KABİR ALEMİ es-Suyuti

KABİRDE SORGUYA ÇEKİLMEYENLER

Ebu'l-Kasım es-Sağdi ''er-Ruh'' kitabında, şöyle demiştir: Sahih rivayetlerde, bazı ölülerin başına kabir fitnesi ve sorgu melekleri gelmediği varid olmuştur. Bunun üç yönü vardır. Ya ölü'nün iyi bir am!eli içindir veya başına başka, bir bela gelmiştir. Veya bu belli bir vakte mahsustur.

1- Nesaî, Raşid bin Sa'd'dan, o da Resulullah (s.a.v.)'in sahabelerinden bir adamdan, rivayet ettiğine göre: ''Bir adam, ''Ya Resulullah, neden şehitten başka herkes kabrinde sorguya çekilir.'' diye sordu, cevaben buyurdu ki: ''Onun başında kılıcın parıldaması zorluk olarak ona yeterdir.''

2- Nesai, ve Taberani ''Evsat''ta Ebu Eyyüp (r.a.)'dan rivayet ettiğine göre, Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: ''Kim, düşmana rastlayıp, öldürülüp veya mağlup oluncaya kadar sabrederse, kabirde sorguya çekilmez (bir daha zorluk görmez.)

3- Müslim, Selman (r.a.)'dan rivayet ettiğine göre, Resulullah (s.a.v.) şöyle diyordu: ''Bir gece bir gündüz nöbet tutmak, bir ay oruç tutmaktan daha hayırlıdır. Eğer ölürse, eski amelleri onları yapıyormuş gibi devam eder. Ona gelen rızkı da devam eder. (ailesine gelir.) Kabirde sorgu meleklerinden emin olur.''

4- Tirmizi, Fudalete bin Ubeyd (r.a.)'dan sahih gördüğü bir rivayetle Resulullah (s.a.v.)'in şöyle buyurduğunu nakletmiştir: ''Her ölünün ameli son bulur. Allah yolunda nöbet tutanın ameli müstesna... Onun ameli kıyamet gününe kadar artar, gelişir. Kabir fitnesinden (sorgusundan) emin olur.

5- Ebu Davud'un rivayetinde: ''Kabir sorgu meleklerinden emniyette bırakılır'' şeklinde geçmektedir.

6- İbn-i Mace, sahih bir rivayetle, Ebu Hureyre (r.a.)'dan, rivayetine göre; Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: Kim, Allah yolunda nöbetçi olarak, ölse, Allah onun salih amellerinin ecrini devam ettirir. Ve rızkını da devamlı olarak akıttırır. Kabir meleklerinden emin olur ve korkudan emin olarak diriltilir.

7- İmam Ahmed ve Taberani, Ukbe bin Amir (r.a.)'dan rivayet ettiğine göre, şöyle demiştir:' Resulullah (s.a.v.)'den işittim ki şöyle diyordu: Allah yolunda, nöbet tutandan başka herkesin ameline son verilir. Onun ameli haşirde dirilinceye kadar O'nun için akar olur. Ve O kabrin sorgu meleklerinden muhafaza altına alınır.

8- Bezzar, Osman bin Affan (r.a.)'dan o da Resulullah (s.a.v.)'den şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: Kim, Allah yolunda nöbet tutarken ölürse ameli onun için devam eder. Rızkı da, devam eder. Kabrin sorgusundan emin olur. Allah haşirde Onu büyük korkudan emin olarak diriltir.''

9- Taberani, Ebu Ümame (r.a.)'den Peygamberin (s.a.v.)'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: Kim Allah yolunda nöbet tutarsa, Allah onu kabir fitnesinden (sorgusundan) emin kılar.

10- Yine Taberani ''Evsat''ta, Ebu Said el-Hudri (r.a.)'dan rivayet ettiğine göre Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: ''Kim nöbette olduğu halde ölürse kabir fitnesinden korunur ve rızkı devam eder.''

11- Yine Taberani ''el-Kebir''de Selman (r.a.)'dan şöyle dediğini rivayet etmiştir: Resulullah (s.a.v.)'den işittim dedi ki: ''Allah yolunda bir günün nöbeti, bir ayın orucu ve kıyamı gibidir. Kim nöbette ölürse daha evvel yaptığı amelleri aynen devam eder. Ve sorgu meleğinden korunur. Kıyamet gününde de şehid olarak diriltilir.

12- İbn-i Asakir, ''Tarih''inde, îbn-i Mesud (r.a.)'dan rivayet ettiğine göre, Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: ''Kim bir gün, Allah yolunda, nöbet tutarsa, bir ay oruç ve gece kıyamı gibi ecir alır. Kabir fitnesinden korunur. Ameli kıyamete kadar kendisi için cari olur.

13- İbn-i Mace, ve Beyhaki, Ebu Hureyre (r.a.)'dan rivayet ettiklerine göre, Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: ''Kim hasta olarak ölse, şehid olarak ölmüş olur. Kabir fitnesinden korunur. Sabah akşam Cennetten ona rızık getirilir.''

Kurtubi, demiştir ki: Bu bütün hastalıklar hakkında geçerlidir. Fakat şu hadis ile mukayyettir (bağlıdır): ''Kim ki karın hastalığından ölse, O kabrinde azap görmez.''

Nesai ve diğerleri de bu hadisi rivayet etmişler.

Burdaki karın hastalığından murad vücudun içinde su birikmesidir. Bazıları da o hastalık ishaldir, demişler. Bundaki hikmet şudur: Böyle hastalar, ölümde aklını kaybetmezler. Allah'ı bilirler. Onları bir daha sorguya çekmeye lüzum yok. Diğer hastalıklar böyle değildir. Onlarda aklı kaybetmek, bayılmak vardır.

Ben (Suyuti) diyorum ki, bu kayda ihtiyaç yoktur. Çünkü Hafızların ittifakiyle ravi hadisi yanlış söylemiştir: Hadisin metni ''Men mate meridan'' değil de ''Men mate murabiten''dir. Yani ''kim hasta olarak ölürse'' değil de ''kim nöbette ölürse'' demektir. Bunun için ibn-i Cevzi bunu mevzuatdan saymıştır. Her gece Tebareke suresini okuyana kabir sorgusu zarar vermez diye rivayet vardır.

14- Cüveybir, ''Tefsir''inde... İbn-i Mes'ud (r.a.)'dan şöyle dediğini rivayet etmiştir: ''Kim her gece Tebareke suresini okusa, kabir azabından korunmuş olur, Kim (amentü birabbiküm fesmeun) ayetine devam etse, Allah, ona Münker ve Nekir'in sualini kolaylaştırır.''

15- Kabu'l-Ahbar'dan rivayet edildiğine göre, şöyle demiştir: Biz, Tevrat''da Tebareke suresinin ismini görüyoruz. Kim her gece onu okusa kabir fitne ve sorularından emin kalır.

16- Cidden zayıf bir ravi olan Sivar bin Mus'ab'dan, Ebu İshak el-Berra (r.a.)'dan merfuan rivayet edildiğine göre; ''Kim, uykudan önce secde ve Tebareke surelerini okusa, kabir azabından, Münker ve Nekir'den kurtulur,'' denilmiştir

17- Ahmed, Tirmizi (Hasan), ibn-i Ebi Dünya, Beyhaki İbn-i Ömer (r.a.)'dan rivayet ettiklerine göre, Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: ''Cuma günü veya gecesi ölen hiçbir mümin yok ki Allah onu kabir azabından korumasın.''

İbn-i Vehb ''Cami'' adlı kitabında, Beyhaki başka bir tarikle değişik bir lafızla bu hadisi rivayet etmişler.

Beyhaki, üçüncü bir yolla da bunu rivayet etmiştir.

Kurtübî dedi ki, bu hadisler, geçen sual hadisleri ile çelişmez. Yalnız onların bazı kişilere mahsus olduğunu gösterir. Sorguya çekilmeyecek ve fitne görmeyecekleri, o korkulara maruz kalan ve sorguya çekilenlerden ayırır.

Bütün bunlarda kıyasa yer yoktur. Onlarda görüş ve fikir için mecal yoktur. Ancak doğru konuşan ve kendisine doğru haber verilen Resulullah (s.a.v.)'in sözüne teslim ve inkiyad gerekir.

Kurtubi ''Şehidin, başında kılıcın parıldaması, ona kabir azabı olarak yeter'' mealindeki hadisin manası şudur, demiş: Şayet cephede ölenlerin içinde münafıklar olursa iki ordu karşılaştığı ve kılıçlar parıldadığı zaman, firar edilir, münafığın hali de firar ve kaytarmaktır. Mümin ise, kendini Allah'a teslim edip feda eder.

Harb ve ölüm için ortaya atılması onun doğruluğunu en güzel şekilde gösterir. Bir daha kabirde imtihan edilmeye lüzum kalmaz, Hakim-i Tirmizi'nin nakline göre, Kurtubi, şöyle demiştir: Şehit'den sorulmuyorsa, sıddık (Allah'a inancında doğru olan) dan sorulmaması, daha makuldür. Çünkü sıddikm kadri daha büyüktür. Hatırı daha yücelir. O sorulmamaya daha layıktır. Kur'an'da da sıddık şehidden önce zikredilmiştir. Nöbette ölen kişi ki derecesi şehidin derecesinde değildir; sorguya çekilmediği halde şehidden derecesi yüksek olan haydi haydi sorguya çekilmez.

Buraya kadar Kurtubi'nin sözü idi. Ben diyorum ki: Hakim-i Tirmizi'nin açık ifadesi şudur ki, sıddıklar, sorguya çekilmezler.

O demiş ki: ''Allah istediğini yapar'' mealinde bir ayet vardır. Allah daha iyi bilir. Bunun tevili şudur: Allah'ın iradesinde uzak değildir ki bir kısım insanlardan suali kaldırsın... Sıddıklar ve şehidler gibi...

Hakim-i Tirmizi'nin, şehid hadisinin yorumunda yaptığı nakil, bu durumun, savaş şehitlerine mahsus olduğunu gerektiriyor. Fakat, nöbet hadislerinin hükmü bunun her şehid için umumi olduğunu gösteriyor.

Şeyh'ül-îslam ibn-i Hacer, veba hakkında yazdığı ''Bezl'ül-Maun'' kitabında kesin olarak ifade etmiş ki, taundan ölen sorguya çekilmez. Çünkü o, savaşta ölenin benzeridir. Allah için vebada sabreden ve Allah'ın ona takdir ettiğinden başka başına bir şey gelmeyeceğini bilen taun içinde, onun etkisi olmadan da ölse, azap görmez. O da nöbetçinin benzeridir.

Şeyh'ül-İslam böyle söylemiştir. Ve cidden makul bir yorumdur.

Hakim-i Tirmizi'nin nöbetçi hadisine yaptığı yorumda, demiş ki: Nöbetçi kendini Allah için bağlıyor, hapsediyor. Allah'ın düşmanlarına karşı O'nun yolunda savaş için kendini veriyor. O bu durumda, öldüğü zaman, doğruluğu açığa çıkmış olur. Kabir azabından korunur.

Demiş ki, kim Cuma günü ölse, Allah katında olan derece ve sevabı ortaya çıkmış olur. Çünkü, Cuma gününde Cehennem yanmaz, o gün onun kapıları kapatılır. Diğer günlerde, ateşin yaptığı icraatı yapamaz. Allah kullarından birisinin ruhunu, Cuma gününde aldığı zaman bu, onun said ve iyi olduğuna delildir, Bu büyük günde ancak Allah'ın onlar için saadet takdir ettiği kişilerin ruhları alınır. Bunun için kabir azabından ve sorgusundan onları korur. Çünkü, kabir sorgusu münafık ile mümini birbirinden ayırmak içindir...

Hakim'in sözü bitti. Ben diyorum ki, bunun sonucu şöyledir: ''Kim, Cuma günü ölse, ona bir şehidin ecri vardır'' hadisi kaidesince, o da şehid gibi. sorguya çekilmez.''

'Ebu Nuaym ''Hilye''de Cabir (r.a.)'den rivayet ettiğine göre şöyle demiştir: Resulullah (s.a.v.): ''Kim Cuma günü veya gecesi ölse, kabir azabından kurtulur Ve kıyamet gününde, üstünde şehidlerin üniforması olarak gelir,'' diye buyurdu.

Hamid, îyas bin Bükeyr (r.a.)'den rivayetine göre, Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: ''Kim, Cuma günü, ölse, ona bir şehid ecri yazılır. Kabir fitnesinden korunur.

Yine Hamid'in, ibn-i Cüreyc tarikiyle, Ata bin Yesar (r.a.)'dan rivayetine göre Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: ''Hiç bir Müslim ve Müslime, Cuma gününde ölmez. illa kabir fitne ve azabından korunur. Ve üzerinde hiç bir hesap olmadan Allah'ın huzuruna gelir. Kıyamet gününde, beraberinde şehid olduğunu bildiren şahidlerle gelir. (Bir rivayette, şehid üniformasıyla gelir)

Bu hadis, hoştur, hasendir. Kabir sorgu (fitne) ve azabı olmayacağını bildirir.

Bahsettiğimiz sorguya çekilmeyenlerin, çeşitlerinin sayısı bir hayli çoğaldı. Eğer "bunları her yönüyle yazsak mesele çok geniş olur. Çünkü, otuz çeşit şehid var. Bir fasikülde onları teker teker saymıştım.

Çok medar-ı bahs edilen bir şey de çocukların sorguya çekilip çekilmediği meselesidir.

İbn-i Kayyım bunu ''Ruh'' kitabında işlemiştir. Hanbeli'lere ait iki görüşü zikretmiştir. Birisi: Evet onlar da sorguya çekilirler. Çünkü, Resulullah (s.a.v.) bir çocuğun namazını kılıp, ''Allah'ım onu kabir azabından koru'' demiş.

Kurtubi'nin de kesin olarak söylediği görüş budur. Demiş ki, ''Kabir sorgusuyla onlar'm akilleri kamilleşir ki, onunla makamlarına ve mutluluklarını anlasınlar. Allah o sorulara karşı onlara cevap ilham eder.''

Evet, Dahhak da aynı şeyi söylemiştir. İbn-i Cerir'in Cüveybir-den rivayetine göre şöyle demiştir : ''Dahhak bin Muzahimin altı yaşında bir oğlu öldü. O bana ''Oğlumu lahdine bıraktığım zaman, yüzünü açtı, kefen bağlarını çözdü.'' dedi. Ve ''çocuk mutlaka oturtulur ve sorguya çekilir'' diye söyledi.

Ben, ''Neden sorguya çekilecek dedim. O, ''Ademin sırtında iken verdiği misaktan sorguya çekilecek'' dedi.

İkinci görüş: Hayır onlar sorguya çekilmezler. Çünkü sual, peygamberi ve vahyi anlayanlar içindir ki, iman edip etmediği ortaya çıksın. Yukarıdaki hadise cevap olarak da şöyle derler: Ordaki azaptan kasıt, sorgu ve kabir azabı değildir. Belki, gam, hasret, yalnızlık, sıkışıklık gibi çocukların da diğerlerin de başına gelen şeylerdir. Ben diyorum: Bu görüş daha sahihtir ve daha isabetlidir.

Nesefî ''Bahr'ül-Kelam''da demiş ki, peygamberler ve müminlerin çocuklarına ne kabir azabı var ne hesap var, ne de Münker ve Nekir'in sorgusu var.

Şafii arkadaşlarımızın kesin görüşü şudur ki: Çocuk defnedildiğinde, telkin olunmaz. Telkin baliğlere hastır. Nevevi ''Ravza'' ve diğer kitablarmda böyle demiştir. Bu da gösteriyor ki çocuklar sorguya çekilmezler. Yukarda geçtiği gibi Hafız ibn-i Hacer'in fetvası da budur.

FAYDALI BİR MESELE

İbn-i Cevzi, Enes (r.a.)'den merfuuan rivayet edilen şu hadisi, mevzu hadislerden saymıştır: ''Kim, kına sürmüş olarak ölse, kabre konulunca Münker ve Nekir onu sorguya çekmezler. Münker, Nekire: 'Ondan sor' der. Nekir: ''Nasıl sorayım, üzerinde, İslam nuru var'' der.

İbn-i Kayyim, bunu mevzuattan sayıp senedinde, Davud bin Sagir var, bu da Münker'ül-hadis'tır, (Hadisleri kabul edilmez) demiş.

Ben diyorum ki, ''üzerinde İslam nuru olan'' sözü şu gelen hadisle tevil edilir! ''Yahudiler ve Hıristiyanlar boyanmazlar. Siz onlara muhalefet edin.''

Eğer hadisin aslı varsa, şöyle yorumlanır: ''Sünnet niyetiyle olan kına sürmek ise, o zaman ehl-i iman olduğu anlaşılır. Ve melek onu sorguya çekmez.''

BİR SONRAKİ KONU İLE DEVAM İÇİN AŞAĞIDAKİ İSİM’E TIKLA

KABRİN KORKUNÇLUĞU, MÜMİN'E KOLAYLIĞI VE GENİŞLİĞİ