Ana Sayfa

KALB Fİ’L-METN – KALB Fİ’S-SENED – KALB-İ MÜREKKEB

KALB

Sözlükte bir nesneyi geriye döndürmek, çevirmek, altını üstüne getirmek manalarına gelir. (kamus, 1/237)

Hadis ıstılahı olarak kalb, bir hadisin senedinde veya metninde yer alan kelimelerin yerlerini değiştirmeye denir. Bu tairften anlaşılacağı gibi kalb, hadisin ya senedinde yada metninde olur. Senedinde olana KALB Fİ'S-SENED; metninde olana ise, KALB Fİ'L-METN adı verilmiştir. Kelimelerin olduğu gibi cümlelerinde yerini değiştirmeye de kalb denir.

Senedde kalb e misal olarak; ravinin hadisin senedinde bulunan Ka'b b. Murra ismini Murra b. Ka'b okuyup önce gelen kelimeyi sona, sona geleni ise başa alarak yerlerini değiştirmesi, verilebilir.

Bir hadisin isnadını başka hadise bağlamak, bir ravinin hadisini bir başka ravinin hadisiymiş gibi rivayet etmek de kalb'in türlerindendir.

Bir de KALB-İ MÜREKKEB vardır ki birkaç hadisin isnad ve metinlerini değiştirmekten ibarettir. Buhari'nin Bağdat'a gelişinde hıfzını ve hadis bilgisini kontrol etmek maksadıyla yapılanı meşhurdur. Şöyle ki: Buhari Bağdat'a geldiğinde Bağdatlılar onu denemek için yüz hadis seçerek isnadlarını ve metinlerini değiştirmişler; kalb ettikleri hadisleri onar onar on kişiye vererek Buhari'ye sordurmuşlar. Buhari sorulan her bir hadisi dinledikçe böyle bir hadis bilmediğini söylemiştir. Son hadisin okunuşunun ardından kendisine en önce hadis okuyan şahsa dönerek ''Senin ilk okuduğun hadis'in isnadı şu, metni şudur. ikincisi şöyledir'' diyerek düzeltmiştir. Sonra ikinci üçüncü şahsın okuduğu hadislerin ilkinden sonuncusuna kadar doğrusunu söylemiş, onuncunun hadislerini de düzelterek büyük takdir toplamıştır. (Bağdad, 2/20)

Kalb, ya ravinin zayıf olması sonucu muhalefetten doğar, yada mesela kimsenin rivayet etmediği garib hadis rivayet ederek ona olan rağbeti arttırmak ve ilim taliblerini kendi hadis meclisine çekmek gibi bir amaçla veya Buhari misalinde olduğu gibi bir muhaddisi denemek için kasden yapılır. Ravi'nin muhalefetinden doğan kalb tekerrür ederse zabt'a dokunur. Kasden garaib rivayet ediyor intibaı uyandırmak için yapılan kalb'i pek çok muhaddis sirkat saymış, (Beykuniye 126) bir kısmıda hadis uydurmaktan farksız görmüştür.

İster senedinde olsun, ister metninde kelime yada cümlelerin yerleri ve isnadları değiştirilerek kalb yapılmak sonucu meydana gelen hadise MAKLUB denir. Maklub hadislere verilecek örnekler aynı zaman da kalb'e örnek teşkil edecektir, bu örnekler Maklub başlığı altında görülebilirler.