Ana sayfa

HASSAN BİN SABİT R.A. :

Eshâb-ı kirâmdan meşhûr şâir. Ensârdandır. Künyesi, Ebû Velîd’dir. Ebû Abdurrahman ve Ebû Hüsâm da denilmiştir. Lakabı, Şâir-i Resûlullahdır. Soyu, Benî Neccâr kabilesinden Hazrec kabilesine, bunlardan da Kahtan kabilesine ulaşır ki, aslı Yemen’den gelmektedir. Annesi Füri’ate binti Hâlid de Hazrec kabilesindendir. Doğum târihi bilinmemektedir. Kendisinden nakledildiğine göre, Peygamberimizden (s.a.v.) 7 veya 8 sene önce doğmuştur. 62 (m. 682) senesinde 120 yaşında Medine-i Münevvere’de vefât etti.

Hassan bin Sâbit, müslüman olmadan önce de meşhûr şairlerden olup, Şam ve civarında hüküm sürmekte olan Gâssâni hükümdarları sarayına mensûbtu. Şiirleri ile bu devletin ileri gelenlerini medhederdi. Peygamberimizin (s.a.v.) geleceğini daha önceden yahûdi âlimlerinden işitmişti. Kendisi şöyle anlatmıştır: “Ben 7-8 yaşlarında aklı eren bir çocuktum. Bir defasında meşhûr yahûdi âlimlerinden biri Medine’de yüksek bir yere çıkıp, ey yahûdiler diye bağırarak yahûdilerin toplanmasını istedi. Yahûdiler

toplanınca, ne var ne diyorsun? dediler. Yahûdi âlim toplananlara (Bu gece Ahmed’in âhir zaman peygamberinin yıldızı doğdu) diye bağırarak haber vermişti.”

Muhammed (a.s.) peygamberliğini açıklayıp, İslâm dînine davete başlaması ile Hazrec kabilesi de

İslâmiyetle şereflenmişti. Bu sırada Medine’ye gelmiş bulunan Hassan bin Sâbit de müslüman olmuştu.

Müslüman olduğunda 60 yaşında bulunuyordu.

Hassan bin Sâbit (r.a.) müslüman olduktan sonra Peygamberimizin (s.a.v.) yanından ayrılmadı.

Peygamber efendimizi (s.a.v.) medheden çok şiir söyledi. İbn-i Abbas (r.a.) Onun Peygamberimizin

(s.a.v.) yaptığı savaşlara katıldığını rivâyet etmiştir. Bedir savaşında Medine’de kalmakla vazifelendirilmişti.

Yaşlı ve bedenen çok zayıf olduğu için bizzat savaşa katılamadı. Bu sırada müslümanları

medheden ve cihada teşvik eden şiirler yazdı. Müşriklerin şairleri tarafından müslümanlara karşı yazılan

şiirlere cevap verip, onları hicvetti. Bu şiirleri pek meşhûr olup, o zaman Arabistan’da yaşayan kabileler

arasında pek tesirli olmuştur. Hassan bin Sâbit’e (r.a.), Bedir gazasına bizzat bedenen katılamadığı için,

cihad sevabına ve verilen müjdelere kavuşamadın diyenler olmuştu. O da buna çok üzülmüştü. Fakat

Peygamber efendimiz (s.a.v.), Onun İslâm düşmanlarına karşı yazdığı şiirlerle cihat ettiğini ve düşmanlara

karşı yazdığı şiirlerin her bir kelimesine verilen sevab, başkalarının gazada kazandığı sevabtan daha

çok olduğunu, bildirmiş, “Hassan’ın beyitleri düşmana ok darbesinden daha tesirlidir.” buyurmuştur.

Hassan bin Sâbit (r.a.) şiirleri ile Resûlullahı (s.a.v.), İslâmiyeti ve Eshâb-ı kirâmı över, medheder

ve İslâm kahramanlarını cihada teşvik edici beyitler söylerdi. Ayrıca Kureyş kâfirlerinin ve diğer müşriklerin

yüz karalarını ortaya koyucu şiirler okurdu. Peygamberimiz (s.a.v.) Mescid-i Nebevî’de Hassan bin

Sâbit’e mahsus bir minber yaptırmışlardı. Hassan bin Sâbit (r.a.) buna çıkıp Eshâb-ı kirâm huzurunda

İslâmiyeti medh eden şiirleri okurdu. Peygamberimiz (s.a.v.), O’nu hiciv (yerici) şiirleri yazarken Hz. Ebû

Bekir’e danışmasını, ondan bilgi almasını emretmiştir. Hz. Ebû Bekir’den bilgi aldıktan sonra hiciv şiirleri

yazardı. Bir defasında kâfirlerin yüzkaralarını ortaya koyan bir şiirini okuduktan sonra Peygamberimiz

(s.a.v.) “Ey Hassan, müşriklerin, kâfirlerin yüz karalarını ortaya koy! Cebrâil seninledir. Eshâbım

silâhla harb ettikleri gibi sen de dil ile harb et.” buyurdular. Hassan bin Sâbit-i Ensârî hazretleri böylece

cihâdın en kıymetlilerinden olan söz ile ve yazı ile cihad etmek şerefine ilk kavuşanlardan oldu.

Cahiliyet devrinde ve Asr-ı se’âdet’te Arabistan yarımadasında şiir ve edebiyatın pek büyük kıymeti,

tesirleri ve rolü vardı. Araplar buna pek kıymet verir, övünürlerdi. Yarışmalar tertip eder, birincilik kazanan

şairlerin şiirlerini Kâ’be’nin duvarlarında herkesin görebileceği şekilde asarlardı.

Hassan bin Sâbit hazretleri her iki dönemde de bu sahanın önde gelen simalarından biriydi.

Resûlullahı (s.a.v.), Eshâb-ı kirâmı ve İslâmiyeti anlatması, kâfirleri ve kâfirliği ve bunların yüz karalarını

dile getirmesi çok tesirli idi. Hassan bin Sâbit hazretleri, Resûlullah (s.a.v.) in ayrıca akrabası da oldu.

Mâriye hazretlerinin kız kardeşi Sîrîn ile evlendi.

Bedir savaşından sonra, Ka’b bin Eşref adında yahûdi bir şair Bedir’de ölen Mekkeli müşrikler için

bir şiir söylemişti. Çevrede tesir uyandıran bu şiire karşı Peygamberimiz (s.a.v.) Hassan bin Sâbite (r.a.)

bir şiir yazmasını emretmişti. Hassan bin Sâbit de (r.a.) o yahûdi şaire karşı bir şiir yazdı. Bu şiiri o derece

tesirli oldu ki, Mekkeli müşriklerden hiçbiri o yahûdi şairi evinde misafir etmeğe cesaret gösteremedi.

Hicretin dokuzuncu senesinde Benî Temim kabilesinden bir heyet, esirlerini almak için Medine’ye

gelmişdi. Yanlarında en meşhûr hatîblerini ve şairlerini de getirmişlerdi. Önce getirdikleri Utarid konuşup,

kabilesini övdü. Buna karşı Peygamberimiz (s.a.v.) Eshâb-ı kirâmdan, Sâbit bin Kays’a “Kalk bunun

konuşmasına karşılık ver” buyurdu. Sâbit bin Kays (r.a.) ayağa kalkıp, Allahü teâlânın büyüklüğüne

ve Peygamberimizin (s.a.v.) medhine dair bir konuşma yaptı. Onun bu hitabı gelen heyeti fevkalade

bir tesir altında bıraktı. Sonra da gelen heyetin şairleri şiir okumaya başladı. Şairlerinden biri bir kasîde

okuyup, bitirince Peygamberimiz (s.a.v.), Hassan bin Sâbite (r.a.), “Kalk! Yâ Hassan bunun şiirine

karşılık ver!” buyurdu. Böyle bir vazife üzerine sevinerek, aşk ve şevk içinde ayağa kalktı. Temim kabilesinin

şairinin söylediği şiire karşılık aynı vezin ve kafiyede uzun ve pek mükemmel bir şiir okudu. Bu

şiirinde İslâmiyyetin üstünlüğünü gayet açık bir ifade ile dile getirdi. Bunu dinleyen Temim heyeti ve bilhassa

hatîb ve şairleri hayret içinde kaldı. İleri gelenlerinden Akra bin Habîs kendini tutamayıp, şöyle

dedi. “Allah’a yemin ederim ki, bu zâta, “Muhammed aleyhisselâma” her zaman O’na bizim bilemediğimiz

bir yardım gelmektedir. O, muhakkak muvaffak olacaktır. Herşeyde, herkese üstün gelecektir. Onun

hatibi ve şâiri, bizim hatibimizden ve şâirimizden üstündür. Sesleri de seslerimizden daha canlı ve gürdür”,

dedi. Akra bin Habîs bu sözleri söyledikten sonra Peygamberimizin (s.a.v.) yanına yaklaştı ve Kelime-

i şehâdeti söyleyerek müslüman oldu. O müslüman olunca bu heyette bulunanların hepsi

müslüman oldu. Bunun üzerine Peygamberimiz (s.a.v.) hepsine birer hediye verdi. Onlardan alınmış

olan bütün esirleri de serbest bıraktı. Hassan bin Sâbit (r.a.), Peygamber efendimizin (s.a.v.) vefâtında

çok üzülüp, bu üzüntülerini bildiren uzun mersiyeler yazmıştır. Hz. Ömer’in halifeliği sırasında gözleri

görmez oldu. Daha sonra Hz. Muâviye’nin halifeliği sırasında vefât etti.

Peygamberimiz (s.a.v.), “Muhakkak ki, Allahü teâlâ Resûlünü övmek ve müdafaa etmek hususunda.

Hassan’ı rûh-ül-kudüs (Cebrâil aleyhisselâm) ile takviye etmektedir” buyurmuştur.

Hassan bin Sâbit (r.a.), Peygamber efendimizden (s.a.v.) bizzat işiterek hadîs-i şerîf rivâyet etmiştir.

Berâ bin Âzib, Saib bin Müseyyeb, Ebû Seleme bin Abdurrahman, Ebül-Hasen (Nevfel’in (r.a.) azadlı

kölesi), Abdurrahman bin Hassan Hâricet’übnü Zeyd bin Sâbit, Yahyâ bin Abdurrahman gibi hadîs âlimleri

Hassar bin Sâbit’ten hadîs rivâyetinde bulunmuştur. Hassan bin Sâbit’in (r.a.) rivâyet ettiğ hadîs-i

şerîfler, meşhûr hadîs kitaplarından Sahih-i Buhârî’de, Sahih-i Müslim’de Sünen-i Ebî Dâvûd’da, Sünen-i

Nesaî’de ve Sünen-i İbn-i Mâce’de yer almaktadır.

Hassan bin Sâbit (r.a.) buyurdu ki;

“Kötü bir söz işittiğin zaman göz yum, af ile karşıla onu dinlememiş gibi ol.”

“Kalblerinde buğz ve husumet taşıyan insanların içi, altında ateş yanarak kaynayan tencereler gibi

devamlı kaynar. Buğz ve düşmanlık sebebiyle içlerinden ateş saçılır.”

“Hassan bin Sâbit’in (r.a.) şiirlerini ihtiva eden divân’ı, Beyrut’ta basılmıştır. Bir şiirinde Resûlullahı

(s.a.v.) medhi hususunda diyor ki:

“Sizden iyisini gözlerim görmedi asla.

Sizden güzelini doğurmadı hiç bir ana.

Her ayıp ve kusurdan pak yaratıldınız.

Sanki dilediğiniz gibi yaratıldınız.”

KAYNAKLAR:

1) El-Îsâbe cild-1, sh-326

2) Üsüd-ül-gâbe cild-3, sh-26

3) Tehzîb-üt-tehzîb cild-2, sh-247

4) El-A’lâm cild-2, sh-175

5) Tabakât-üş-şuarâ sh-69, 170

6) Kâmûs-ul-a’lâm cild-3, sh-1941

7) Müsned-i Ahmed bin Hanbel cild-5, sh-222

8) Sahîh-i Buhârî Kitab-üs-salât 68, Bed-ul-Halk 6

9) Sahîh-i Müslim, Fedâil-üs-sahâbe 151