NEVEVİ MİN HAC / ZEKAT

FITR ZEKATI / SADAKASI

En zahir kavle göre fıtır zekâtı, bayram gecesinin ilk vaktinde (güneşin batması anında) vacib olur. Güneş battıktan sonra ölen kimsenin fitresi verilmelidir. Fakat güneş battıktan sonra doğan çocuk için fitre verilmez .

Fitreyi bayram namazından önce vermek sünnettir. Bayram gününden sonra vermek ise haramdır.

Kafire fitre vacib değildir. En sahih kavle göre kafirin, geçiminden sorumlu olduğu müslüman kölesinin ve müslüman akrabasının fitresini vermesi kendisine vacibtir. Köleye de fitre vacib değildir. Mukâteb köle hakkında bir vecih vardır: Mukâteb kölenin kendisinin ve zevcesinin fitresini vermesi vacibtir. Bir kısmı hür olan bir kölenin hür kısmının fitresini vermesi vacibtir.

Fakir olan kimseye fitre vacib değildir. Bayram günü ve gecesinde hem kendisine hem de nafakasından sorumlu olduğu kimselere yetecek nafakadan fazla bir mala sahip olmayan kimse fakir sayılır. En sahih kavle göre fıtır zekâtım veren kimsenin, mesken ve muhtaç olduğu hizmetçisinin dışında fazla bir mala sahip olması şarttır.

Kendi fitresini vermekle yükümlü olan kimse, kendisine nafakası vacib olan (karısı, babası, annesi... gibi) kişilerin de fitresini vermekle yükümlüdür. Ancak müslüman olan kimse kafir olan kölesinin, yakınlarının ve karısının fitresini vermekle yükümlü olmaz. Köleye zevcesinin fitresi, çocuğa da üvey annesinin fitresi vacib değildir. Çocuk hakkında bir vecih vardır. (Yani üvey annesinin fitresini vermesi vacibtir.)

Hür olan kadının kocası fakir veya köle ise, onun fitresini vermesi ezher görüşe göre lazımdır. Keza cariyenin fitresinin de efendisi tarafından verilmesi lazımdır. Ben diyorum ki, en sahih kavle ve İmamın kesin görüşüne göre, hür olan kadının fakir veya köle olan kocasının fitresini vermesi lazım değildir. Allah daha iyi bilir.

Mezhep alimlerince kabul edilen rivayete göre, haberi kesilen kölenin fitresini hemen vermek vacibtir. Zayıf kavle göre, fitresini döndüğü zaman vermek vacibtir. Bir kavle göre ise fitresini vermek gerekmez.

En sahih kavle göre fitrenin bir kısmına malik olan kişinin, önce kendi fitresini vermesi gerekir. Birkaç fitreye malik olan kimsenin ise; önce kendi fitresini, sonra zevcesinin, sonra küçük çocuklarının, sonra anne ve babasının ve daha sonra büyük çocuklarının fitresini vermesi lazımdır.

Fitre bir sa'dır. Bir sa' (693) tam (1/3) dirhemdir. Ben diyorum ki, ekinlerin zekâtı bölümünde geçtiği gibi, en sahih kavle göre bir sa' (685) tam (5/7) dirhemdir. Allah daha iyi bilir.

Fitre yaşam için gerekli olan gıda maddesinden verilir. Keza en zahir kavle göre keş peynirinden de vermek caizdir. Fitreyi beldenin gıda maddesinden vermek vacibtir. Zayıf kavle göre kişi, fitresini kullandığı gıda maddesinden verir. Bir başka zayıf kavle göre ise, dilediği gıda maddesinden verir.

Değersiz gıdanın yerine daha değerli olanı vermek caizdir. Fakat bunun aksini yapmak caiz değildir. Bir veçhe göre, gıda maddesinin değerli ve değersiz olanı kıymetine göre takdir edilir. En sahih kavle göre fitre, azık olarak en çok kullanılan maddeye göre takdir edilir. Buğday, hurma ve pirinçten iyidir. En sahih kavle göre arpa, hurma ve kuru üzümden iyidir. Hurma da kuru üzümden iyidir. Kişi kendi fitresini kullandığı gıda maddesinden, yakınlarının fitresini ise daha iyi olanından verebilir.

Fitrenin yarısını bir cinsten yarısını da başka bir cinsten vermek caiz değildir.

Beldede birkaç gıda maddesi olur da genelde kullanılan biri olmazsa, kişi dilediği gıdadan fitresini verir. Gıda maddesinin en faziletlisi en kıymetli olanıdır.

Kişinin kölesi bir başka beldede olursa, en sahih kavle göre fitresi o beldenin gıda maddesine göre dikkate alınır.

Ben diyorum ki; fitreyi sağlam (kırılmamış) hububattan vermek vacibtir. Bir kimse zengin çocuğunun fitresini onun malından verirse bu caizdir. Bunun hükmü, kendi malından fitresinin verilmesi için başkasına izin veren kimsenin hükmü gibidir. Yalnız erginlik çağında olan çocuğun izni olmadan onun fitresini vermek caiz değildir.

Biri zengin diğeri fakir iki kişi bir kölede ortak iseler zengin olan payına düşen kısım için yarım fitre vermesi lazımdır. Her iki ortak zengin olur da beldelerindeki fitre cinsi ayrı ayrı olursa en sahih kavle göre, her birinin kendi beldesinin fitresi cinsinden yarım fitre vermesi lazımdır. Allah daha iyi bilir.