BEYHAKİ :
Ebu Bekr Ahmed b. Hüseyn b.
Alı el-Beyhakl
Doğum: h: 384 m: 994 -
Vefat h:458 m:1066
Muhaddis ve Şafii fakihi.
Şaban 384'te (Eylül 994) Nışabur'a
bağlı Beyhak bölgesinin Hüsrevcird köyünde doğdu; bu sebeple Hüsrevcirdı
nisbesiyle de anılır. Beyhak'ta büyüdü ve ilk tahsilini burada yaptı. On beş
yaşında iken hadis okudu, daha sonra da fıkıh öğrenmeye başladı. Fıkıh ilminde
hocası Ebu'l-Feth Nasır b. Muhammed el-Mervezı'dir. Muhtelif hocalardan
faydalanmak maksadıyla İsferayin, Tus, Hemedan, İsfahan, Rey, Nısabur, Bağdat,
Küfe, Mekke gibi yerleri dolaştı. Hadisi diğer ilimlere tercih ederek sadece
onunla meşgul olmaya başladı. Hadis ilminin en önemli meselelerini Hakim
en-Nısaburi'den öğrendi ve hocaları içinde en çok ondan faydalandı. Diğer
hocaları arasında muhaddis, kelam ve fıkıh alimi İbn Furek, zahid ve vaiz
Harguşi, fakih ve muhaddis İbn Mahmiş, mutasavvıf Ebu Abdirrahman es-Sülemi, Ebu
Hazim el-Abduyi, muhaddis, fakih ve kelam alimi Ebu İshak Rükneddin İsferayıni,
muhaddis Ebu Zer el-Herevi, muhaddis ve fakih Berkani, İmamu'l-Haremeyn Cuveyni
gibi meşhur alimler bulunmaktadır. Tanınmış talebeleri arasında, şeyhu'l-kudat
İbnu'l-Beyhaki diye bilinen oğlu İsmail b. Ahmed, Hafıdu'l-Beyhakl diye anılan
torunu Ubeydullah b. Muhammed, Mekke ve Medine fakihi muhaddis Furavi,
Horasanlı muhaddis Zahir b. Tahir, muhaddis Ebu'l-Meali Muhammed b. İsmail
el-Farisı sayılabilir.
Beyhaki, 406 (1015-16)
yılından itibaren eserlerini telif etmeye başladı. Hadis ilmindeki sağlam
bilgisi ve güçlü hafızasıyla kendini kabul ettirdi. Hadislerde mevcut gizli
kusurların tesbiti ile birbirine zıtmış gibi görünen rivayetlerin
uzlaştırılmasında ve hadislerin fıkhını kavramada devrinin otoritesi oldu.
Nısaburlu alimler kitaplarını, özellikle Marifetüs sünen ve'l-Asarını
kendilerine okutmasını rica ettikleri için 441 (104-950) yılında bu maksatla
Beyhak'tan Nisabur'a gitti. Bu şehre sonraları iki defa daha geldi. Beyhakl
fıkıh ve usul-i fıkıh sahalarında da devrinİn
otoritelerinden biriydi.
Mensubu bulunduğu Şafil fıkhının üstünlüğünü savundu ve bu alanda değerli
eserler verdi. Bu sebepledir ki İmamu'l-Haremeyn Cuveyni, her Şafii fakihinin
İmam Şafil'ye minnet borcu olduğunu, ancak mezhebini ve görüşlerini müdafaa
etmek için Beyhakl'nin kaleme aldığı eserler sebebiyle İmam Şafil'nin ona
minnettar olması gerektiğini söyler (İbn Asakir, s. 266). Gerçekten de
Beyhaki'nin eserleri sayesinde Şafil fıkhı daha geniş bir muhite yayılma ve
tutunma imkanı bulmuştur. Zehebi'ye göre, geniş ilmi ve alimler arasındaki
ihtilafiara olan derin vukufu sebebiyle kendi adına bir mezhep kurup ictihad
etmeyi arzu etseydi bunu mükemmel bir şekilde başarabilirdi. Onun ilimdeki
yerini tesbite çalışan otoriteler, hem hadis hem de fıkıhtaki üstün mevkiine ve
Eş'ari kelamındaki geniş bilgisine özellikle işaret ettikten sonra çeşitli
ilimIere vakıf olduğunu, daha önce benzeri görülmeyen eserler verdiğini ve 1000
cüzü bulan eserlerinin hacmi itibariyle de seleflerini geçtiğini belirtirler.
Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey zamanında (1040-1063) vezir Amidulmülk'ün
teşvikiyle Eş'ariler aleyhinde şiddetli bir takip başladığı zaman Eş'ari olması
sebebiyle Beyhakl de İmam Kuşeyri ve İmamu'l-Haremeyn Cuveyni gibi yurdundan
ayrılarak Mekke'ye sığındi.
Beyhaki 10 Cemaziyelevvel
458'de (9 Nisan 1066) Nisabm'da vefat etti. Cenazesi Beyhak'a nakledilerek
doğduğu yer olan Hüsrevcird'de toprağa verildi. Beyhakl, dünya malına değer
vermeyen zahid bir alimdi. İlim tahsili uğrunda ve hayatının daha sonraki
devirlerinde çeşitli sıkıntılar çektiği halde bunlardan kimseye şikayet
etmezdi. Maddi imkansızlık sebebiyle Tirmizi, Nesai ve İbn Mace'nin sünenlerine
sahip olamadığı rivayet edilir. Hz. Peygamber'in ve ashabın örnek hayatını
yaşamaya çalışırdı. Otuz yıl aralıksız oruç tuttuğu nakledilmektedir. İlmi
tartışmalarda rakiplerine karşı son derece anlayışlı ve insafiı davranırdı.
ŞUABU’L-İMAN GİRİŞİ
Eserleri: 1) Es-Sünen-ül-Kübra: Hadis-i şerif kitabı olup, on cilttir.
Eshab-ı kiram ve Tabiinin isimleri, senet ve ravileri içerisine alan bir
fihristi vardır. 2)Es-Sünen-üs-Sugra: İki cilttir. 3)Kitabü'l-Esma ves-Sıfat:
İki cilttir. 4)Delail-ün-Nübüvve: Üç cilttir. 5)Menakıb-üş-Şafi,
6)Marifet-üs-Sünen vel Asar: Eser dört cilttir. 7)Şu'ab-ül-İman, 8)Et-Tergib
vet-Terhib, 9)Kitab-üz-Zühd-il-Kebir, 10) El-Ba'sü ven-Nüşur,
11)Fedail-üs-Sahabe, 12)El-Medhal iles-Sünen-il-Kübra, 13)El-Mebsut, 14)
El-Adab, 15)El-İtikad ala Mezheb-is-Selefi Ehl-is-Sünneti vel-Cema'a,
16)Ahkam-ül-Kur'an.
HAKİKAT KİTAP EVİ