ZENADIK – ZINDIK:
Görünüşe göre müslüman
olan ancak içinde küfre düşen kişilere denilmiştir, böyleleri dışardan müslüman
görünürler. Azılı İslâm düşmanıdırlar ve bu son ilâhî dinî içinden yıkmak için
olmadık yollara başvururlar. Çoğulu zenâdika gelir.
Zındıkların ilk olarak
ortaya çıkışları Emevî devrinin sonlarına rastlar. Abbasiler devrinde ise
halifelerin yabancılara tanıdıkları geniş hürriyetten faydalanarak sayıları
artmıştır.
Hadîs İlminde zındıklar,
İslâm düşmanlığı yüzünden Hadîs uyduran gruplar arasında görülür. İbnu'l-Cevzî,
yalancı raviler içinde üçüncü grubu zenâdıkanın teşkil ettiğini, bunların sırf
İslâm Şeriatını bozmak, halkın gözünde İslamî değerlere gölge düşürmek ve dinle
alay etmek maksadiyle Hadîs uyduranlar olduklarını söyler. İlk misal olarak da
Hammâd b. Seleme'nin oğulluğu Abdulkerim b. Ebi’l-Avcâ'yı gösterir. Abdulkerim
Abbasilerin Basra Valisi Muhammed b. Süleyman el-Abbâsî tarafından
öldürülmüştür. Ölüme giderken dört bin hadîs uydurduğunu, bunlarla haramı
helal, helali haram haline getirdiğini itiraf etmiştir.
Zındıklardan Hadîs
uyduranların sayısı hayli fazla olduğu gibi uydurdukları Hadîsler de hayli
yekun tutar. Nitekim, Halife el-Mehdi'nin huzurunda zındığın biri dört yüz Hadîs
uydurduğunu, hepsinin halk arasında Hadîs diye yayıldığını söylemiştir. Hammâd
b. Zeyd'e göre zındıklar Hz. Peygamber (s.a.s)'in ağzından on bin Hadîs
uydurmuşlardır.
Hadîs alimlerinin
güvenini kazanamıyacaklarını bilen zındıklar, uydurdukları Hadîslerin büyük bir
kısmını telkin yoluyla yaymışlardır. Bir kısmı da gaflet yüzünden kitabında
yazılı Hadîslerin farkında olmayan gafiller tarafından kendi Hadîsleriymiş gibi
rivayet edilerek yayılma imkanı bulmuştur.
Müslüman görünümü
altında İslâm'ı içinden yıkacak derecede tehlikeli bir yola girerek Hadîs
uyduran zındıklar, özellikle akide konusunda bozguncu fikirler yaymaya, bunları
destekleyecek Hadîsler uydurmaya başlayınca işin tehlikesini sezen halifeler
tarafından çoğu ölümle cezalandırmışlardır. Cebr akidesini yayan, Allah'ın
sıfatlarını nefyeden, Kur'ân-ı Kerim'in mahluk olduğu fikrinin propagandasını
yapan Ca'd b. Dirhem bunlardandır. Halife el-Mehdi hicri 168 yılında Bağdat'ta
ne kadar zındık varsa hepsini kılıçtan geçirmiştir. Kûfe'yi merkez haline getiren
ve hatırı sayılır bir grup oluşturan zındıkların çoğu Mani dinîne mensup
oldukları halde kendilerini müslüman gibi göstermeyi başarmışlardır.