MUĞNİ’L-MUHTAC

SÜT EMME

SÜT HARAMLIĞININ KAPSAMI

Süt emziren kadın süt emenin annesi olur, sütün gelmesine sebep olan erkek de süt baba olur. Bu haramlık, süt babanın çocuklarına sirayet eder.

Kişinin beş ümmüveledi veya dört karısı ve bir ümmü veledi olsa, bir çocuk bu beş kadının her birinden bir defa emse daha doğru görüşe göre çocuk o kişinin süt oğlu olur, bu kadınlar da o çocuğa haram olurlar; çünkü kadınlar. süt babanın ilişkide bulunduğu kimselerdir. Ümmüveledler yerine kızlar veya kız kardeşler olsa, daha doğru görüşe göre haramlık olmaz.

Süt emziren kadının nesep veya süt yoluyla ola") babaları, süt emenin dedeleridir. Süt emzirenin anaları da süt emenin nineleridir. Süt emzirenin nesep veya süt yoluyla çocukları süt emenin süt erkek ve süt kız kardeşleridir. Süt emzirenin erkek kardeşleri ve kız kardeşleri süt emenin dayıları ve teyzeleridir. Süt babanın babası, süt emenin dedesidir.

Süt babanın erkek kardeşi süt emenin amcasıdır, bu, diğer şahıslar için de böyle devam eder.

Süt, sütün gelmesine sebep olan çocuğun evlilik veya şüpheli ilişki yoluyla kendisine bağlandığı kişiye ait olup zinadan kaynaklanan süt dikkate alınmaz. Kişi lian yaparak çocuğun nesebini reddetse süt de ortadan kalkmış olur.

Evli bir kadınla şüphe yoluyla ilişkide bulunulsa veya iki kişi şüphe yoluyla bir kadınla ilişkide bulunsa çocuk, nesep uzmanının vereceği bilgi veya bir başka yolla kime bağlanıyorsa [kadından gelen] süt de o kişiye ait olmuş olur.

[Bir kadından gelen] süt, kocasının ölümü veya Kendisini boşaması durumunda aradan uzun zaman geçmiş olsa da veya süt kesilip sonradan tekrar dönmüş olsa da kocadan kesilmiş olmaz. Kadın başkasıyla evlenmiş ve ondan çocuk doğurmuşsa doğum sonrasındaki süt o kocaya ait olur, doğum öncesindeki süt ise ikinci doğum sütünün ortaya çıkma vakti girmemiş ise ilk kocaya aittir. Vakit girdiğinde de böyledir. İmam ŞafiI'ye ait bir görüşe göre ikinci kocaya aittir. O. Bir başka görüşe göre ise her iki kocaya aittir.

26. Bil ki süt haramlığı süt veren kadın ve sütün gelmesine sebep olan erkekten başlayarak bu ikisinin üst, alt ve yan soylarına sirayet eder. Süt emenin ise yalnızca alt soyuna sirayet eder. Buna göre yukarıdaki şartlar mevcut ise Kur'an'ın açık ifadesine göre süt emziren kadın bu süt emzirmesi sebebiyle [süt emenin süt] annesi olur. Şer'an dokunulmazlığı bulunan sütün gelmesine sebep olan erkek de süt emenin babası olur.

27. Süt haramlığı, süt emenin kendisinden yalnızca çocuklarına yayılır. Bu çocuklar ister nesepten ister süt emmeden olsun fark etmez.

Bu yüzden Nevevi "çocukları" ifadesi ile süt emenin babalarını ve kardeşlerini dışarıda bırakmıştır, süt haramlığı onlara sirayet etmez. Süt emenin babası veya erkek kardeşi, süt emziren kadın veya onun kızlarıyla evlenebilir.

Süt emzirenin kocası, süt emen çocuğun annesi veya kız kardeşiyle evlenebilir.

Cürcani, el-Muayat adlı eserinde şöyle demiştir:

Süt emzirenden süt emene doğru olan haramlık, süt emenden süt emzirene doğru olan haramlıktan daha geneldir; çünkü haramlık -normal şartlarda- kadının fiiliyle olduğundan onun etkisi daha çoktur, çocuğun -normal şartlarda- süt emme konusunda bir fiili söz konusu değildir, bu yüzden çocuk üzerinde haramlığın etkisi daha azdır.

Sütün gelmesine sebep olan kişi bir erkek olduğundan onun durumu da süt veren anne gibi olmuştur.

Not: Şarih Celaleddin el-Mahalli "çocukları" Hadesindeki zamırı "sütün kendisinden geldiği kişi" olarak düşünmüştür, oysa yukarıda belirtildiği gibi bunun süt emen çocukla ilgili görülmesi daha uygundur. İbn Kasım "Şarih'in yaptığı, bir yanılgıdır" demiştir.

28. Bil ki süt babalık ile süt analık arasında zorunlu bir ilişki yoktur. Süt analık bulunduğu halde süt babalık olmayabilir. Örneğin bakire bir kızdan süt gelse yahut da kocası olmayan dul bir kadından süt gelse [yalnızca süt analık söz konusu olur, süt babalık olmaz.] Süt babalık da süt analıktan ayrı olarak tek başına bulunabilir.

Buna göre;

> Bir kimsenin beş tane ümmüveledi olsa,

> Kendisiyle zifafta bulunduğu dört karısı ve bir ümmüveledi olsa,

Bir çocuk bu beş kadının her birinden -isterse peşpeşe olsun- bir defa emse [bu çocuk o kişinin süt oğlu olur mu? Bu konuda mezhep içinde iki görüş bulunmaktadır:]

Birinci görüş

Daha doğru görüşe göre çocuk o kişinin süt oğlu olur; çünkü [çocuğun emdiği] sütün bütünü ona aittir. Bu kadınlar da o çocuğa haram olurlar; çünkü bu kadınlar, süt babanın ilişkide bulunduğu kadınlardır. Kadınların haram olma sebebi onların süt anne olmaları değildir.

İkinci görüş

Çocuk o kişinin süt oğlu olmaz; çünkü süt babalık süt analığa bağlıdır, burada süt analık yoktur. [Dolayısıyla süt babalık da yoktur.]

29. Kişinin, ümmüveledler yerine kızları veya kız kardeşleri olsa ve bir çocuk bunların tümünden bir defa emse [o çocuk o kişinin süt oğlu olur mu? Bu konuda mezhep içinde iki görüş bulunmaktadır:]

Birinci görüş

Daha doğru görüşe göre adam ile çocuk arasında süt haramlığı söz konusu olmaz. Çünkü ilk durumda süt dedelik, ikinci durumda süt dayılık ancak süt analık aracılığıyla sabit olabilir, burada ise süt annelik sabit olmamıştır.

İkinci görüş

Burada kişinin kızları veya kız kardeşleri tek bir kişi gibi kabul edilerek süt haramlık sabit olur. Yani kişinin bir kızı veya bir kız kardeşi olup da bir çocuğu beş defa emzirmiş gibi kabul edilir.

Not: Bir kimsenin nikahı altında bulunan küçük kız bebek, o kişinin ilişkide bulunduğu beş kadının her birinden bir defa süt emse, sütün gelmesine sebep olan erkek başka olsa bu kız bebek ona haram olur.

İbnü'l-Mukrı [bunun gerekçesi konusunda] şöyle demiştir: "Çünkü bu kız, onun üvey kızı olmuştur." Hocamız Zekeriya el-Ensarı de şerhinde onu desteklemiş ve şöyle demiştir: "Bunu, [şerhettiğim metnin] aslı İbnü'l-Kass'tan nakletmiştir."

Bu, açık bir şekilde itiraza açıktır; çünkü süt annelik sabit olmadığından o kız üvey kız olamaz. Öyle anlaşılıyor ki bu, İbnü'l-Kass'ın kendi görüşüdür.

30. Süt emziren kadının nesep veya süt yoluyla olan babaları, süt emenin dedeleridir.

Çünkü daha önce geçtiği üzere süt haramlığı, kadından onun üst soy hısımlarına sirayet eder. Süt emen bebek kızsa süt emzirenin babalarının bu kızla evlenmeleri haram olur.

31. Süt emziren kadının nesep veya süt yoluyla anneleri, süt emenin nineleridir. Süt emen erkekse bu kadınlarla evlenmesi haram olur.

32. Süt emzirenin nesep veya süt yönünden çocukları, süt emenin erkek veya kız kardeşleridir. Çünkü -belirttiğimiz üzere- süt haramlığı, süt emzirenin alt soylarına da sirayet eder.

33. Süt emzirenin nesep veya süt yönünden erkek ve kız kardeşleri süt emenin dayı ve teyzeleridir. Çünkü haramlık süt emzirenin yan soy hısımlarına da geçer, bu sebeple süt emen ile bunların evlenmesi haramdır.

34. Süt emenin kendisinin süt verenin çocuklarının çocukları ile evlenmesi de haramdır. Ancak süt verenin erkek ve kız kardeşlerinin çocukları haram değildir; çünkü bunlar dayı ve teyze çocuklarıdır.

35. Sütün gelmesine sebep olan erkeğin babası, süt emenin dedesidir. Süt sahibinin erkek kardeşi süt emenin amcasıdır. Süt sahibinin diğer yakınları da bu kıyasa göredir.

Buna göre süt sahibinin annesi süt emenin ninesidir. Süt sahibinin çocukları, süt emenin erkek ve kız kardeşleridir. Süt sahibinin erkek ve kız kardeşleri süt emenin amca ve halalarıdır. Çünkü süt haramlığı süt sahibinin üst, alt ve yan soy hısımlarına sirayet eder.

36. Süt, sütün gelmesine sebep olan çocuk veya düşüğün kendisine nikah veya şüpheli ilişki yoluyla nispet edildiği erkeğe aittir. Nitekim çocuğun nesebi de böyledir. Çünkü süt haramlığı nesebe tabidir. Nesep nikah veya şüpheli ilişki ile sabit olduğuna göre süt de bu şekilde sabit olur.

İbnü'l-Kass şöyle demiştir: "Çocuğun kendisine nispet edildiği kimse hakkında süt haramlığının sabit olması için onun ilişkide bulunduğunu ikrar etmesi şarttır. Şayet ikrar olmaz da çocuk sırf o kişiden olması mümkün olduğu için ona bağlanmışsa onun hakkında süt haramlığı sabit olmaz."

Bu görüş yukarıda belirttiğimiz hükümlere ve çoğunluğun görüşlerinden anlaşılan anlama aykırıdır. İtimad edilmesi gereken, bunun aksi olan görüştür.

Not: Nevevi'nin ifadesi şu hükmü gerektirir: "Bir kadın henüz kocasıyla ilişkide bulunmadan önce veya ilişkide bulunup da hamile kalmadan önce kendisinden süt gelse [ve bu sütle bir çocuk emzirse] süt haramlık yalnızca kadın hakkında söz konusu olur, koca hakkında olmaz."

Kadı Hüseyin ilişki öncesinde gelen süt konusunda bunu tek hüküm olarak kabul etmiş, ilişki sonrasında hamilelik öncesinde gelen süt hakkında ise şöyle demiştir: "Mezhepte esas alınan görüşe göre süt haramlık koca için değil yalnızca kadın için sabit olur. İmam Şafii, Harmele'nin rivayetine göre süt haramlığının koca hakkında da sabit olacağını söylemiştir; çünkü koca ilişkide bulunmakla kadının organlarını süt gelmesine müsait hale getirmiştir. İlk görüş daha doğrudur."

Zerkeşi şöyle demiştir: el-Kaff'de yalnızca ilk görüş verilmiştir. Ezrai bunu İbnü'l-Kattan'ın Furu adlı eserinden nakletmiş, . Kadı Hüseyin ve el-Kafi yazarının ifadelerinden bahs etmemiştir.

Şöyle bir itiraz söz konusu olabilir: Nevevi'nin "veya mülkiyetindeki cariye" demesi gerekirdi; çünkü kişinin mülkiyet yoluyla olan çocuğu nikah yoluyla olan çocuğu gibidir.

Buna şöyle cevap verilir: Nevevi daha önce "ümmüveled de kişinin karısı gibidir" dediğinden burada bunu söylemesine gerek kalmamıştır.

37. Zina yoluyla gerçekleşen ilişki süt haramlık doğurmaz. Yani zina eden kimse, [zina ettiği kadından gelen] sütü emen kız çocuğuyla evlenebilir. Çünkü bu sütün bir dokunulmazlığı yoktur. Ancak kişinin zinadan doğma kızıyla evlenmesi mekruh olduğu gibi bu da mekruhtur.

38. Çocuğun kendisine nispet edildiği kişi lian yaparak çocuğun nesebini reddetse, tıpkı çocuğun nesebi ondan koptuğu gibi süt de ondan kopmuş olur. Dolayısıyla küçük bir kız çocuğu o sütü emse, çocuğun nesebini reddeden kişinin o kızla evlenmesi helal olur.

Nesebi reddeden kişi liandan sonra bu sözünden dönerek çocuğun nesebini kendisine bağlasa, süt çocuk da ona bağlanmış olur.

39. a) Evli bir kadınla şüphe yoluyla ilişkide bulunulsa,

b) veya iki kişi bir kadınla şüphe yoluyla ilişkide bulunulsa,

[bu iki durumda] kadın bir çocuk doğursa, bu çocuk sebebiyle kadından gelen süt, çocuğun nesebi bu ikisinden [yani ilk durumda kadının kocası ve şüphe ile ilişkide bulunan kişiden, ikinci durumda da şüphe yollu ilişkide bulunan iki kişiden] hangisine bağlanıyorsa ona aittir. Çocuğun nesebi şayet bu ikisinden olması mümkün ise nesep uzmanı tarafından bunlardan birine bağlandığında süt ondan olur veya nesep uzmanı dışında bir yolla çocuğun nesebi kime bağlanıyorsa süt ondan olur. Örneğin çocuğun, bu iki kişiden yalnızca birine ait olması söz konusu olabilir. Veya ortada nesep uzmanı olmayabilir. Nesep uzmanı çocuğu her iki şahsa birden bağlayabileceği gibi ikisine birden bağlamayabilir veya durumu çözemeyebilir. Bu durumda çocuk buluğa eriştikten veya akıl hastasıysa iyileştikten sonra iki şahıstan birine nesebini bağlar.

İşte kadından bu çocuğu doğurması sebebiyle gelen sütten emen çocuk, doğan çocuğun nesebi kime bağlanıyorsa onun süt çocuğu olur. Çünkü süt, çocuğa bağlıdır.

Çocuk herhangi birinin nesebine bağlanmadan önce ölse geride çocuğu varsa o çocuk ölen şahsın yerine geçer. Geride birden fazla çocuk var ve onların bir kısmı bu erkeklerden birine diğeri diğerine bağlanırsa problem devam eder. Bu çocuklar da neseben birine bağlanmadan önce veya bir kısmı birine bir kısmı diğerine bağlandıktan sonra ölseler veya nesebi bağlanmamış olan kişinin çocuğu ya da çocuğunun çocuğu olmasa bu durumda süt emen çocuk bu şahıslardan dilediğine bağlanır. Nesebi belirlenemeyen çocuğun çocuğu veya çocuğunun çocuğu ortadan kalkmadan önce süt emenin herhangi birine intisap etmesi söz konusu olamaz, o, süt emdiği kadının doğurduğu çocuğa veya onun çocuğunun çocuğuna tabidir. Süt emen kişi, birine intisap etmeye zorlanamaz. Kadının doğurduğu çocuk ve onun çocukları ise bir neseplerinin olması zarureti sebebiyle buna zorlanırlar.

Arada şu fark vardır: Nesep sebebiyle kişinin bir takım hak ve sorumlulukları ortaya çıkar.

Miras, nafaka, mülkiyet olarak elde edildiğinde azat olma, kısasın düşmesi, şahitliğin reddedilmesi bunlardan bir kısmıdır. Bu sebeple belirsizliğin giderilmesi gereklidir. Süt emmeye ise yalnızca evliliğin haramlığı, bakma ve yalnız kalmanın caizliği, dokunduğunda abdestin bozulmaması gibi hükümler bağlanır. Kişinin bunlardan uzak durması kolay olduğundan süt emen kişi iki erkekten birine intisap etmeye zorlanmaz. Bu kişi nesep uzmanına da gösterilmez. Bunun, nesep yönünden olan çocuktan farkı şudur: Nesep uzmanı nesebin kime ait olduğunu belirlerken ahlaki özelliklere değil biyolojik benzerliklere bakar. Burada süt emenin intisap etmesinin caiz görülme sebebi şudur: İnsan, emdiği süt hangi erkekten gelmişse ona meyleder.

40. Süt ister koca ister başkasından olsun hangi erkekten geldiyse onunla olan bağlantısı ölüm veya boşama ile sona ermez. Süre -on yıl vb.- uzun bile olsa süt yine ona aittir. Bir grup çocuğun sırayla emdiği süt kendisindendir. Süt kesilip sonradan tekrar dönmüş olsa da -sütün kendisine nispet edileceği başka bir durum meydana gelmediğinde- süt yine bu kişiye aittir. Burada söz konusu olan, koca ile birlikte olmayan kadın olduğundan sütün diğer şahsa nispeti devam etmektedir.

41. Kadın, belirtilen şahısların ölümü veya kendisini boşamasının ardından başka bir kimseyle evlenir veya şüphe yollu ilişkide bulunarak bir çocuk dünyaya getirirse, doğum sonrasındaki süt diğer kocaya veya şüphe yollu ilişkide bulunan kişiye ait olur. Çünkü süt, çocuğa tabidir. Çocuk ise [ilk kocaya değil] ikinciye ait olduğundan süt de ona aittir.

42. Kadının doğum. öncesinde gelen sütü, şayet ikinci hamilelikten süt çıkma zamanı gelmemişse ilk kocaya aittir. Çünkü aslolan ilkinin devam etmesi olup bunu değiştirecek bir. şey meydana gelmemiştir. Sütün mevcut halinde bir artış meydana gelmiş olsun ya da olmasın, süt ister kesilip geri dönmüş olsun ister böyle olmasın fark etmez.

İmam ŞafiI'nin belirttiğine göre hamilelik sütünün ilk olarak ne zaman görüleceği konusunda ebelerin görüşü alınır. [Zayıf] bir görüşe göre bunun ilk süresi kırk gün, bir başka görüşe göre dört aydır.

43. İkinci hamilelikten süt görülebilecek süre girdiğinde [hüküm ne olur? Bu konuda İmam ŞafiI'ye ait üç görüş bulunmaktadır:]

Birinci görüş

Bu süt ikinci kocaya değil yine ilk kocaya ait olur; çünkü süt, ana karnındaki için değil çocuk için bir gıdadır, dolayısıyla [ana karnında olana değil] doğmuş olana tabidir.

İkinci görüş

İmam Şafii'ye ait bir görüşe göre ise bu süt ikinci kocaya aittir; çünkü hamilelik tıpkı dOğum gibi önceki sütün hükmünü yürürlükten kaldırır.

Üçüncü görüş

Bir başka görüşe göre ise bu süt her iki kocaya aittir; çünkü her iki durumun muhtemelolması, ikisinin eşit olmasını gerektirmektedir.

Not: Nevevi İkinci görüşü kayıt zikretmeden belirtmiştir. Eş-Şerhu'l-keb1r ve Ravdatü't-talibın'de belirtildiği ne göre ise bu, süt uzun bir süre kesildikten sonra geri döndüğünde geçerlidir. Süt kesilmediğinde veya kısa süreli kesildiğinde burada sütün yalnızca ikinci kocaya ait olmasıyla ilgili bir görüş söz konusu değildir. Aksine hem ilk hem de ikinci kocaya aittir. Veya şayet fazlalık olmazsa ilk kocaya, artış olursa ikinci kocaya aittir.

Evli ve süt emziren bir kadın zina sonucu hamile kalsa, bu kadının sütü doğum yapmadığı sürece kocaya aittir. Doğum yapınca süt zinaya nispet edilir. Bu, zina olmaksızın hamile kalmasına benzemektedir.

Bakire bir kızdan süt gelse ve bu kız daha sonra evlenerek kocasından hamile kalsa, doğum yapmadığı sürece kadından gelen süt kocaya değil yalnızca kadına ait kabul edilir, süt emen çocuğun süt babası yoktur. Kadın o kocadan doğum yapınca doğum sonrasındaki süt kocaya ait olur.

BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN