HAKK
Sözlükte : Bir nesneyi
diğer nesne ye şiddetle sürtmek, kazımak ve kaşımak ma'nalarına gelen 'Hakk'
(kamus,3/81), Hadislerin yazılışıyla ilgili bir deyimdir. -Darb- , -Şakk- ,
-Keşt- , -Mahv- tabir edilen ve Hadislerin yazılışı sırasında yanlış yada
fazladan yazılan kelime veya ibarelerin iptal edilme usullerindendir. Buna göre
yanlış yazılan yahud yazılmaması gerekirken yanlışkla fazladan yazılan kelime
veya ibare'nin bıçak yada benzeri aletle kazınarak silinmesine denir.
Hadislerin yazılışı
sırasında yanlış yazılan kelime yada kelimelerin bu şekilde bıçak yada benzer
bir aletle kazınarak silinmesi Hadisçiler arasında makbul sayılmamıştır.
Er-Ramehurmuzi bazı Muhaddislerin Hakk'i töhmed addettikleri ve en iyi darb
şeklinin böyle bıçakla kazımak değil, yanlış yazılan ibare üzerine çizgi çekmek olduğunu söylediklerini
kaydetmiştir. (Mu. , 606).
Nitekim o'na göre çoğu
Muhaddisler sema' meclislerine gerektiğinde yanlış yazılan yerleri kazıyarak
düzeltmek üzre bıçak getirmeyi mektuh saymışlardır; zira bu şekilde kazınarak
silinen kısım bir bvaşka rivayet'te sahih olabileceği gibi, Hadislerin yazılı
olduğu Kitap bir değer Şeyh'ten başka zaman rivayet'te edilebilir. Bu rivayette
Hakk edilen kısım başka bir Şeyh'in rivayetinde sahih olabileceğinden tekrar
metne eklemeye ihtiyaç hasıl olabilir. (ulum 176).
Kaldıki kazımakla kağıt
yıpranır. Bu ve benzeri bazı sebeplerle Muhaddisler Hakk'a rağbet göstermemiş,
Darb veya keşt'i ona tercih etmişlerdir. Aslında Hakim Muhaddisler arasında hoş
karşılanmayışının en önemli sebebi, kazınarak silinen kelimenin doğru olarak
silinip silinmediğinin belli olmamasıdır.