|
BEYHAKİ KÜLLİYATI |
İMAM’IN ARKASINDA KIRAAT |
ANA SAYFA
Kur’an Hadis Sözlük Biyografi
Fatihasız Namaz'ın
Eksik Olduğu 4
Cemaatin Fatiha
Suresini Okuması Gerektiğine Delalet Eden Rivayetler, İmam Olsun veya Cemaat
Olsun veya Tek Başına Namaz Kılan Olsun, İmam Açıktan veya Sessiz Bir Şekilde
Okusa da Fatiha Suresi Okunmadığında Namazın Eksik Olacağı Konusunda
Resulullah'ın Beyanı
108-109- Ubade b.
es-Samit der ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bizlere sabah namazını
kıldırırken kıraatinde zorlandı. Namazı bitirdikten sonra: "İmamınızın
arkasında da kıraat yaptığınızı görüyorum" buyurdu. Ona: "Ey Allah'ın
Resulü! Evet, vallahi okuyoruz" dediğimizde: "Fatiha Süresi dışında
bir şeyokumayın! Zira Fatiha Süresini okumayanın namazı da yoktur"
buyurdu.
Hadisin lafzı Ahmed'e
aittir. Yezid rivayetinde ise "Evet (= neam), Ey Allah'ın Resulü!"
ibaresi geçmiştir.
[-] Ebu Davud (823),
Tirmizi (311), Ahmed, Müsned (22671), Buhari, el-Kraatu halfe'l-imam (64) ve
İbn Hibban (1848).
110-113- Ubade b.
es-Samit der ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bize sabah namazını
kıldırdı ve (Kur'an) okudu. Fakat kıraatinde karıştıracak duruma geldi.
(Namazı) bitirince: ''İmamınız kıraatini açıktan yapmasına rağmen kıraat yaptığınızı
görüyorum'' buyurunca, ona: "Ey Allah'ın Resulü! Evet, vallahi
okuyoruz" dedik. Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
''Fatiha Süresi dışında bir şeyokumayın! Zira bu süreyi okumayanın namazı da
yoktur'' buyurdu."
114- Bu hadis başka bir
kanalla da Mekhül'den rivayet olunmuştur. Bu yolla da isnadı sahihtir. Muhammed
b. İshak, burada Mekhül'den hadisi dinlediğini belirtmiştir. Muhammed b. İsmail
el-Buhari, bu hadisi el-Kıraat halfe'l-imam kitabında Ahmed b. Halid el-Vehbi
kanalıyla Muhammed b. İshak'tan tahric etti. Bu rivayeti delil olarak kabul
ederek dedi ki: "Ali b. Abdillah el-Medini'nin İbn İshak'ın hadisini
huccet kabul ettiğini gördüm. Ayrıca Ali, Süfyan b. Uyeyne'den: ''İbn İshak'ı
hadis uydurmakla suçlayan kimseyi görmedim'' sözünü nakletmiştir."
Zühri, Muhammed b.
İshak'ı kastederek: "Meğazi ilmini öğrenmek isteyen Kays b. Mahrem
oğullarının azatlısına gitsin" demiştir. İbn Uyeyne: ''İbn İshak'ı hadis
uydurmakla suçlayan kimseyi görmedim'' demiştir.
Ali b. el-Medini der ki:
"Bana göre İbn İshak güvenilir bir kişidir ve yanımda Ehl-i kitab'dan
sadece onun rivayeti vardır."
Süfyan b. Uyeyne der ki:
Muhammed b. İshak'ın, Zühri'nin yanına geldiğini gördüm. Zühri onun geç
geldiğini görünce ve: "Neredeydin?" deyince, İbn İshak: "Senin
bu kapıcın varken kimse sana ulaşabilir mi?" karşılığını verdi. Bunun
üzerine Zühri kapıcısını çağırdı ve: "Bu kişi geldiği zaman onu tutma
(içeri bırak)" dedi.
Ebu Bekr el-Huzeli der
ki: Zühd'nin: "İçinde İbn İshak bulunduğu sürece Medine'de ilim
kaybolmaz" dediğini işittim.
Yunus b. Bükeyr der ki:
Şu'be'nin: "Muhammed b. İshak muhaddislerin emiridir" dediğini
işittim. Kendisine: "Niçin?" diye sorulunca da: "(Güçlü)
ezberinden dolayı" karşılığını verdi.
Buhad bunu, Tarih'te
Ubeyd b. Yaiş kanalıyla rivayet etmiştir.
Şu'be der ki: "Eğer
yetkim olsaydı Muhammed b. İshak'ı muhaddislerin emiri yapardım."
Ebu Şihab der ki: Şu'be
bana: "Muhammed b. İshak'tan öğrenmeye bak. Zira o, hafız biridir"
dedi.
Ebu'l-Abbas ed-Dağüli
der ki: Muhammed b. İshak b. Yesar meğazi ilminde ileri gelen ve rivayetleri
doğru olan biridir. İmamlarımız da Muhammed b. İshak hakkında böyle demektedir.
Ancak Malik b. Enes'in, Muhammed b. İshak hakkında konuştuğu kötü şeyler İbn
İshak'ın nesebi hakkında konuşmuş olmasından ve: "Malik b. Enes'i bana
getirin, ben onun baytarıyım" demesinden dolayıdır. Malik, İbn İshak'ın bu
sözlerinden hoşlanmamış ve onun hakkında kötü konuşmuştur.
Buhari der ki: Malik'in,
İbn İshak hakkında olumsuz konuştuğu şeyler doğru olsa da, kişi biri hakkında
bir konu üzerinde kötü konuşabilir, her konuda ona ithamda bulunmaz. İbrahim b.
el-Münzir, Muhammed b. Fuleyh'ten bildiriyor: "Malik beni Kureyşli iki
hocadan menetti. Muvatta' kitabında da onlar hakkında çok şeyler söylemiştir.
Ancak bunlar huccet sayılan kimselerdendir."
Buhari der ki:
İbrahim'in Şa'bi hakkında ve Şa'bi'nin İkrime hakkında (olumsuz) konuşması gibi
insanların bir çoğu bazı kimselerin haklarında konuşmasından kurtulamaz. Ancak
ilim ehli, huccet ve açık bir şey olmadıkça bu konuşmalara itibar etmez. Sabit
bir delil olmadıkça da bu kimselerin rivayeten güvensizliği söz konusu olmaz.
Ahmed b. Hanbel, Yahya b. Main ve ilim ehlinin geneli bu görüştedir. Şu'be,
Sevri, İbn İdris, Hammad b. Zeyd, Yezid b. Zuray', İbn Uleyye, Abdulvaris ve
İbnu'l-Mübarek ondan rivayetlerde bulunmuştur. Ali b. Abdillah bana şöyle dedi:
"İbn İshak'ın kitabına baktım ve sadece iki hadisini sıkıntılı buldum.
Belki bu iki hadis te sahih hadislerdir."
Beyhaki der ki: Yaküb b.
Süfyan bunları Ali (b. Abdillah)'tan işiten birinden naklederek şöyle
açıklamıştır: "İbn İshak'ın sadece iki münker hadisini biliyorum.
Birincisi; ''Nafi'nin, İbn Ömer'den bildirdiğine göre Allah Resulü (Sallallahu
aleyhi ve Sellem): "Sizden birinize Cuma esnasında uyku galip gelirse
(bulunduğu yeri değiştirsin)" buyurmuştur'' şeklindedir. İkincisi ise;
"Zühd'nin, ''Urve - Zeyd b. Halid'' kanalıyla bildirdiğine göre Allah
Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''Sizlerden biri cinselorganına
dokunduğunda (namaz için abdest alsın'' buyurdu şeklindedir. Bu iki hadisi
ondan başka böyle rivayet eden olmamıştır.
Beyhaki der ki:
"Ali b. el-Medini'nin böyle demesi, ilk hadisin Amr b. Dinar kanalıyla İbn
Ömer'den mevkUf olarak rivayet edilmesinden dolayıdır. İbn İshak da bunu Nafi'
kanalıyla İbn Ömer'den merfü olarak rivayet etmiştir. Bu hadisin başka bir
kanalla da Nafi'den, İbn Ömer'den merfü olarak rivayet edildiğini gördüm."
İbn Ömer'in bildirdiğine
göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Sizden birine cuma günü mescidde
iken uyku bastırırsa oturduğu yerden kalkıp başka bir yere otursun"
buyurmuştur. Diğer hadis Urve kanalıyla Busra binti Safvan'dan gelen şekliyle
meşhurdur. Aynısını Muhammed b. İshak, Urve b. Zeyd b. Halid el-Cüheni
kanalıyla rivayet etmiştir. İshak b. İbrahim el-Hanzali bunu Müsned'inde
"Muhammed b. Bekr elBursani - İbn Cüreyc - Zühri - Abdullah b. Ebi Bekr -
Busra binti Safvan - Zeyd b. Halid el-Cüheni" kanalıyla Resulullah'tan
(Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Sizden biri cinsel organına dokunduğu
zaman (namaz için) abdest alsın" şeklinde rivayette bulunmuştur. Ahmed b.
Hanbel bunu elBursani kanalıyla bu şekilde aktarmıştır. İbn İshak da Buhari'nin
Ali b. el-Medini'den naklettiği gibi her iki hadisin de sorumluluğunu kabul
etmemiştir. Ancak her iki hadis te sahih olabilir.
Ali b. el-Medini'nin
bildirdiğine göre Yahya el-Kattan şöyle demiştir: Hişam b. Urve'ye: "İbn
İshak, Fatıma bintü'l-Münzir'den rivayette bulunmaktadır" dediğimde şu
karşılığı verdi: "İbn İshak, Fatıma bintü'lMünzir'in yanına gider gelirdi.
Buhari bunun mümkün olabileceğini söyledi ve: ''Fatıma bintü'l-Münzir (bu
konuda) kendisine yazmış olabilir. Medine ehli de yazılanı rivayet etmeyi caiz
görmektedir. Hişam onu görmeden aralarında perde varken de bunu ondan işitmiş
olabilir'' dedi."
Ebü Ahmed b. Adiy
el-Hafız der ki: "Muhammed b. İshak'ın hadislerini araştırdım.
Rivayetlerinin çoğu zayıf görülmemiş ve güvenilir kişiler kendisinden rivayette
bulunmaktan geri durmamıştır."
Beyhaki der ki: "Muhammed
b. İshak b. Yesar'ın Mekhül kanalıyla olan bu rivayetini Şamlılardan güvenilir
olan başka kimseler rivayet ederek kendisine mu tab aat etmiştir.
115- Ubade b. es-Samit
der ki: Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "İster imamın
arkasında isterse de imamsız olsun, Fatiha Süresini okumayanın namazı
yoktur" buyurduğunu işittim.
Bu, İbn İshak'ın Mekhül
vasıtasıyla Mahmüd'dan rivayeti yönünde Abdullah b. Amr b. el-Haris'in Mahmüd
b. er-Rebi'den rivayetiyle de gelmiştir.
116- Mahmud b. er-Rebi'
der ki: Namazda Ubade b. es-Samit yanımda durdu. (İmam kıraati açıktan
yapmasına rağmen) o da kıraatini yaptı. Namazı bitirince ona bu durumu
sorduğumda şöyle dedi: "Bir defasında Resulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) bizlere imamlık yaptı (arkasında namaz kılarken kıraat yaptık.) Bundan
dolayı Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) Kur'an'dan kıraatinde yanlış
yaptı. Namazı bitirince de: ''Arkamda kıraat yapan oldu mu?'' diye sordu.
''Evet!'' dediğimizde: ''Ben de şaşırdım ve:
"Okumamı kim karıştırıyor"
dedim. İmam kıraat yaptığı zaman Fatiha Suresi dışında kimse bir şey okumasın''
buyurdu."
Bunu bir grup Amr b.
Osman el-Hımsi'den rivayet etti. Ayrıca Yahya b. Yahya, Muhammed b. Himyer'den,
Bişr b. Şuayb b. Ebi Hamza ise babasından aktarmıştır.
117- Mahmud b. er-Rebi,
birlikte namaz kıldığı Ubade b. es-Samit'in imamın arkasında içinden kıraat
yaptığını işitti. .. -Hadis devam ediyor- "Ben de hayret ettim ve
''Kıraatte beni şaşırtan kimdi?'' demeye başladım. İmam kıraat yaparken sizden
hiç kimse Ümmü'lKur'an (Fatiha Suresi) dışında bir şey okumasın" buyurdu.
118- Mahmud b. er-Rebi'
el-Ensari der ki: Namazda Ubade b. esSamit yanımda durdu. İmam kıraat yapmasına
rağmen kendisi de kıraat yaptı. Namaz bitince ona: "Ey Ebu'l-Velid! İmamın
açıktan okuduğunu duyduğun halde sen de mi kıraat yapıyorsun?" diye
sorduğumda: "Evet!" dedi ve şöyle devam etti: "Bir defasında
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kıraat yaparken biz de arkasında
kıraat yaptık. Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kıraatinde yanılınca
''Sübhanallah'' dedi. Namaz sonrası bize: ''Benimle birlikte kıraat yapan oldu
mu?'' diye sordu. ''Evet!'' dedik. Bunun üzerine: ''Ben de hayret ettim ve
"Kıraatte beni şaşırtan kimdi?" demeye başladım. İmam kıraat yaparken
Fatiha Suresi dışında siz bir şef okumayın. Zira Fatiha Suresini okumayanın
namazı olmaz'' buyurdu."
İmam Beyhaki der ki:
Rivayet olunduğu şekliyle bize aktarıldı. Burada asıl dayanak, İbn İshak ve ona
tabi olan diğer ravilerin aktardığı rivayet yoludur. Diğer taraftan "Haram
b. Hakim - Mekhul -Nafi b. Mahmud" kanalıyla rivayet olunmuştur.
119-120- Nafi b. Mahmud
el-Ensari der ki: Kudüs kadısı Ubade (b. esSamit) sabah namazına gelmekte
gecikince Ebu Nuaym kalkıp kamet getirdi. Beytu'l-Makdis'te ilk ezan okuyan kişi
de Ebu Nuaym idi. Ebu Nuaym kameti getirdikten sonra cemaate imamlık yaptı. Ebu
Nuaym namazı kıldırırken Ubide ile birlikte geldik ve Ebu Nuaym'ın arkasında.,
safta durduk. Ebu Nuaym kıraati açıktan yapmasına rağmen Ubade dE duyup
anlayabileceğim şekilde Fatiha Suresini okumaya başladı.
Namaz bitince Ubade'ye:
"Namazda Fatiha Süresini okuduğunu işittim" dediğimde Ubade şu
karşılığı verdi: "Doğru! Resulullah da (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bir
defasında kıraati açıktan yapılan bir namazı bize kıldırdıktan sonra: ''Ben
kıraati açıktan yaptığım zaman Fatiha Süresi dışında Kur'an'dan bir
şeyokumayın'' buyurdu."
121- Nafi b. Mahmüd b.
er-Rabi' el-Ensari der ki: Ubade b. es-Samit ile birlikte mescide giderdim. Bir
gün Ubade b. es-Samit gecikince mescide geldik ve Ebü Nuaym'ın sabah namazını
kıldırmakta olduğunu gördük. Biz de arkasında saf tuttuk. Bu sırada Ubade'nin
Fatiha Süresini okuduğunu işittim. Ebü Nuaym namazı bitirdiğinde: "Ey
Ebu'l-Velid! İmamla birlikte okuduğunu gördüm. Bilmiyorum bunu bilerek mi yoksa
unutarak mı yaptın?" dediğimde şu karşılığı verdi: "Hayır unutarak
değil bilerek yaptım. (Bir gün) Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
açıktan okuduğu bir namaz vaktini kıldırırken okumasında karıştırdı. Namazı
bitirdiğinde:
"Benimle birlikte
okumakta mısınız?" buyurdu. Cemaat: "Evet" cevabını verince:
"Böyle yapmayın, (imam kıraat yaparken) Fatiha Süresi dışında siz bir
şeyokumayın. Zira Fatiha Süresini okumayanın namazı olmaz'' buyurdu."
Bu sahih bir isnaddır ve
ravileri güvenilir kişilerdir. Ebü Davud esSicistani bunu Sünen kitabında,
"Muhammed b. İshak b. Yesar - Rabi b. Süleyman el-Ezdi - Abdullah b. Yusuf
- Heysem b. Humeyd Zeyd b. Vakid - Mekhül" kanalıyla Nafi' b. Mahmüd b.
er-Rabi' el-Ensari'den nakledilen hadisten sonraki hadiste rivayet etmiştir.
122- Nafi der ki:
"Ubade, sabah namazına gelmekte gecikince müezzin Ebü Nuaym kalkıp cemaate
imamlık yaptı." Sonrasında ravi söz konusu hadisi zikrederek hadisin
sonunda Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) naklederek şöyle devam
etti: "Ben kıraati açıktan yaptığım zaman Fatiha Süresi dışında Kur'an'dan
bir şeyokumayın."
Ebu'l-Hasan
ed-Darakutni: "Bütün ravileri güvenilir kişilerdir" demiştir.
Beyhaki der ki: Yezid b.
Yezid b. Cabir ed-Dimaşki bunu Mekhul kanalıyla Nafi' b. Mahmud b. er-Rabi'den,
Zeyd b. Vakıd'ın, Mekhul'dan olan hadisi yönünde rivayet etmiştir.
123- Ubade b. es-Samit,
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in "Sizden hiç biriniz imamla
birlikte namaz kıldığında Ümmü'l-Kur'an (Fatiha Suresi) dışında bir şey
okumasın" buyurduğunu işitmiştir.
Ebu Abdillah bize, Ebu
Ali el-Hafız'dan aktardı: Mekhul, hadisi hem Mahmud b. er-Rebi'den, hem de onun
oğlu Nafi b. Mahmud b. erRebi'den işitmiştir. Nafi ile babası de her ikisi
Ubade b. es-Samit'ten bunu dinlemiştir.
124- Musa b. Sehl
er-Remli der ki: "Mekhul, bunu hem Mahmud b. er-Rebi'den, hem de oğlu Nafi
b. Mahmud'dan rivayet etti."
125- Beyhaki der ki:
Velid b. Müslim ise bunun isnadında yanılgıya düşüp şu şekilde aktarmıştır:
Mekhul, Mahmud'dan, o da Ebu Nuaym'dan bildiriyor: Ebu Nuaym, Ubade'nin
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den şu sözünü aktardığını işitmiştir:
"Namazda benimle beraber kıraat yapan oldu mu?" diye sorunca biz:
"Evet" dedik. Bunun üzerine:
"Fatiha Suresi
dışında bunu yapmayın (kıraat etmeyin)" buyurdu.
Beyhaki der ki: Ebu
Nuaym müezzin idi. Velid bunu Ubade b. Mahmud b. er-Rabi'den rivayette bulunan
kişi konusunda hata etmiştir. Zeyd b. Vakıd'dan naklettiğimiz rivayette bunu
zikretmiştik. Şam alimlerinden bazı kimseler de bunu Mekhul kanalıyla Ubade b.
esSamit'ten mürselolarak aktarmıştır. Bunlardan bazıları Nu'man b. elMünzir,
Said b. Abdilaziz, Abdurrahman b. Zeyd b. Cabir, Abdullah b. Ala b. Zebr ve
Muhammed b. el-Velid ez-Zübeydi'dir.
126- Mekhul bildiriyor:
Ubade b. es-Samit insanlar arasında kalkıp şöyle dedi: "Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) bize namaz kıldırırken açıktan Kur'an okudu.
Neredeyse kıraatinde karıştıracaktı. Namazı bitirip:
"İmam namazda açıktan
okurken siz de okuyor musunuz?" diye sorunca, ashabı: "Evet
mırıldanarak (okuyoruz)" cevabını verdiler. Bunun üzerine Allah Resulü
(Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Ben de kıraatime karışılmasına
şaşırmıştım" buyurdu. Sonra da: "İmam açıktan okuduğu zaman siz
sadece Fatiha Suresini okuyun. Çünkü Fatiha Suresinin okumayanın namazı
yoktur" buyurdu.
127- Bu hadis başka bir
kanalla da rivayet olunmuştur.
128- Ubade der ki:
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Ben namazda okurken siz de
benimle birlikte okuyor musunuz?" diye sorunca: "Evet ey Allah'ın
Resulü! Mırıldanarak (okuyoruz)" dedik. Bunun üzerine: "Böyle
yapmayın, sadece içinizden Fatiha Suresini okuyun" buyurdu.
129- Ubade (b. es-Samit)
der ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Benimle namazda
olduğunuz zaman siz de (benimle birlikte) okuyor musunuz?" diye sorunca:
"Evet, ey Allah'ın Resulü!" dedik. Bunun üzerine: "Böyle
yapmayın, sadece (içinizden) Fatiha Süresini okuyun" buyurdu. Başka bir kanalla
da aynısı Ubade b. es-Samit'ten rivayet edilmiştir.
130- Ubade b. es-Samit
der ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ashabına: "Ben namazda
okurken siz de benimle birlikte okuyor musunuz?" diye sorunca: "Evet
ey Allah'ın Resulü! Mırıldanarak (okuyoruz)" dediler. Bunun üzerine:
"Böyle yapmayın, sadece (içinizden) Fatiha Süresini okuyun" buyurdu.
Her iki rivayette
sahihtir. Velid b. Müslim bunu Evzai kanalıyla Amr b. Said'den rivayet
etmiştir.
131- Ubade b. es-Samit
der ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ashabına: "Ben namazda
okurken siz de benimle birlikte okuyar musunuz?" diye sorunca, ashabı:
"Evet mırıldanarak (okuyoruz), ey Allah'ın Resulü" cevabını verdiler.
Bunun üzerine Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Böyle yapmayın,
sadece Fatiha Sliresini okuyun" buyurdu.
Bu, Evzai'den mevslil
olarak rivayet olunmuştur.
132- Ubade b. es-Samit
der ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ashabına: "Ben namazda
okurken siz de benimle birlikte okuyar musunuz?" diyerek yasaklayınca,
ashabı: "Evet mırıldanarak (okuyoruz), ey Allah'ın Resulü" cevabını
verdiler. Bunun üzerine Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Böyle
yapmayın, sadece Fatiha Sliresini okuyun" buyurdu.
Denildiğine göre
"Evzai -Hassan b. Atiyye -Red b. Hayve Ubade" ve "Evzai -Cisr b.
el-Hasan -Reca", "Evzai -Mekhul - Reca - Abdullah b. Amr"
kanalları ile de gelmiştir. Mahfüz olan isnadı bizim zikrettiğimizdir. Ayrıca
"Reca b. Hayve -Mahmüd b. er-Rebi -Ubade b. es-Samit" kanalıyla
mevküf olarak ta aktarılmıştır.
133- Mahmüd b. er-Rabi'
der ki: Namaz kıldığımızda yanımda Ubade b. es-Samit durmuştu ve namazında
Fatiha Süresini okumuştu. Namaz bittiğinde kendisine: "Ey Ebu'l-Velid!
Sanırım senin Fatiha Süresinin okuduğu nu işittim" dediğimde: "Evet,
Fatiha Süresi olmadan namaz olmaz" karşılığını verdi.
Şam halkından olan
Mekhül bunu Mahmüd b. er-Rabi'den ve Nafi' b. Mahmüd'dan işitmiştir. Bunların
her ikisi de bunu Ubade b. esSamit'ten işitmiştir. Haram b. Hakim de bunu Nafi'
b. Mahmüd kanalıyla Ubade'den işitmiştir. Şam ahalisinden olan Reca b. Hayve de
bunu Mahmüd b. er-Rabi' kanalıyla Ubade'den işitmiştir. Eğer bir rivayet bir
defa mevsül, bir defa da mürselolarak rivayet edilirse ve sorulduğunda isnadı
zikredilirse ilim ehli bunu müsned ve mevküf bir rivayet sayar. Bu şekilde de onu
bir defa müsned olarak zikrederken bir defa da mevküf olarak zikreder. Bunun
mevsül ve mevküf olduğuna dair huccet vardır. Bunu mevsül olarak rivayet eden
kişinin rivayeti mürsel olarak rivayet eden kişinin sıhhatine delalet
etmektedir. Mürselolarak rivayet eden kişinin rivayeti de, bunu mevsül olarak
rivayet edenin rivayetinin sıhhatine şahitlik etmektedir. Bütün bunlar da bu
hadisin Ubade b. es-Samit kanalıyla Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) müsned olarak ve fetvalarında mevküf olarak rivayet edildiğine delalet
etmektedir.
Bazı kimseler Allah
Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Ben de neden kıraatime karışılıyor
diyorum" buyurunca, Fatiha Süresini içinden okumayı istisnada bulunmadığı
için imam açıktan okurken okumayı terk eden kişilere şaşırmaktadır. Oysa Allah
Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Namazında (Fatiha Süresini)
okumayanın namazı yoktur" buyurmuş ve Ubade b. esSamit bunu işitip
nakletmiştir. Bu sebeple imam açıktan okurken Fatiha Süresini okumak
gerekmektedir. Ebü Abdillah Muhammed b. İsmail elBuhari, okuduğum kitabında
şöyle demiştir: "Mekhül, Haram b. Hakim ve Reca b. Hayve'nin, İbn Rabi'
kanalıyla Ubade'den olan rivayetlerinde Zühri'nin: "Mahmüd b. er-Rabi'nin
bildirdiğine göre Ubade, Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
''Fatiha Süresini okumayanın namazı yoktur'' buyurduğunu bildirmiştir"
şeklindeki rivayetine mutabaat etmişlerdir. Aynısı daha önce de zikredilmişti.
134- 135- Ubade b.
es-Samit'in bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
"İmamın arkasında Fatiha Süresini okumayanın namazı yoktur"
buyurmuştur.
Ebu't-Tayyib der ki:
Muhammed b. Süleyman'a: "İmamın arkasında mı?" dediğimde:
"(Evet) imamın arkasında" karşılığını verdi.
Bu sahih bir isnaddır.
Buradaki ziyade Mekhul ve başkasının rivayetindeki ziyade gibidir. Bu rivayet
Ubade b. es-Samit'ten birçok farklı kanallarla rivayet edilen sahih ve meşhur
bir rivayettir. Ubade b. es-Samit, Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
ashabının ileri gelen ve fakih kişilerindendir.
136- Katade der ki:
"Ubade b. es-Samit, Bedir savaşında bulunmuş, Akabe' de Resulullah'a
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) biat etmiş Ensar'ın temsilcilerinden biriydi.
Allah yolunda hiç kimsenin kınamasından korkmamak üzere Resulullah'a
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) biat etmiştir."
137- Ebu İdris Aizullah
b. Abdillah, Bedir savaşına katılan ve Akabe gecesindeki temsilcilerden biri
olan Ubade b. es-Samit'ten bildiriyor: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem), çevresinde ashabından bir grup varken ... Hadis devam ediyor-
138- Hanbel b. İshak
bildiriyor: Ebü Abdillah (Ahmed b. Hanbel): "Süfyan b. Uyeyne'nin şöyle
dediğini işittim" dedi ve nakipleri (kabile temsilcilerini) zikrederek
içlerinde Ubade b. es-Samit'i de zikretti. Sonra şöyle devam etti: "Ubade,
Akabe gecesinde bulunan, Bedir ve Uhud savaşlarına katılan, ağaç altında
Resulullah'a (Sallallahu aleyhi ve Sellem) biat eden ve temsilcilerden olan
biridir." Medhal kitabında bunu Cunade b. Ebi Umeyye' den: "Ubade b.
es-Samit, Yüce Allah'ın dininde fakih biri olduktan sonra yanına girdim"
şeklinde rivayet etmiştik.
Rivayeten Şahitliğe
Gerek Duyulmadığı Halde Fatiha Suresini Okumanın İstisna Edilmesi Hakkında
Ubade b. es-Samit'in Rivayetinin Sahih Olduğuna Dair Şahitlik Eden Diğer
Rivayetler
139- 140- Enes (b.
Malik) bildiriyor: Bir defasında Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
namazı kıldırdıktan sonra ashabına doğru yüzüyle döndü ve: "İmam kıraat
yapmasına rağmen siz arkada okuyor musunuz?" diye sordu. Cemaatten cevap
gelmedi. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) aynı şeyi üç defa sorunca bir
veya birkaç kişi: "Evet, okuyoruz" dedi. Bunun üzerine Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Bunu yapmayın. Kişi içinden sadece Fatiha Suresini
okusun" buyurdu.
Buhari, bunu el-Kıraat
halfe'l-imam kitabında Yahya b. Yusuf ez-Zımmiden rivayetle delil olarak
sunmuştur.
141- 145- Enes b. Malik
bildiriyor: Bir defasında Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ashabına
namazı kıldırdıktan sonra onlara doğru yüzüyle döndü ve: "İmam kıraat
yapmasına rağmen siz arkada okuyor musunuz?" diye sordu. Cemaatten cevap
gelmedi. Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem) aynı şeyi üç kez sorunca
bir veya birkaç kişi: "Evet, dediğini yapıyoruz" dedi. Bunun üzerine
Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Bunu yapmayın. Kişi içinden
sadece Fatiha Süresini okusun" buyurdu.
146- Ubeydullah b. Amr
kanalıyla tam metin olarak nakledilen bu hadiste güvenilir olan bu kişilerin
icma etmesi, Yüsuf b. Adiy'in kendi rivayetinde bunu sadece: "Bunu
yapmayın" şeklinde zikredip içinden Fatiha Süresinin okunmasının
emredilmesini zikretmemesi, bunu naklederken eksik aktardığına delalet
etmektedir.
Ubeydullah b. Amr söz
konusu hadisi zikretmiş ve bu istisnanın zikredilmemesinin haberi nakleden bazı
ravilerden değil de Yüsuf b. Adiy'in unutmasından kaynaklandığını bildirmiştir.
Zira böyle (eksik) bir rivayet Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
imamın arkasında okumayı yasaklaması ve Fatiha Süresini içinden okumayı istisna
etmesi yönünde gelen hükmü değiştirmektedir. Ancak böylesi bir eksiklik (hüküm
olarak) hiçbir şekilde geçerli değildir. Doğruya ulaşmak Allah sayesindedir.
147- Enes bildiriyor:
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ashabına namazı kıl dır dı. Bitirince
onlara doğru yüzüyle döndü ve: "İmam kıraat yapmasına rağmen siz arkada
okuyar musunuz?" diye sordu. Cemaatten cevap gelmedi. Hz. Peygamber
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) aynı şeyi üç kez sorunca bir veya birkaç kişi:
"Evet, okuyoruz" dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi
ve Sellem): "Bunu yapmayın. Kişi içinden sadece Fatiha Süresini
okusun" buyurdu.
Ebü Ali der ki: Bu
hadisi bu hocanın kitabından bakarak yazdım.
Beyhaki der ki: Bunu bir
grup ise isnadını kısaltarak "Eyyüb - Ebü Kılabe" kanalıyla
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'den mürselolarak rivayet etti.
148- Hammad b. Zeyd'in
rivayeti: Ebü Kılabe bildiriyor: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bir
gün ashabına sabah namazını kıldırdı. Bitirince onlara doğru yüzüyle döndü ve:
"İmam kıraat yapmasına rağmen siz namazınızda okuyar musunuz?" diye
sordu. Cemaatten cevap gelmedi. Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
aynı şeyi iki ya da üç kez sorunca bir veya birkaç kişi: "Evet, dediğin
gibi yapıyoruz" dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve
Sellem): "Bunu yapmayın. Kişi içinden sadece Fatiha Suresini okusun"
buyurdu.
149- Hammad b. Seleme de
mürselolarak aktaranlardandır: Ebu Kılabe bildiriyor: Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem): "İmam kıraat yapmasına rağmen herhalde sizden birisi
namazında okuyor?" deyince bir adam: "Evet, dediğin gibi
yapıyoruz" dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve
Sellem): "Bunu yapmayın. Kişi içinden sadece Fatiha Suresini okusun"
buyurdu.
151- Abdulvaris b. Said
de mürselolarak aktaranlardandır: Ebu Kılabe bildiriyor: Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem): "İmam kıraat yapmasına rağmen herhalde sizden birisi
onun arkasında okuyor?" deyince bir adam: "Evet, dediğin gibi
yapıyoruz" dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve
Sellem): "Bunu yapmayın. Kişi içinden sadece Fatiha Suresini okusun"
buyurdu.
Bunu İbrahim b. Ebu
Talib ve başkası "Muemmel b. Hişam -İsmail b. Uleyye - Eyyub - Ebu
Kılabe" ve "Amr b. Zurare - Süfyan b. Uyeyne - Eyyub - Ebu
Kılabe" kanallarıyla da mürselolarak rivayet ettiler.
152- 153- Ebu Hureyre
der ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) namaz kıldırdıktan sonra
yüzüyle bizlere dönerek: "İmamın arkasında bir şey mi okuyorsunuz?"
deyince kimisi: "Okuyoruz" kimisi de: "Okumuyoruz" dediler.
Bunun üzerine Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "(Sadece)
Fatiha Suresini okuyun" buyurdu.
154- Bu hadis başka bir
kanalla da rivayet olunmuştur. Ebu Ali ile Ebu Ahmed dediler ki: "Burada
gerçek adı Rebi b. Bedr olan Alile, Eyylib'dan rivayette hata etmiştir. Zira
bunun doğrusu, "Eyyub - Ebu Kılabe" kanalıdır." Ebu Kılabe
el-Cermi'ye ait başka bir isnad da vardır.-
155-156- Ebü Kılabe,
Muhammed b. Ebi Aişe'den, o da Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in
ashabından birinden bildiriyor: Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
"İmam okurken herhalde sizler de onun arkasında bir şey okuyorsunuz?"
deyince: "(Dediğin gibi) yapıyoruz" dediler. Bunun üzerine Hz.
Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Böyle yapmayın! Sizden biri
sadece Fatiha Süresini okusun" buyurdu.
Bunu Abdurrezzak b.
Hemmam ile Abdullah b. el-Velid el-Adeni ve Mahled b. Yezid, Süfyan
es-Sevri'den rivayet etti.
157- Halid el-Hazza söz
konusu hadisin aynısını isnadıyla ve: "Kişi içinden sadece Fatiha Suresini
okusun" ziyadesiyle nakletmiştir. Buhari, Tarih'te Muhammed b. Ebi Fulan
kanalıyla Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ashabından olan bir
adamdan ki Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ashabından olan kimse
güvenilir kişilerdendir ve Umeyye oğullarının azatlısı Muhammed b. Ebi Aişe'den
aynısını rivayet etmiştir. Ebu Kılabe Abdullah b. Zeyd el-Cermi tabiunun ileri
gelenlerinden ve fakih kişilerindendir. Bişr b. el-Mufaddal ve İsmail b. Uleyye
bunu Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ashabından olan bir adamdan
bu şekilde aktarmıştır. Abdulvehhab rivayetinde: "Allah Resulü'nden
(Sallallahu aleyhi ve Sellem işiten birinin bildirdiğine göre" demiştir.
Yezid ise: "Buna şahit olan birinin bildirdiğine göre" demiştir. Bu
sahih bir hadis olmakla birlikte Muhammed b. İshak b. Huzeyme'nin bu bölümde
huccet saydığı hadislerdendir.
158- Ebu Kılabe, Allah
Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kıraat hakkındaki söz konusu hadisi
rivayet etti. İsmail rivayetinde: "Halid el-Hazza'nın bize bildirdiğine
göre" ibaresi geçmiştir. Ravi der ki: Ebu Kılabe'ye: "Bu hadisi sana
kim nakletti?" dediğimde: "Mervan oğulları Medine'den çıkıp
gittikleri zaman onlarla birlikte çıkıp giden Umeyye'nin azatlısı Muhammed b.
Ebi Aişe" karşılığını verdi.
159- Süfyan b.
Dyeyne'nin bildirdiğine göre Eyyub, Ebu Kılabe'yi "Vallahi kendisi akıl
sahibi fakihlerden biri idi" ifadesiyle zikretmiştir.
160- Müslim b. Yesar der
ki: "Ebu Kılabe, Acemlerden biri olsaydı kadıların kadısı olurdu."
Aynı isnad ile Eyyub'un
bildirdiğine göre Ebu Kılabe şöyle demiştir: "Medine'de üç gün kaldım.
Orada başka bir köyde olan bir adamı beklemekten başka bir işim yoktu. Ondan bana
bir hadis nakledilmişti ve bu hadisi ona bizzat sormak için onun gelmesini
bekledim."
161- Abdurrahman b.
Sevvar der ki: Amr b. Meymün b. Mihran'ın yanında oturmakta idim. Küfe
halkından bir adam ona: "Ey Ebü Abdillah! Bana bildirilene göre: ''Namazında
Fatiha Süresini okumayanın namazı eksiktir'' demektesin" dediğinde:
"Sana söyleyen doğru söylemiş. Babam Meymün b. Mihran'ın, babası
Mihran'dan bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''İmamın
arkasında Fatiha Süresini okumayanın namazı yoktur'' buyurmuştur"
karşılığını verdi.
162- Diğer bir şahit:
Abdullah b. Sevade el-Kuşeyri'nin çöl ahalisinden bir aClamdan bildirdiğine
göre Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem yanında esir bulunan babası
şöyle demiştir: Muhammed'in (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "İçinde Fatiha
Süresi okunmayan her namaz, eksiktir, kabul olunmaz" buyurduğunu işittim.
163- Abdullah b. Sevade
el- Kuşeyri'nin çöl ahalisinden bir adamdan bildirdiğine göre Resulullah'ın
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) yanında esir bulunan babası şöyle demiştir:
Muhammed'in (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ashabına: "Benim arkamdan
(namazda) okuyor musunuz?" diye sorunca: "Ey Allah'ın Resulü!
Mırıldanarak okuyoruz" dediler. Bunun üzerine: "Fatiha Süresi dışında
bir şeyokumayın" buyurdu.
164- 165- Bunun diğer
bir şahidi: Abdullah b. Katade'nin babasından bildirdiğine göre Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Benim arkamdan (namazda) okuyor
musunuz?" diye sorunca: "Evet" dediler. Bunun üzerine:
"Fatiha Süresi dışında bir şeyokumayın" buyurdu.
166- Diğer şahit: Ebü
Umame der ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu:
"İmamın arkasında kıraat etmeyenin namazı noksandır."
167- Diğer şahit: Amr b.
Şuayb, babası kanalıyla dedesinden bildiriyor: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve
Sellem): "Arkamda iken (namazda) okuyor musunuz?" diye sorunca:
"Evet, ey Allah'ın Resulü! Mırıldanarak okuyoruz" dediler. Bunun
üzerine: "Böyle yapmayın, sadece Ümmü'lKur'an'ı (Fatiha'yı) okuyun"
buyurdu.
Bunu Buhari, el-Kıraat
haIfe'l-imam kitabında Şuca b. el-Velid kanalıyla Nadr'dan rivayet etti.
168- Abdullah b. Amr'ın
bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "İmam ile
birlikte (namazda) olduğunda imam okumaya başlamadan önce sustuğu zaman sen
Fatiha Suresini oku" buyurmuştur.
169- Abdullah b. Amr der
ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) halka hutbe verip şöyle dedi:
"Kim farz veya nafile namazı kılarsa Fatiha Süresini ve yanında Kur'an (zamm-ı
süre) okusun. Eğer sadece Fatiha Süresini okursa, bu kendisi için yeterlidir.
İmamla beraber kılan ise ya imamdan önce okusun veya imam susunca okusun.
Kıraatsız namaz kılanın namazı eksiktir, eksiktir."
170- Abdullah b. Amr der
ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) halka hutbe verip şöyle dedi:
"Kim farz namazı kılarsa Fatiha Süresini ve yanında Kur'an (zamm-ı süre)
okusun. Eğer sadece Fatiha Süresini okursa, bu kendisi için yeterlidir. İmamla
beraber kılan ise ya imamdan önce okusun veya imam susunca okusun. Kıraatsız
namaz kılanın namazı eksiktir, eksiktir." -Bunu üç kez söyledi-
171- Ebü Hureyre'nin
bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur:
"İmamla birlikte farz bir namazı kılan kişi, imamın sustuğu yerlerde
Fatiha Süresini okusun. Kişi için sadece Fatiha Süresini okumak da yeterli
olur." [-] Hakim 868
172- Amr b. Şuayb,
babası kanalıyla dedesi Abdullah b. Amr'dan bildiriyor: Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) şöyle dedi: "Kim farz ya da nafile namazı kılarsa Fatiha
Süresini ve yanında bir süre okusun. Eğer sadece Fatiha Süresini okursa, bu
kendisi için yeterlidir. Sesli okuyan imamla beraber kılan kimse, imam
susmalarından birinde okusun. Böyle yapmayanın namazı ise eksiktir, tamam
değildir."
173- Muhammed b.
Abdillah b. Ubeyd b. Umeyr kanalıyla aynısı rivayet edilmiştir.
Muhammed b. Abdillah b.
Ubeyd b. Umeyr huccet biri olmasa da daha önce cemaatin imam susmalarında
okuması konusunda Amr b. Şuayb kanalıyla babasından, onun da dedesinden
naklettiği sahih rivayetler buna şahittir ve onların böyle yaptığına delalet
etmektedir.
Ebü Hureyre ve
başkasından nakledilen rivayetler de buna şahittir. Biz de bunları sahabilerin
kavli bölümünde zikredeceğiz, inşallah.
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan:
İmam Arkasında
Sesli Okumak Yasaktır