ESAHHU’L-KUTUB:
''Kitapların en sahihi''
demektir. Hadis Kitapları içinde ihtiva ettiği Hadisler itibariyle en Sahih
kabul edileni ifade etmekte kullanılmıştır.
İmam Şaffi ye göre Esahhu'l-Kutub, İmam
Malik'in el-Muvatta'ıdır. ''Hadis ilmi konusunda yeryüzünde İmam Malik'in
kitabından daha Sahih bir Kitap bilmiyorum'' demiş olması buna hamledilir.
Ancak onun bu sözü Sahih-i Buhari ve Müslimin tasnifinden önce söylediği
(Ulum,14), dolayısıyla el-Muvatta'nın Es-Sahihan henüz ortada yok iken
Esahhu'l-Kutup itibar edildiği ileri sürülerek Kur'an-ı Kerim den sonra en
Sahih Kitab'ın Buhari ile Müslimin Kitapları olduğu söylenmiştir: Buhari'nin
Kitabı Es-Sahihan'ın en Sahih, daha çok faydalı olanı, gerek zahiri, gerekse
batini daha fazla ifade edenidir. Müslim'in Buhari'den faydalandığı ve onun
Hadis ilminde bir benzeri olmadığını itiraf ettiği sabittir. Buhari'nin
Kitabının tercihine dair bütün bu zikrettiklerimiz Alimlerin büyük
çoğunuluğunun ve Hadis ilminin sırlarına vakıf, bu ilmin inceliklerini iyi
bilen İtkan ehlinin benimsediği görüştür. (Müslim şerhi 1/10).
Bununla beraber el-Hakimu'n-Nisaburi'nin
Şeyhi Ebu Ali el-Hüseyin bin Ali en-Nisaburi, Müslim'in Sahih'inin daha Sahih,
dolayısıyla Esahhu'l-Kutub olduğu görüşündedir. Bazı Mağrib Alimleri de aynı
kanaattedirler. Ancak Sahih kabul edilen görüş, Buhari'nin daha Sahih kabul
edenlerin görüşüdür. Ebu Bekri'l-İsmail'i Nesai gibi Alimlerde Sahih-i
Buhari'yi tercih etmişlerdir (Tedrib 1/93).
Sahih-i Buhari'nin Müslim'in Sahihine tercih
edilmesine bunun sonucu olarak da Esahhu'l-Kutub sayılmasına sebep kabul edilen bazı özellikleri vardır.
En-Nevevi, her iki Kitabı mukayeseden sonra Buhari'yi tercih sebeplerini şöyle
sıralamıştır:
''ALLAH rahmet eylesin,
Müslim'in usulü ki bu Usulü hakkında Sahihinin mukkaddimesinde icma bile
nakletmiştir. Şudur: Ona göre ''an'' lafzı ile rivayette bulunan Ravi'nin
isnadı, Şeyh ile çağdaş oldukları takdirde bir araya geldikleri sabit olmasa
bile Mevsul hükmündedir. Halbuki Buhari, Mu'an'inin isnadını Şeyh ile mülakatı
sabit olmadıkça mevsul sayılmaz. Öte yandan Müslim, caiz gördüğü bu hükümle bir
arada uygulanması imkansız olan bir Usül takib ederek bir Hadis i çeşitli
tarikleriyle bir araya toplamıştır. Gerçi onun eserinde baştan sona cevaz
verdiği o Usule göre hareket ettiğini söyleyemeyiz. Ancak Buharinin Kitabı
kendi kitabına o Usül üstün kılmıştır''. (Müslim şerhi, 1/10).
Es-Suyuti, Sahih-i Buharinin Sahih-i Müslime
tercih sebeplerini daha ziyade senedlerindeki i'tisal ve Ravilerinin it-kanında
görür. (Tedrib, 1/92).
Bu ve öteki önemli bazı
sebepler göz önünde bulundurularak Buhari'nin el-Camiu's-Sahih'i Müslim'in aynı
isimli eserinden üstün tutulmuş ve Esahhu'l-Kutub itibar edilmiştir.