|
SELEM / SELEF MAL TÜRÜ ŞARTLARI |
3. KUMAŞLAR / ELBİSELER
ÜZERİNDE YAPILAN SELEM AKDİNİN ŞARTLARI
Kumaş / elbise üzerinde
selem akdi yapıldığında kumaşın cinsi, uzunluğu ve genişliği, kalınlık ve inceliği,
sık mı seyrek mi dokunmuş olduğu, yumuşak mı sert mi olduğunun belirtilmesi
şarttır.
Kumaş üzerinde selem
akdi yapılırken herhangi bir şey belirtilmemişse yapılan selem akdi ham
[işlenmemiş] kumaş şeklinde anlaşılır.
Beyazlatılmış kumaş
üzerinde selem akdi yapılması caiz oldUğU gibi dokuma öncesinde yünü boyanmış
olan cübbeler gibi elbiselerde de selem akdi yapılması caizdir. Kıyasa daha
uygun olan görüşe göre dokuma sonrasında boyanan kumaşlarda da selem akdi
sahihtir.
Ben [Nevevi] derim ki:
Daha doğru görüşe göre bu sahih değildir. Alimlerin çoğunluğu da bunu tek görüş
olarak kabul etmiştir. Allah daha iyi bilir.
1. Elbise / kumaş
üzerinde selem akdi yaparken;
[a] - "Pamuk"
veya "keten" gibi ifadelerle kumaşın cinsini belirtmek şarttır.
Şayet insanların amacı
bakımından farklılığa neden oluyorsa kumaşın türünü ve dokunduğu beldeyi de
belirtmek gerekir. Kumaşın türünü zikretmek dokunduğu yeri veya cinsini
belirtmeye gerek bırakmayabilir.
[b] - Kumaşın boyunu ve
enini belirtmek gerekir.
[c] - Kumaşın kalınlık
ve inceliğini belirtmek gerekir. Bu ikisini belirtme şartı yünden dokunmuş
kumaşlara özgüdür.
[d] - Kumaşın sıklık ve
seyrekliğini de belirtmek gerekir. Bunlar da dokunmuş kumaşlara özgü bir
şarttır.
[e] - Kumaşın yumuşaklık
ve sertliğini de belirtmek gerekir. Çünkü buna bağlı olarak amaçlar
değişmektedir.
Yukarıdaki ikili
ifadelerde kastedilen -ilk iki maddedekiler hariçikililerden birini
zikretmektir.
Not: Nevevi ve Rafil alimlerin çoğunluğuna tabi
olarak kumaşın rengi meselesinden bahsetmemişlerdir. El-Basit'te kumaşlarda
selem akdi yapılırken rengi belirtmenin şart olduğu zikredilmiştir.
Ezrai şöyle demiştir:
İşlenmiş ipek, ham ipek ve yünden yapılma kumaşlarda bu zorunludur. Yine bazı
beldelerde pamuğun doğal olarak beyazı ve esmeri bulunmaktadır ki esmer pamuk
nadir bulunur. Kişilerin amaçları ve elbiselerin / kumaşların değerleri bu
niteliklere göre değişir.
Bunun cevabı daha önce
"iri-kara gözlü cariye sipariş etme" konusunda geçmişti.
2. Kumaş üzerinde mutlak
bir selem akdi yapıldığında, yani kumaşın ağartılması yahut ağartılmamasından
bahsedilmediğinde bu akit ham kumaşa yorulur, ağartılmış kumaşa yorulmaz; çünkü
ağ artmak kumaşa ek olarak yapılan bir işlemdir.
Şeyh Ebu Hamid şöyle
demiştir: Şayet satıcı ağartılmış kumaş getirirse bu daha da iyi olur.
Bu ifadeden
anlaşıldığına göre sipariş verenin bunu kabul etmesi gerekir.
Subki ve başkaları ise
şöye demiştir: Kişinin [kumaşı sipariş etme] amacı buna bağlı olarak
değişiyorsa kabul etmesi gerekmez.
Bu [ikinci] görüş daha
mantıklıdır.
3. Ağartılmış kumaş
üzerinde selem akdi yapmak caizdir; çünkü ağartma denilen Hil, bir ölçüsü
bulunan ve insanların da var olmasını amaçladığı bir şeydir.
Giyilmiş elbiselerde
selem akdi yapmak caiz değildir; çünkü bunun bir ölçüsü yoktur.
4. Gömlekler ve
pantolonlar yeni ise ve bunların boy, en, genişlik ve darlık bakımından
ölçüsünü belirlemek mümkün ise -bunlar yıkanmış bile olsa- bunlar üzerinde
selem akdi yapılabilir.
Gömlekler ve pantolonların
yünlerini dokuma öncesinde boyamak -tıpkı cübbelerde olduğu gibi- caizdir.
Maverdl'nin belirttiğine göre bu durumda bunların ne ile boyanacağı, boyamanın
kışın mı yazın mı yapılacağı, boyanın rengi, boyanın hangi şehirden elde
edileceğinin de açıklanması gerekir.
Kıyasa daha uygun olan
görüşe göre dokuma sonrasında boyanan elbiselerde de -tıpkı boyanmış yünlerde
olduğu gibi- sel em akdi yapmak sahihtir.
Nevevi bu konuda
"daha doğru görüşe göre bu yasaktır" demiştir. Çünkü dokuma öncesinin
aksine dokuma sonrasında yapılan boyama boşlukları kapatır ve bundan elbisenin
dokuma sıklığı görülemez. Alimlerin çoğunluğu bunu tek görüş olarak belirtmiş
olup Buveytl'de bu İmam Şafii (r.a.)'nin açık ifadesi olarak yer almaktadır.
İmam Şafii (r.a.) el-Ümm'de ise bununla yünü boyandıktan sonra dokunan kumaşı
birbirinden şu şekilde ayırmıştır:
Yün boyanıp da sonradan
dokunduğunda, selem akdi kumaş üzerinde yapılmış olur. Oysa dokuma sonrasında
selem akdi yapıldığında kişi hem kumaş hem de boya üzerinde selem akdi yapmış
gibi olmaktadır, oysa burada boya miktarı bilinmemektedir.
Not:
1. Pırasa, soğan,
sarımsak, turp, pazı, nane, hindiba gibi yeşilliklerde ağırlık ölçüsüyle selem
yapılması sahihtir. Bu durumda sipariş veren kişi yeşilliğin cinsini, türünü,
rengini, büyüklük ve küçüklüğünü v~ hangi beldenin olduğunu söyler. Şalgam ve
havuçta ise ancak yapraklarının kesilmesinden sonra selem yapılabilir; çünkü bu
ikisi yaprakları için alınmaz.
2. Hayvanların
tüylerinde, yünlerinde ve yapağılarında selem akdi yapılması sahihtir. Bu
durumda hangi hayvan türüne ait olduğunu, hayvanın erkek ve dişi mi olduğunu
belirtir; çünkü dişilerin yünleri daha yumuşak olur. Bunu zikretmekle
yumuşaklık ve sertlik, hayvanın beldesi, rengi ve "sonbahar" ve
"ilkbahar" vaktinde yetişen hayvan diyerek vaktini, uzunluk, kısalık
ve ağırlığını zikretmelerine gerek kalmaz.
Hayvanın tüy, yün ve
yapağısında selem akdi ancak ve ancak bunların tezek ve diken gibi şeylerden
uzak olması ile kabul edilir. Bunların yıkanmasını şart koşmak sahihtir.
3. Pamukta sel em akdi
yapmak sahihtir. Gerek [saf] pamuk, gerekse hall aç edilmiş pamuk yahut
eğirilmiş pamukta selem akdi yapılırken pamuğun türüyle birlikte
[yetiştirildiği] şehrini, rengini, çokluk ve azlığını, yumuşaklık ve
sertliğini, pamuk eğiriğinin incelik ve kalınlığını, -şayet amacı
değiştiriyorsa- yenilik ve eskiliğini zikretmek gerekir. Bu şart, İbn
Kecc'in belirttiğine
göre yünde de geçerlidir.
"Pamuk"
sözcüğü tek başına kullanıldığında kuru olan ve kendisinde tane bulunan pamuk
anlaşılır. Tanesi içindeki pamuk üzerinde selem akdi yapmak sahih olmakla
birlikte cevizi içindeki pamukta -ceviz açılmış olsa bile- sahih olmaz; çünkü
satım akdinin asıl maksadı olan pamuk, onun maslahatından olmayan bir şeyle
örtülmüş durumdadır. Ceviz ve badem ise pamuktan farklıdır.
4. Maverdi şöyle
demiştir: Keten, tahtası üzerinde iken onda selem akdi yapmak caiz değildir;
elendikten sonra selem akdi yapılması sahihtir. Bundan önce selem akdi
yapılması sahih değildir. Akit yaparken ketenin şehrini, rengini, uzunluğunu ve
kısalığını, yumuşaklık ve sertliğini, incelik ve kalınlığını, eskilik ve
yeniliğini -şayet amaç bunlara göre değişiklik gösteriyorsa- zikreder.
5. İpek kazasının içinde
diri veya ölü ipekböceği varken selem akdi yapılması sahih değildir; çünkü bu,
ipeğin ağırlığının bilinmesini engeller. İpekböceği çıkarıldıktan sonra ise
caiz olur.
6. Yaygın olarak bulunan
misk, anber, katCır, Cıd, safran gibi güzel koku türleri üzerinde -bunlar bir
ölçüye vurulması mümkün olduğundan- selem akdi yapılması sahih olur. Selem akdi
yaparken kişi güzel kokunun rengi vb. özellikleri ile ağırlık ve türünü
zikreder.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
4. HURMA VE
HUBUBAT ÜZERİNDE YAPILAN SELEM AKDİNİN ŞARTLARI