diğer konular arasında yer verdik.
Bundan sonrasında Yüce Allah da takdir ederse emir türlerinden yasaklara
yönelik ikinci kısmı tafsilatlı bir şekilde türleriyle birlikte zikredeceğiz.
Yüce Allah bizleri dinin hükümlerinde gereksiz külfete girip hevalarına göre
konuşanlardan, bilmediği konularda dine muhalif ve yanlış görüşlere dayanarak
hareket eden bayağı insanlardan uzak tutsun. Kendisinden bir şeyler istenilecek
en hayırlı kişi O'dur.
Dünyada Kendisini Azat
Eden Efendilerinden Başkasını Veli Edinenin Cehenneme Girmeyi Hak Etmesi
4327- Hz. Aişe'nin
bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmaktadır:
"Efendilerinden başkasını veli edinen kimse, cehennemdeki yerine
hazırlansın."
[Tahric:] Elbani: Zayıf (et-Ta'liku'r-rağib 3/88;
et-Ta'lik ale'l-Mevarid 1218; sahih hadislerde "Allah'ın laneti üzerine
olsun" şeklindedir; Şuayb: İsnadı zayıftır.
Ebu Hatim der ki:
"Buradaki Hısn, Dimaşk ahalisinden Hısn b. Abdirralıman et-Terağimi'dir.
Seleme b. el-Ayyar'ın dedesi olup buradakinin dışında iki hadisi daha
vardır."
Sonraki
sayfa için aşağıdaki link’i kullan: