|
RİBA / FAİZ |
H. YİYECEK MADDELERİNİ
VEYA ALTIN-GÜMÜŞÜ ÖLÇÜP TARTMADAN KARŞILIKLI OLARAK SATMAK
Kişi [faize tabi mallar
olan yiyecek maddelerini veya altın-gümüşü kendi cinsi karşılığında] ölçü ve tartıya
vurmaksızın tahmin yoluyla satsa, daha sonra eşit miktarda oldukları ortaya
çıksa bile akit sahih olmaz.
1. Kişi yiyecek maddesi
veya altın-gümüşü kendi cinsiyle eşitliği tahmin yoluyla sağlamak suretiyle
ölçü ve tartıya vurmaksızın satsa, daha sonra bunların eşit olduğu ortaya çıksa
bile akit sahih olmaz.
[*] - Çünkü toplam
ölçeği bilinmeyen bir yığın hurma karşılığında ölçeği bilinen bir miktar
hurmanın satılmasını yasaklayan bir hadis bulunmaktadır.
Altın-gümüş de yiyecek
maddelerine kıyas edilmiştir.
Ayrıca burada satım akdi
sırasında satılan iki malın birbirine eşit olup olmadığı bilinmemektedir.
Alimlerimizin "iki malın eşit olduğunu kesin olarak bilmemek, iki maldan
birinin diğerinden fazla olduğunu kesin olarak bilmek gibidir" ifadelerinin
anlamı budur.
2. Eşitliği tahmin
yoluyla bile belirlemeksizin yapılan satım akdinin evleviyetle batıl olacağı
açıktır.
3. Taraflar karşılıklı
olarak satılan iki yiyecek yığınının eşit olduğunu bilirlerse Kadı Hüseyin'in
belirttiğine göre akit caiz olur, bu durumda yığınları yeniden ölçekle ölçmeye
gerek yoktur.
4. Taraflardan biri
yiyecek yığınının miktarını bilip diğerine söylese diğeri de bunu tasdik etse,
her iki taraf da miktarı biliyormuş gibi kabul edilir. Bunu Ruyanı söylemiştir.
5. Kişi bir buğday
yığınını diğeri karşılığında ölçekle satsa veya bir yığın dirhemi bir başka
dirhem yığını karşılığında tartarak satsa [bakılır:]
[a] - İki taraf eşitse
bu satım sahih olur; çünkü eşitlik şartı gerçekleşmiştir.
[b] - İki taraf eşit değilse
satım caiz olmaz; çünkü bu satımı yapan kişi yığının bütününü diğerine karşılık
saymıştır, oysa arada eşitlik bulunmamaktadır.
6. Ölçekle satılan
yiyeceklerden bir yığını kendisiyle aynı ölçekteki bir yığın karşılığında
satmak ve yine tartıyla satılan yiyeceklerden bir yığını kendisiyle aynı
ağırlıktaki bir yığın karşılığında satmak -bir yığın diğerinden daha büyük olsa
bile- sahihtir; çünkü eşitlik gerçekleşmiştir.
Bu ve önceki meselede
akdi yapan iki kişi -yığının bütününü teslim aldıktan sonra ve ölçüye vurma ve
tartma işlemini yapmadan önce satımın sahih olduğu mallarda- taraflar
birbirinden ayrılmış olsa, mecliste karşılıklı teslim yapıldığı için bu akit
caiz olur.
Ölçme ve tartma
işleminden sonra büyük yığında çıkan fazlalık o yığının sahibine aittir. Burada
teslimde dikkate alınacak olan şey yalnızca "tazmin yükümlülüğünü karşı
tarafa nakledecek şekilde teslim" olup, bunun yanında "tasarrufta
bulunmayı ifade edecek şekilde teslim" dikkate alınmaz. Çünkü daha sonra
geleceği üzere miktarı belirlenerek satılan şeyin teslim alınması ancak
miktarını ölçerek olur.
7. Kişi bir yığın
buğdayı bir yığın arpa karşılığında ölçü ve tartıya vurmaksızın satsa bu
satımda eşitlik şartı bulunmadığından akit caiz olur.
8. Kişi buğdayı arpa
karşılığında ölçeğe vurarak satarsa [bakılır:]
[a] - İkisi eşit çıkarsa
akit sahih olur.
[b] - İkisinden birisi
fazla olursa bakılır: Fazla olan yığının sahibi fazlalığı karşı tarafa vermeye
müsamaha ile yaklaşırsa veya yığını az çıkan kişi fazlalık miktarınca ek yiyecek
maddesi vermeye razı olursa satım akdi geçerli olarak kabul edilir. Şayet iki
taraf anlaşmazlığa düşerse akit feshedilir. Daha önce bu mesele ve buna dair
cevap "bir yiyecek yığınını, ölçeği bir dirheme satmak" meselesinde
geçmişti.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
I. ÜRÜNLERİN YAŞ
VE KURU OLARAK SATIMI