HASEN ĞARİB حسن غريب
Hasen maddesin de
görüldüğü gibi, El-Cami isimli kitabında Hasen terimini ilk olarak bir Hadis
çeşidi olarak kullanan Tirmizi, bazan Hasen terimi ile beraber başka bir terim daha
kullanır. Hasen-Ğarib birleşik terimi bunlardandır.
Tirmizi El-Cami'de
kullandığı ıstılahlardan Hasen dışında hiçbiri hakkında bilgi vermemiştir. Bu
nedenle O'nun bu Hasen-Ğarib ıstılahını Hadis Alimleri açıklamaya
çalışmışlardır. Ancak Istılahı kullananın tam olarak neyi kasdettiği
bilinmediği için açıklamalar ihtimalden ileri gitmemiştir. Bu nedenle de
aralarında münakaşalar olmuştur.
Alimler'in Hasen-Ğarib'e
dair fikirlerine geçmeden önce Tirmizi'nin bu tabiri nasıl kullandığına bir
örnek verelim:
İbn-i Abbas şöyle
demiştir. Hz. Nebi s.a.v. : ''İki göze asla Cehennem ateşi dokunmaz, demiştir
biri ALLAH korkusuyla ağlayan göz, diğer ALLAH yolunda nöbet bekleyen gözdür.''
-Ebu İsa dediki İbn-i
Abbas'ın Hadis'i Hasen Ğarib bir Hadistir. -
Tirmizinin Hasen Ğarib ile neyi kasdettiğine
gelince: İbn-i Teymiye: (Takiyuddin bin Ahmed Abdu'l-Halim bin Teymiye): Bir
fetvasında Tirmiz'ye bazı yerleşmemiş ıstılahları kullandığı için ta'n
edenlerin sözylediklerinin çoğunu ne maksatla söylediğini bilmeyenler olduğuna
işaret ettikten sonra şöyle demiştir:
''Hadisçiler bazan
Haze'l-Hadisu'n Ğaribun derler. Bu ifade Hadis bu vecihten Ğaribtir demektir.
Hatta bazen bunu kendileri açıklayarak, -Bu vecihten garibtir- tabirini
kendileri kullanırlar. Bu takdirde Bu Hadis Muhaddisler nazarında tek tarikten
gelen Ma'ruf bir Sahih Hadistir. Şayet
başka tarikten de rivayet edilirse metni Sahih ve ma'ruf olsa bile öteki
vecihten Ğarib sayılır.
Buna göre Tirmizi bir
Hadis hakkında Hasenu'n-Ğaribun dediği zaman, bununla o Hadis'in o tarikten Ğarib olduğunu kasdetmiştir. Ancak
metnin şevaidi vardır ve onlarla Hasen olmuşldur.
İbn-i Teymiye başka bir
yerde aynı konuda Ğarib Hadis'in sadece bir rivayet isnadıyla bilinen Hadis,
Hasen'in ise Tirmizi'ye göre iki yönden rivayet edilen ve ravileri arasında
yalancılıkla itham edilmiş bir Ravi
bulunmaması ile birlikte şaz olmaması gereğini belirttikten sonra
demiştirki ''Ancak bazı kimseler Tirmizi'nin bazen bu tafsil'e uymadığını
söylemişlerdir. Mesela hakkında Hasen Ğarib dediği Hadisler bunlardandır.
Bunlar tek bir isnadla rivayet edilmişlerdir ama Tirmizi bunlara da Hasen
demiştir. O halde bunun izahı şöyle olmalıdır, Hadis bir tek Tabin'den rivayet
olduğu için Ğarib sayılır fakat sonra bu Tabiin'den iki yönden rivayet yapılınca
tariklerin Tabiin'den sonra çoğalması nedeniyle Hadis Hasen olur, aslında Hadis
Ğarib'tir. '' Şu halde İbn-i Teymiye'ye göre Tirmizi'nin Hasen Ğarib dediği
Hadis bir yere kadar Ğarib ondan sonra tariklerin çoğalmasıyla Hasen Ğarib
olur.
Ez-Zerkeşi'ye göre ise Hadis'in metin
yönünden Hasen, isnad yönünden ise Ğarib olmasıdır. (Hadis ıstılahları,131).