ŞEMA’İL :
Sözlük itibariyle
yaratılış, tabiat, huy ve ahlak manasına gelen “şimal” kelimesinin çoğulu olup
daha çok ahlak manasına kullanılmıştır. “Falancanın şemaili güzeldir” denildiği
zaman onun iyi huylu ve güzel ahlaklı olduğu kasdedilmiş olur.
Istılahta şemâ'il (veya
şemâyil), cami türü hadis kitaplarının ana konularından biridir. Bununla
birlikte Hz.Peygamber (s.a.s)'in mübarek yaratılışı, fizyolojik özellikleri,
çeşitli üstün insanî vasıflan ve ahlâkî hasletlerini konu olarak alan ilim
dalma da şemâ'il denilmiştir. Onun sîresi içinde ayn bir kısımda mütalaa
edilir. Şemâ'ille birlikte delâ'ilu'n-nubuvve (peygamberliğin delilleri);
fedâ'il (üstün ahlakî faziletleri) ve hasâ'is (ona mahsus özellikler) de aynı
sîre içinde yer alırlar.
Sirenin diğer kollarında
olduğu gibi şemâ'il konusunda da çeşitli kitaplar telif ve tasnif edilmiştir.
Bunlardan en meşhuru sünen sahibi Tirmizî'nin Hz. Peygamber'in hilye de denilen
fizikî özelliklerine ve şemâ'il konusuna giren diğer üstün özelliklerine dair
rivayet ettiği hadisleri ihtiva eden eş-Şemâ'ilu'n-Nebeviyye
ve'l-Hasâ'isu'l-Mustafaviyye isimli eseridir. Bu eser İslam aleminde çok
tutulmuş, kimi alimler tarafından şerhedilmiştir. Hz. Peygamber'in
davranışlarından bahseden eserler içinde İbnu'l-Cevzî'nin el-Vefâ
bi-Ahvâli'l-Mustafâsı, es-Suyûtî'nin el-Hasâ'isu'l-Kubrâsı anılmaya değer
olanlardır. Ebu'l-Fida İsmail b. Umer b Kesîrin.
Allah Resulünün gerek
yaratılışına, gerekse üstün özelliklerine ayrılmış mühim eserlerden biri de
Mağrib alimlerinden Kadı İyad'ın eş-Şifâ bi-Ta'rîfi Hukûki'l-Mustafâ adlı
eseridir. Kısaca Şifâ-yı Şerif adıyla meşhur olan bu eser de çok tutulmuş, pek
çok alimler tarafından şerhedilmiştir.