SUNEN EBU DAVUD:
Ashâb-ı Sünen'den Ebu
Davud künyesiyle tanınmış Süleyman İbnu'l-Eş'asi's-Sicistânî'nin meşhur hadis
kitabıdır. Daha çok ahkâm hadislerini ihtiva ettiğinden sünen tipi bir eserdir.
Sünen Ebî Davud beş yüz
bin hadisten seçilmiş 4800 hadisten meydana gelmiştir. Bunlar 35 kitabı teşkil
eden bablardandır. Babları fıkhın bütün konularını ve mezhep müctehidlerinin
ictihadlarında esas aldıkları bütün meşhur hadisleri kapsamaktadır. Bu yönüyle
Kur'ân-i Kerim'den sonra müctehide yetecek nitelikte olduğu söylenmiştir.
Sünen hadisleri, bizzat
mü'ellifi tarafından Mekkelilere yazılmış risalesinde anlatılmıştır. Burada
kısaca sünen hadislerinin genelde konusunda sahih olarak bilinenler
olduklarını, ancak iki veya daha fazla vecihten nakledilip de biri diğerinden
kuvvetli isnadla rivayet edilen hadislerin de bulunduğunu, bunların sayısının
onu geçmediğini söylemiştir. Arkasından her babda bilinen hadislerin hepsi
sahih ise bunlardan yalnızca bir veya ikisini Sünene aldığını, şayet bir
konuyla ilgili hadisler iki ya da üç vecihten rivayet edilmişse, ziyâde
lafızlar ihtiva edenleri yerine göre tekrar ettiğini; uzun hadisleri ise
bütünüyle verildiğinde fıkhının anlaşılması zor olacağından kısalttığını
sözlerine eklemiştir. Daha sonra da selef alimlerinden bir kısmının belli
şartlar dahilinde mürselle amel edileceği görüşünde olduklarından kuvvet
itibariyle muttasıl derecesinde olmadığı halde Sünende bunlara da yer verdiğin
söylemiştir. Ona göre Sünende metrûku'l-hadîs bir raviden rivayet edilmiş hadis
yoktur. Eğer babında başka rivayet olmadığı için münker bir hadise yer vermişse
onun münker olduğunu açıklamıştır. Sünende şiddetli zayıf olan, senedi sahih
olmayan hadis de yoktur. Hakkında herhangi bir açıklama yapmadığı hadisler
salihtirler. Bunların bazısı sıhhat yönünden bazısından daha üstündür. Hz.
Peygamber'in vârid olan sünneti bu kitaptadır. Hadisleri meşhurdur. Büyük
çoğunlukla ahkam hadisleridir. Müslümanlara Kur'ân-ı Kerim'den sonra en fazla
fayda sağlayacak niteliktedir. Süneni öğrenenin başka kitaba ihtiyacı kalmaz.
Buradan anlaşıldığına
göre Ebu Dâvud, Süneriinde fıkhı konularda en meşhur rivayetleri nakletmiştir.
Bunların yanısıra konusunda sahih hadis bulunmadığı takdirde şiddetli zayıf
olmamak kaydiyle diğer rivayetlere de yer vermiştir. Bunlar arasında münker
olanlar varsa açıklamıştır. Nitekim İbnu's-Salâh Ebu Davud'un Sünenini
anlattığı Risalesinin önemli yerlerini özeetledikten sonra onun sahih
hadislerin yanında sahihe yakın olanları da zikrettiğini, her babda babın konusuna
dahil en sahih hadisi aldığını, şiddetli vehn olanları açıkladığını
söylemiştir. Ona göre sünen Ebî Davud, Sünen Tirmizî'nin yanında hasen
hadislerin bulunduğu bir kitaptır, es-
Sahîhândan birinde
bulunmayan, sahih ile hasen arasını ayırdedebilen alimlerden biri tarafından
sıhhati hakkında bir şey söylenmemiş hadisler Ebu Davud nazarında hasen
olanlardır. Şu var ki, bunlar arasında gerçekten hasen grubuna girmeyenler de
bulunmaktadır.
Öte yandan Ebu Davud
sunenine, konusunda sahih ya da hasen hadis bulunmadığı takdirde bazı bablara
zayıf hadisleri de almıştır. Bu ise onun nazarında zayıf hadisin reyden daha
kuvvetli olması demektir.
İbnu's-Salâh'ın bu
açıklamaları Sünenin hasen hadisleri ihtiva etmek özelliğine de işaret
etmektedir. Bununla birlikte İbnu's-Salâh, onun sâlih dediği hadisler hakkında
bir açıklama yapmamıştır, es-Suyûtî'ye göre sünende mevcut ve bizzat mü'ellifi
tarafından salih olarak nitelenen, bazısı bazısından daha sahih olduğu söylenen
hadisler ihticaca elverişli olanlar değil, i'tibara elverişli olanlardır. Bazı
alimlere göre ise bunlar, senedi tetkik edilecek, senedi sahihse sahih, değilse
zayıf denilebilecek hadislerdir.
Sünen Ebi Davud İslâm
aleminde en fazla rağbet görmüş olan sünen kitabıdır. Hayli nüshaları vardır.
Birçok alim tarafından şerhedilmiş, muhtasar hale getirilmiştir. Önemli
şerhleri şunlardır:
1. Me'âlimu's-sunen:
el-Hattâbî,
2. Kutbuddin Ebubekr
el-Yemenî Şerhi.
3. Ebu Zur'a Ahmed b.
Abdurrahîm el-Irâkî şerhi (Sehv bahsine kadar),
4. Avnu'l-Ma'bûd:
el-Azîmâbâdî,
5. Bezlu'l-Mechûd: Halil
Ahmed es-Sehârenfûrî.
Muhtasarları arasında
el-Munzirî'nin eseri anmaya değer. İbnu'l-Cevzî bunu yeniden tertibe koyarak
aynı bir muhtasar haline getirmiştir.