|
ZEKAT / BİTKİLERDE |
3. BİTKİLERDE ZEKAT
OLARAK ÖDENECEK MİKTAR
1) Ekinlerde ve
ürünlerde yağmur ile sulanan veya köklerinin yakınında su bulunup o suyu emerek
yetişenlerde onda bir [nisabın yüzde onu] zekat vardır.
2) Hayvanla su taşınarak
sulanan veya çarkla [su dolabı ile] sulanan yahut kişinin satın aldığı su ile
suladığı ürünlerde onda birin yarısı [yani yirmide bir] [nisabın yüzde beşi]
zekat vardır.
Doğru görüşe göre su
kanalları yağmur gibidir.
3) Hem yağmur hem de
diğer yolla sulanan ekin ve ürünlerde onda birin dörtte üçü [nisabın yüzde yedi
buçuğu] zekat vardır.
Şayet sulama
şekillerinden biri diğerinden daha çok ise;
[a] - İmam Şafii (r.a.)'nin
bir görüşüne göre hangi sulama daha çok yapılıyorsa o dikkate alınır.
[b] - Daha güçlü görüşe
göre ekinin yaşaması ve gelişmesi itibarıyla sulama paylara bölünür.
[c] - Zayıf bir görüşe
göre sulama sayıları dikkate alınarak paylara bölünür.
A. HARİCi SULAMANIN
YAPILMADlĞI ÜRÜNLER
B. HARİCi SULAMANIN
YAPILDlĞI ÜRÜNLER
C. HEM TABİİ HEM
HARİCi SULAMANIN YAPILDlĞI ÜRÜNLER
A. HARİCi SULAMANIN
YAPILMADlĞI ÜRÜNLER
Yağmurdan, dağdan,
nehirden, su kaynağından üzerine gelen su ile yetişen veya köklerinin yakınında
bir su olup da o suyla yetişen ürünlerde ödenmesi gereken zekat onda birdir.
B. HARİCi SULAMANIN
YAPILDlĞI ÜRÜNLER
Su taşıyan hayvanların
nehir vb. yerlerden taşıdıkları suyla sulanan ürünlerde ise onda birin yarısı
[yani yirmide bir / yüzde beş] zekat vardır.
Hayvanın döndürdüğü su
çarkıyla, kovayla veya bizzat suyun döndürdüğü su değirmeniyle yahut kişinin
satın aldığı, kendisine hibe edilen yahut da gaspettiği suyla sulanan ürünlerde
ise onda birin yarısı [yani yirmide bir] zekat vardır.
[Bu hükmün delillerini
şu şekilde gösterebiliriz:]
[a. Hadisler]
[*] - Buharl'nin İbn
Ömer'den rivayet ettiği hadise göre Hz. Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
Gökten yağan su ile, kaynak suyu ile veya sel suyu ile sulanan ürünlerde onda
bir Zekat vardır. Su taşıyan hayvanın getirdiği suyla sulanan üründe ise onda
birin yarısı [yirmide bir] Zekat vardır. (Buhari, Zekat, 1483)
[*] - Müslim'in
Cabir'den rivayet ettiği hadiste de Hz. Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
Nehirlerin ve yağmurların suladığı ürünlerde onda bir, su taşıyan hayvanların
suladığı ürünlerde onda birin yarısı Zekat vardır. (Müslim, Zekat, 2269)
[*] - Ebu Davud'un bir
rivayeti şöyledir: Kökleri ile suyu emen bitkilerde onda bir Zekat vardır. (Ebu
Davud, Zekat, 1596)
[İcma]
Beyhaki ve diğer bazı
alimlerin belirttiğine göre bu konuda icma vardır.
[Akli delil]
Bu hükmün gerekçesi
şudur: Tıpkı yemle beslenen hayvan ve otlatılarak beslenen hayvan arasında
külfetin [masrafın] çok ve az oluşuna bağlı olarak ödenecek zekat miktarı
farklı olduğu gibi burada da külfetin çok veya az oluşuna göre ödenecek zekat
miktarı değişmektedir.
Büyük nehirden tarlaya
doğru kazılarak oluşturulmuş su kanalları ile [arklarla] sulanan ürünler
[konusunda mezhep içinde iki görüş bulunmaktadır: ]
[Birinci görüş]
Doğru görüşe göre bu
ürünler de yağmurla sulanan ürünler gibidir; su kanalının suladığı ürünlerde onda
bir zekat vardır. Çünkü su arkı kazma masrafına, [tarlanın yer aldığı] bölgenin
mamur hale gelmesi için katlanılır. Nehirler ise arazinin [ölü halden]
diriltilmesi için kazılır. Su kanalı bir defa kazıldığında artık su
kendiliğinden sürekli olarak ürünü sular. Hayvanlarla taşıma vb. yollarla
yapılan sulama ise böyle olmayıp bu sulamadaki masraf bizzat ekin için
yapılmaktadır.
[İkinci görüş]
Masrafın çokluğu
sebebiyle bu ürünlerde yirmide bir zekat gerekir.
ilk görüşte olanlar bu
durumda masrafın çok olduğunu kabul etmemişlerdir.
C. HEM TABİİ HEM
HARİCi SULAMANIN YAPILDlĞI ÜRÜNLER
1. Hem taşıma su hem de
yağmur suyu ile sulanan ürünlerde -her iki türde farz olan zekat dikkate
alındığında- zekat olarak ödenmesi gereken miktar onda birin dörtte üçüdür
[yani yüzde yedi buçuktur].
2. Şayet bu sulama
yollarından biri diğerinden daha fazla ise [hangisi esas alınacaktır? Bu konuda
iki görüş bulunmaktadır:]
[Birinci görüş]
Daha fazla olan sulama
yöntemi esas alınır. Şayet ürünler yağ~ murla tabil olarak sulanıyorsa bu
fazlalık bir tercih sebebi kabul edilerek onda bir, taşıma su ile sulanıyorsa
yirmide bir zekat verilir.
[İkinci görüş]
Daha güçlü olan görüşe
göre her iki sulama yönteminin oranları esas alınır; çünkü İmam Şafil
(r.a.)'nin el-Ümm'de belirttiğine göre kıyasa uygun olan budur.
Şayet ürünün üçte ikisi
gökten inen suyla üçte biri su çarkı ile [taşıma suyla] sulanıyorsa onda birin
altıda beşinin verilmesi gerekir. Onda birin üçte ikisi gökten yapılan üçte
ikilik sulama için, altıda biri [üçte birin yarısı] ise üçte birlik kısım
içindir. Bunun aksine olan durumda onda birin üçte ikisi verilir.
3. [Bitkinin tabi! yolla
sulanması ve dışarıdan sulama yapılması konusunda] hangi sulamanın daha çok
olduğunu ve sulama türüne bağlı olarak zekiltın oranını belirlemede [ölçü
nedir? Bu konuda iki görüş bulunmaktadır:]
[Birinci görüş]
[Bunu belirlemek için]
ekin veya ürünün yaşaması ve büyümesi dikkate alınır.
[İkinci görüş]
[Zayıf] bir görüşe göre
-bilirkişilerce- ürün için yararlı olarak görülen sulamaların sayısı dikkate
alınır.
Birincisine -yani ekinin
yaşamasına- "sürenin dikkate alınması" denir.
[Mesele]: Buna göre;
ekinin ekilmesinden yetişmesine kadar sekiz ay bulunsa, ekin kış ve ilkbaharda
altı ay boyunca [biri kışın biri ilkbaharda olmak üzere] iki sulamaya ihtiyaç
duysa bu iki sulama gökten inen suyla olsa, yaz mevsiminin iki ayında da üç
sulamaya ihtiyaç duysa ve bu sulamalarda taşıma suyla yapılsa;
[a] - Sulamaların
sayısını dikkate alırsak;
[aa] - ürünün sulamaya
göre dağıtılması görüşünü [yani yukarıdaki birinci görüşü] esas aldığımızda
onda birin beşte ikisi [yirmi beşte bir, yani yüzde iki buçuk] ve yirmide birin
beşte üçü [yüzde üç], [yani toplam yüzde beş buçuk] zekat gerekli gerekli olur.
[ab] - Daha yaygın olan
sulamanın esas alınması görüşünü [yani yukarıdaki ikinci görüşü] kabul
ettiğimizde yirmide bir [yüzde beş] ödemesi gerekli olur. Çünkü dışarıdan
yapılan sulama sayısı daha fazladır.
[b] - Sulama süresini
esas alırsak;
[bal - Ürünün sulamaya
göre dağıtılması görüşünü esas aldığımızda onda birin dörtte üçü [yani kırkta
üç] ve yirmide birin dörtte biri [yani seksen de bir] [toplamda seksende yedi]
zekat gerekli olur.
[bb] - Daha yaygın olan
sulamanın esas alınması görüşünü kabul ettiğimizde onda bir zekat ödemek
gerekir; çünkü gökten yağan suyla yapılan sulamanın süresi daha uzundur.
4. Ekin veya ürün gökten
gelen suyla ve dışarıdan sulama yoluyla sulansa ve bunların her birinin miktarı
bilinmese, ikisini eşit kabul ederek onda birin dörtte üçü (kırkta üç, yani
yüzde yedi buçuk] zekat ödenmesi gerekir.
[Zayıf] bir görüşe göre
ise yirmide bir zekat ödenir; çünkü aslolan kişinin zimmetinin onda birden
fazla olan miktarla yükümlü olmamasıdır.
5. İki tür sulama ile de
sulanan bir üründe sulamalardan birinin diğerinden daha fazla olduğu bilinmekle
birlikte hangisinin fazla olduğu net olarak bilinmese bu durumda yirmide birden
fazla onda birden az zekat ödemek gerekir. Bunun için de kesin olarak bilinen
miktar [yani en alt sınır] esas alınır; geriye kalan miktar ise ürün sahibinin
beyanına göre belirlenir. Bunu Maverdi zikretmiştir.
6. Yukarıda iki şekilde
sulama yapıldığı bildirilen meselelerin tümünde ekinin iki sulama yöntemi ile
sulanmasının baştan itibaren bu amaçla yapılmış olması ile bunlardan birinin
kasten yapılıp sonradan diğer sulamanın [kasıtsız olarak] meydana gelmiş olması
birbirine eşittir.
[Zayıf] bir görüşe göre
ikinci durumda [yani diğer sulamanın kasıtsız gerçekleşmesi halinde] kişinin
kasdettiği şeyin hükmü varlığını korur.
7. Kişinin gökten yağan
suyla [yağmur, kar, dolu vb.] sulanan bir ekini veya ürünü bulunsa bir de
dışarıdan sulama yoluyla sulanan ürünü bulunsa bunların hiçbiri tek başına
nisap miktarına ulaşmasa, [şayet birbirine eklendiğinde nisaba ulaşıyorsa]
nisabı tamamlamak için -zekat olarak her birinden verilecek miktar birinci
durumda onda bir, ikinci durumda yirmide olsa bile- birbirine eklenir.
8. Ürünün sahibi ile
zekat memuru ürünün ne ile sulandığı konusunda ihtilaf etseler ürün sahibinin
sözü kabul edilir. Çünkü aslolan ürün sahibinin belirttiği miktarın üzerinde
zekatla yükümlü olmamasıdır. Nevevi el-Mecmu'da "şayet zekat memuru mal
sahibini itham ederse, mal sahibinin yemin etmesi mendup olur" demiştir.
BİR SONRAKİ SAYFA İÇİN
AŞAĞIDAKİ LİNK’E TIKLAYIN
4. BİTKİLERDE
ZEKATIN FARZ OLDUĞU ZAMAN