MUĞNİ’L-MUHTAC

İKRAR – RÜKÜNLER...

D. İKRAR EDİLEN ŞEYE İLİŞKİN HÜKÜMLER

Nevevi, müstakil bir fasıl başlığı koyarak "ikrar edilen şey" konusuna ilişkin hükümleri ele alarak şöyle demiştir:

İkrar edilen şeyin;

[a] - İkrarda bulunana ait bir mülkiyet olmaması gerekir. Buna göre;

Kişi "evim / elbisem / Zeyd'deki alacağım Amr'ındır" derse bu sözü geçersizdir.

Kişi "Bu falana aittir. Ben ikrarda bulununcaya kadar o benim mülkümdü" derse sözünün baş tarafı ile ikrarda bulunmuş olur, sözün son kısmı ise geçersizdir.

[b] - İkrar edilen şeyin, ikrar ile "lehine ikrarda bulunulan kişiye" teslim edilebilmesi için ikrarda bulunan şahsın elinde olması gerekir. Buna göre kişi elinde olmayan bir şeyi ikrar ettikten sonra o şey eline geçse ikrarın gereğine uygun hareket edilir.

Kişi, başkasının elinde olan bir kölenin hür olduğunu ikrar ettikten sonra o köleyi satın alsa, kölenin hür olduğuna hükmedilir. Bu kişi "o, aslen hürdür" demişse, satın alması köleyi fidye karşılığı kurtarmak anlamına gelir; "Onu [satıcı] azat etmiştir" demişse, mezhepte kabul edilen görüşe göre kendisi açısından bu köleyi fidye karşılığı kurtarmak, satıcı açısından ise bir satımdır. Bu durumda her iki muhayyerlik [meclis ve şart muhayyerlikleri] yalnızca satıcı için söz konusu olur.

[c] - Bilinmeyen bir şeyi ikrar etmek sahihtir.

Buna göre kişi "onun bende bir şeyi var" dese, daha sonra bunun ne olduğunu açıklasa, açıkladığı şey az bile olsa malolmaya elverişli olacak her açıklaması kabul edilir. Kişi, "bir buğday tanesi" vb. gibi malolmaya elverişli olmamakla birlikte mal cinsinden bir şey veya "eğitimli bir av köpeği" yahut "gübre" gibi dince edinilmesi helal olan bir şeyle açıklama yapsa daha doğru görüşe göre bu kabul edilir. "Domuz", "kendisinden yarar elde edilmeyen köpek" vb. bir şey açıklarsa veya "hasta ziyareti", "selama cevap vermek" gibi bir şey açıklarsa bu açıklama kabul edilmez.

Kişi "mal", "büyük mal", "fazla mal", "çok mal" şeklinde bir ikrarda bulunsa ve daha sonra bu ikrarını o maldan az miktarda bir şeyolarak açıklasa bu sahih olur. Yine "ümmü veled cariye" şeklinde bir açıklama yapsa daha doğru görüşe göre bu açıklama da kabul edilir.

Ancak "köpek", "ölmüş hayvanın derisi" gibi açıklama kabul edilmez.

"Onun şu kadarı vardır" ifadesi de "onun şeyi vardır" ifadesi gibidir.

"Onun şeyi şeyi vardır", "onun şöyle şöylesi vardır" gibi ifadeler de tekrar yapılmamış gibi yorumlanır.

Kişi "onun şeyi ve şeyi vardır", "onun şöylesi ve şöylesi vardır" gibi bir ikrarda bulunduğunda bunların ne olduğunu iki ayrı şey olarak açıklaması gerekir.

Kişi "onun şu kadar dirhemi var" dese bir dirhem ödemesi gerekli olur.

Mezhepte esas alman görüşe göre kişi "onun şu ve şu dirhemi vardır" ifadesini [Arapça ifade olarak dirhem kelimesini üstünlü olarak] söylerse iki dirhem ödemesi gerekir. Ötre veya esreli söylerse bir dirhem gerekir. Vav harfini zikretmeksizin [yani "ve" bağlacını zikretmeksizin] söylerse bütün durumlarda bir dirhem ödemesi gerekir.

Kişi "onun bini ve bir dirhemi vardır" demiş olsa, bu binin ne olduğunu açıklarken dirhemden başka bir şey söyleyebilir.

Kişi "beş ve yirmi dirhem" demiş olsa, doğru görüşe göre bunların tümü [yani yirmi beş tanesi birden] dirhem olarak kabul edilir.

Kişi "benim ikrarda bulunduğum dirhemlerin tartısı eksik" dese, o bölgedeki dirhemler tam ağırlıkta ise doğru olan görüşe göre kişi bu ifadeyi ilk ifadesine bitişik olarak söylemişse açıklaması kabul edilir. İkrardan ayrı olarak söylemişse kabul edilmez. Bölgedeki dirhemler eksik ağırlıkta ise, kişi bu ifadeyi ikrara bitişik olarak söylediğinde açıklaması kabul edilir. İmam Şafii (r.a.)'nin açık ifadesine göre, ikrardan ayrı olarak söylediğinde de hüküm böyledir. Kişinin "katışık dirhemler" şeklindeki açıklaması da "eksik dirhemler" ifadesi ile aynı hükme tabidir.

Kişi "onun bende bir dirhemden ona kadar alacağı vardır" demiş olsa daha doğru görüşe göre dokuz dirhem ödemesi gerekir. "On içinde bir dirhemi var" demiş olsa, bununla "birlikte" olmayı kastetmişse on bir dirhem, çarpmayı kastetmişse on dirhem aksi takdirde bir dirhem ödemesi gerekir.

BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN

SAHİP OLUNMAYAN ŞEYİ İKRAR ETMEK