İbn-i İshak :
İlk İslâm târihçisi. Meşhûr siyer âlimi ve
muhaddis. İsmi Muhammed bin İshâk bin Yesâr el-Muttalibî olup, künyesi Ebû
Abdull’tır. (Ebû Bekir de denildi). Dedesi Yesâr, Kays bin Mahreme bin el-Muttalib’in
kölesi idi. Hâlid bin Velîd Ayn-üt-temr’de onu esir almış ve Medine’ye
getirmiştir. İbni İshâk Medîne-i münevverede 85 (m. 740) doğmuştur. Gençliğinde
çok güzel bir delikanlı idi. Medîne-i münevverede İmâm-ı Mâlik ile ilmi
müzakerelerde bulundu. Sonra Medîne-i münevvereden ayrılarak, sırayla Mısır’a,
sonra Kûfe, Cezîre, Rey, Hîre ve Bağdâd’a geldi ve Bağdâd’ta yerleşti.
Bağdâd’ta meşhûr Siyer kitabını yazdı. Orada 151 (m. 768)’de vefât etti.
Bağdâd’ın doğusundaki Hayzeran
kabristanına defn edildi.
İbni İshâk hazretleri,
Eshâb-ı kirâmdan Enes bin Mâlik (r.a.), tâbiînden Saîd bin Müseyyeb ve Ebû
Seleme bin Abdurrahmân ile görüşmüştür.
Babasından ve amcası Mûsâ,
Fâtıma binti Münzir, Kâsım, Ata bin Ebî Rebâh A’rec, Muhammed bin İbrâhîm
et-Teymî, Amr bin Şa’bî, Nâfi, Ebû Ca’fer el-Bâkır, Zührî, İkrime bin Hâlid
el-Mahzûmî ve bir çok hadîs âliminden hadîs öğrenmiştir.
Cerîr bin Hazm, İbrâhîm bin
Sa’d, Ziyâd bin Abdullah, Seleme bin Fadl-il-Febreş, Abd-ül-a’lâ EşŞâmî,
Muhammed bin Seleme El-Harrânî, Ya’lâ bin Ubeyd, Şu’be, Süfyân bin Uyeyne,
Süfyân-i Sevrî ve daha bir çok âlimler ondan hadîs-i şerîf rivâyetinde
bulunmuşlardır.
Muhammed bin İshâk’ın
yazmış olduğu “Sîret-i Resûl” kitabı çok meşhûr olup, bu kitabı İbni Hişâm şerh
ederek “Tehzîb-i siyer-i İbni İshâk” demiş ve Alman Westenfeld basdırmıştır.
“Sîret-i Resûl” kitabını
çok kimseler şerh etmiştir. Bunlar arasında (Aynî) ve (Süheylî) meşhûrdur. Buna
Ravd-ül-enf denir. Ayrıca Kitâb-ül-mubtedir el-halk, Kitâb-ül-hülefâ,
Kitâb-ül-Megâzî, Kitâb-ül-Mebde’ ve Kısâs-ü Enbiyâ gibi kitabları vardır.
İmâm-ı Ahmed bin Hanbel (r.a.): “Muhammed bin İshâk’ın hadîsleri hasendir”,
buyurmuştur. Şu’be
bin Haccâc ise: “İbni İshâk
hadîste mü’minlerin emîri idi” demiştir. İmâm-ı Buhârî târihinde İbni İshâk’tan
bahsetmiştir. Sika (güvenilir) olduğunu söylemiş fakat ondan
hadîs almamıştır, İmâm-ı
Şâfiî “Kim megâzî (târih ve savaşlar) ilminde derinleşmek, inceliklerini
öğrenmek isterse, muhakkak ki o İbni İshâk’ın çocuklarındandır (Ya’nî İbni
İshâk bu ilimde çok büyük âlimdir)” buyurmuştur. Yahyâ bin Sa’îd El-Kettân,
İbni İshâk’ın sika (güvenilir) bir râvî olduğunu söylemiştir. İmâm- ı Müslim,
Mâlik bin Enes’e olan tutumundan dolayı sadece recm ile ilgili bir hadîsi
dışında diğer rivâyetlerini, almamıştır. Böyle olmasına rağmen megâzî ilminde
üstadlık derecesine ulaşan âlimlerdendir.
İbni Şihâb Ez-Zuhrî “Kim
megâzi ilmini öğrenmek isterse İbni İshâk’a müracaat etsin” dedi.
KAYNAKLAR:
-------------------------
1) Tam İlmihâl Se’âdet-i
Ebediyye sh-1017
2) Tehzîb-üt-tehzîb cild-9,
sh-38
3) Tezkirât-ül-huffâz
cild-1, sh-172
4) İbni Hişâm, önsözü
5) El-A’lâm cild-6, sh-28
6) Brockelmann Sup cild-1,
sh-205
7) Mîzân-ül-i’tidâl cild-3,
sh-468
8) Kâmûs-ul-a’lâm cild-1,
sh-601
9) Vefeyât-ül-a’yân cild-4,
sh-276, 277
10) Tabakât-ı İbni Sa’d
cild-7, sh-321
11) Târîh-i Bağdâd cild-1,
sh-214
12) Şezerât-üz-zeheb
cild-1, sh-230
13) Mu’cem-ul-müellifîn
cild-9, sh-44
14) Keşf-uz-zünûn sh-1012
15) Esmâ-ul-müellifîn
cild-2, sh-7