Zaide b. Kudame :
Kûfe’de yetişen Ehl-i
sünnet âlimlerinden. Adı, Zâide bin Kudâme bin Mes’ûd es-Sakafî’dir. Künyesi
Ebu’s-Salt el-Kûfî’dir. İmâm-ı Nesâî, O’nun 60 veya 61 (m. 683) senesinde, Rumlarla
harb ederken vefât ettiğini bildirmektedir. 76 (m. 695) senesinde Haccac
zamanında Haricîlerden Şübeyb tarafından şehîd edildiği de rivâyet edilmiştir.
Tâbiînin büyüklerindendir. İslâmiyete bozuk itikadların sokulmaya çalışıldığı
bir devirde yetişen Zâide bin Kudâme büyük bir hadîs âlimi idi. Rivâyetleri
sika (güvenilir, sağlam) olup Ehl-i sünnet ehlinin önde gelenlerindendi. Ancak
sika olan râvilerden hadîs-i şerîf rivâyet ettiğini birçok hadîs âlimi haber
vermektedir. O, Ebû İshâk, Abdülmelik bin Umeyr, Süleymân-ı Teymî, İsmâîl bin
Ebî Hâlid, Ziyâd bin Alâka, Semmâk bin Harb ve daha pekçok âlimden ilim alıp
hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir. Kendisinden de, Süfyân bin Uyeyne, Abdurrahman
bin Mehdî, Muâviye bin Amr, Abdullah bin Mübârek, Ebû Naîm, Ebû Üsâme ve daha
pekçok âlim hadîs-i şerîf rivâyet etmişlerdir. O’nun hadîs-i şerîf
rivâyetindeki sikalığı, sağlamlığı, büyük bir hadîs âlimi olan Şu’be bin Haccac
derecesinde idi. (Bkz. Şu’be bin Haccac) İbn-i Sa’d, Onun hakkında:
“O, sika ve emin bir râvi
olup, bid’atlerden uzak ve sünnete sımsıkı bağlı idi” diyor. İmâm-ı Iclî ve
İmâm-ı Nesâî de, sika râvilerden olduğunu zikretmektedirler. Ahmed bin Yunus diyor ki:
“Birgün Züheyr bin
Muâviyenin Zâide’ye geldiğini ve onunla kendisinden hadîs-i şerîf rivâyet
ettiği bir kişi hakkında konuştuğunu gördüm. Onun Ehl-i Sünnetten olduğunu
söyledi ve onun bir bid’âtini bilmiyorum dedi.”
İbn-i Hıbbân da,
“Kitabüs-sikât’ında “O, kuvvetli hadîs hafızlarındandı. Hadîs-i şerîf
rivâyetinde râvi’nin üç kere dinlemiş olmasını şart koşardı.” Ebû Naîm de:
“O, imtihan etmedikçe
kimseyle konuşmazdı. Bir keresinde kendisine Vekî geldiği halde onunla konuşup,
hadîs-i şerîf rivâyetinde bulunmadı” diyor. İmâm-ı Darekutnî de:
“O, rivâyetleri sağlam
olanlardan olup büyük hadîs imâmlarındandı” dedi.
Rivâyet ettiği hadîs-i
şerîflerden biri şöyledir: Esved bin Hilâl’den, O da Muaz bin Cebel’den işitti.
Muâz bin Cebel (r.a.) şöyle buyurdu:
“Beni Resûlullah (s.a.v.)
efendimiz çağırdı. Hemen kendilerinin yanına gittim.
“Allahü teâlâ’nın insanlar
üzerindeki hakkı nedir bilir misin?” buyurdular. Ben de “Allah ve Resûlü bilir”
dedim. Buyurdular ki:
“Allah’a ibâdet etmeleri ve
O’na hiçbir şey ortak koşmamalarıdır.” Tekrar “Yâ Muaz! Bunu yaptıkları
takdirde kulların Allahü teâlâ üzerindeki hakkı nedir, bilir misin?” Ben tekrar
“Allah ve Resûlü bilir” dedim. Bunun üzerine “Onlara azâb etmemektir”
buyurdular.
Kaynaklar:
-------------------
1) Tehzîb-üt-tehzîb cild-3,
sh-306
2) Tezkiret-ül-huffâz
cild-1, sh-215
3) El-A’lâm cild-3, sh-40