ZARURİ İLİM
İlm-i zarurî
karşılığıdır. İnsanda zaruri olarak hasıl olan bilgiye denir. Hadîs
ıstılahında, rivayet edilen Hadîsin insanı kabul etmek zorunda bırakan ve reddine
imkân vermeyen bilgi manasınadır. Bunu bir misalle açıklamak gerekirse, dünyanm
herhangi bir ülkesinde bulunan bir şehrin ismini duyan bir şahıs, o şehrin
varlığını haber verenlerin çokluğu karşısında, onu reddedemez. O şehrin
varlığını haber verenleri yalancılıkla itham edemez; çünkü o şehrin varlığını
haber verenlerin yalan bir haber üzerinde birleşmelerine imkan yoktur.
Yalan bir haberde böyle
bir tifakın olabileceğinin akıl kabul etmez.
Hadîs ilminde zarurî
ilim, mütevatir haberler için söz konusu olmuştur. Hz. Peygamber (s.a.s)
devrinden itibaren her nesilde sayısı bilinmeyen kalabalık kimseler tarafından
rivayet edilen bir haber onu işiten biri için zaruri ilim ifade eder. O kimse
bunu reddedemez; zira o haberi rivayet eden sayısı belirsiz kalabalık
toplulukların bir araya gelerek böyle bir haber uydurmaları, bir araya
gelmeseler bile aynı yalan haberin rivayeti üzerinde birbirlerinden habersiz
olarak birleşmeleri aklın kabul edebileceği bir iş değildir.
Zarurî ilmin karşılığı
nazarî ilimdir.