CEBRİYYE:
Hicrî birinci asrın
sonlarında ve ikinci asrın başlarında Cehm bin Safvan tarafından ortaya
çıkarılan bozuk yol. Buna mürcie fırkası da denir.
Cebriyye fırkası; "İnsan
asla bir iş yapmaz, cansızlar gibi hareket eder. İnsanın kudreti, kastı,
ihtiyarı (isteği) yoktur. İnsanlar iyi iş yapınca sevab kazanmaz, kötü işlerine
azab yapılmaz. Kafirler günah işleyenler mazûrdur, mes'ûl olmazlar. Çünk ü
insanın her işini yalnız Allah yapıyor. İnsan istese de istemese de günah
yaratıyor ve insan günah yapmaya mecbûrdur. Günah insana zarar vermez. Asî,
fasık kimseler azab görmeyecektir." diyorlar. Cebriyyenin bu sözleri
küfürdür ve hepsi mel'undur. Peygamberimiz sallallahü aleyhi ve sellem;
"Mürcie mezhebinde olanlara yetmiş peygamber lanet etmiştir."
buyurdu. (İmam-ı Rabbanî)
Cebriyye fırkası
mensûblarının dediği gibi insanda irade ve ihtiyar olmasaydı, kötülükleri
günahları Allahü teala zor ile yaptırsaydı, eli-ayağı bağlanıp dağdan aşağı
yuvarlanan kimse ile yürüyerek etrafını seyrederek inen kimsenin hareketlerinin
bir birlerinden farklı olmaması gerekirdi. Halbuki birincinin yuvarlanması cebr
ile, ikincisinin inmesi irade ve ihtiyar ile (kendi isteğiyle) olmaktadır.
(Mevlana Halid-i Bağdadî)