|
ÖLDÜRME VE YARALAMA |
BİR KİMSENİN BİRDEN FAZLA
ŞAHSI ÖLDÜRMESİ
142. Bir kimse bir grup
insanı sırayla öldürse veya organlarını kesse, ilk olarak öldürülen [şahsın velisi]
veya [ilk olarak] organı kesilen şahıs affetmediği sürece bu kişi ilk şahsa
yönelik fiili sebebiyle öldürülür veya organı kesilir.
Not: Nevevi'nin ifadesi öldüren kimsenin hür veya
köle olması durumunu kapsamaktadır ki doğru olan da budur. Bir görüşe göre
öldüren kişi köle ise, öldürdüklerinin tümü karşılığında öldürülür. Şayet ilk
şahıs affederse ikinci şahıs sebebiyle öldürülür ve bu durum böylece devam
eder.
[Öldürülen velilerin
haklarını] öne alma veya arkaya bırakma konusunda yaralama anı değil ölüm anı
dikkate alınır.
143. Kişi birden fazla
şahsı aynı anda öldürse yani onların tümünü yaralasa veya onların üzerine duvar
yıksa ve hepsi aynı anda ölseler yahut da aynı anda mı sırayla mı öldürdüğü
netlik kazanmasa ya da birinin daha önce öldürüldüğü bilinmekle birlikte
hangisinin olduğu bilinmese o zaman kur'a çekilmesi zorunludur. Bir görüşe göre
ise anlaşmazlığı bitirmek için kur'a çekilmesi menduptur. Kur'a'da kim çıkarsa,
katil onun hakkı sebebiyle öldürülür veya organı kesilir. İkinci şahsın velisi
ilk şahsın velisini bir an önce ya kısası uygulaması veya affetmesi konusunda
zorlayamaz. İkinci şahsın velisinin hakkı daha sonradır.
144. Bu durumda diğer
hak sahipleri için kısas uygulamak mümkün olmayınca tıpkı suç işleyen şahsın
ölmesi durumunda olduğu gibi onlar diyet almayı hak eder. [Kısas yoluyla
öldürülen] katilin terikesi, bütün hak sahiplerinin hakkı için yeterli oluyorsa
bunda sorun yoktur. Aksi taktirde terike hak sahiplerine hakları oranında
taksim edilir.
Not: Nevevi'nin ifadesinden kur'a çekmenin tek
yololarak uygulanacağı anlaşılmakla birlikte bu kastedilmemiştir. Veliler kendi
aralarında kur'a çekmeksizin içlerinden birine öncelik verme konusunda
anlaşırsa bu anlaşma caiz olur; çünkü hak sadece onlara aittir.
Kur'a çekmeye karar
verirlerse o zaman da kur'aya başvururlar. Bunu Cüveyni söylemiş,
Rafii ve Nevevi de
onaylamıştır.
Veliler kısas ve diyette
birbirlerine ortak olmak isteseler bu istekleri kabul edilmez.
İlk olarak öldürülen şahsın
velisi veya birden fazla maktulün velisi çocuk veya akıl hastası yahut gaip ise
katil, çocuğun buluğa ermesine, akıl hastasının iyileşmesine, gaip olan şahsın
gelmesine kadar hapsedilir.
145. Nevevi, Rafil'nin
eş-Şerhu'l-kebir'de dediği gibi şöyle demiştir:
Maktullerin velilerinin
kendi aralarında anlaştıkları ilk durumda hak sahipleri içinden (ilk maktulün
velisinden başkası öldürse) veya ikinci durumda kur'ada adı çıkandan başkası
öldürse bunu yaparak (günaha girmiş olur); çünkü öldürmesi yasak olan bir cana
kıymıştır.
Bu fiiliyle başkasının
hakkını geçersiz kıldığı için kendisine tazir cezası uygulanır. (Bu öldürmesi
kısas olarak geçerli olur); çünkü onun, öldürdüğü şahıs üzerinde hakkı söz
konusu olmuştur. Nitekim ilk şahıs affetmiş olsaydı bu hak daha sonra kendisine
intikal edecekti. (İlk şahsın velisi) veya kur'a'da adı çıkan kişi ve diğerleri
(diyet almayı hak eder.
Allah en iyi bilir.)
Çünkü onların kendi isteği olmaksızın yapılan öldürmenin onlar adına kısas
olarak gerçekleşmesi mümkün değildir.
146. Velilerin tümü
birden kişiyi öldürse kötü bir iş yapmış olurlar, öldürme fiili onların tümüne
dağıtılmış bir halde gerçekleşmiş olur. Onların her biri kendisi için kalan
kısmın diyetini alır. Buna göre mesela üç kişi• öldürmüş se her biri kendi
hakkının üçte birini almış kabul edilir. Geriye kalan üçte ikiyi diğerlerinden
alabilir.
147. Yabancı bir şahıs
katili öldürse ve daha önce öldürülmüş olan maktulün mirasçısı mal karşılığında
kısası affetse diyet yalnızca ilk maktulün velisine verilir. Bununla kastedilen
maktulün diyeti mi yoksa katilin diyeti midir? Mütevelli bu konuda iki görüş
zikretmiştir. Bu görüş ayrılığının etkisi, diyet miktarları farklı olduğunda
ortaya çıkar. İkinci görüşü kabul ettiğimizde maktul erkek, katil kadınsa elli
deve verilmesi gerekir, aksi görüşü kabul ettiğimizde ise yüz deve verilmesi
gerekir. Alimlerin "kısası affetme" konusundaki ifadelerinden
anlaşılacağı üzere ilk görüş daha uygundur.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
YARALI ŞAHSIN
DURUMUNDA DEĞİŞİKLİK MEYDANA GELMESİ