TARTI İLE AHŞAPTA
SELEM ALIŞVERİŞİ YAPMAK
Er-Rebi' dedi ki: Şafii
dedi ki: Küçük hacimli ahşapta sayıca da demet olarak da selef caiz değildir.
Bu türün cinsini ismen zikrederek mesela siyah (...) sasem yahut abanoz deyip
bunun rengini belirtip o sınıfın kalın alanını ya da ince alanını belirtir.
Şayet toptan satın alınacak olursa, o vakit incesi, orta büyüklükte olanı,
kalın olanı, şu şu ağırlıkta diye belirtilir. Farklı ve değişik olanları satın
alınması halinde, şu kadar rıtıl kalın, şu kadarı orta, şu kadarı da ince diye
belirtilir. Bundan başkası da caiz olmaz. Bunlardan herhangi birisi ihmal
edilecek olursa, selef fasit olur. Bununla birlikte, budaksız demeyi müstehap
görürüm. Eğer bu söylenmeyecek olursa, budaklıdır, diye ret etme hakkı olmaz.
Çünkü budaklı oluşu, budaksız tabiri engeller ve budaklı olması onun değerini
eksilten bir kusurudur. Kullanılış maksadına göre eksikliği bulunan her bir kusurlu
şeyi, müşteri almakla yükümlü değildir. Yine ticaret için satın alınan her bir
şeyde, açıkladığım üzere, ancak miktarı bilinen zira yahut da açıkladığım
şekilde miktarı bilinen tartı ile satın alınması caiz olur.
Dedi ki: Yakmak
maksadıyla satın aldığı keresteyi / odunu sakız ağacı, Arabistan kirazı, hamat
erak (misvak ağacı) mazı, servi (ya da ardıç), odunu diye belirtir. Kalın,
orta, ince ve tartısı zikredilerek nitelendirilir. Şayet bunlardan herhangi
birisini zikretmeyecek olursa, caiz olmaz. Sayı ile demet ile ve nitelikleri
belli, tartısı belirtilmeden selef yoluyla almak hiçbir durumda caiz değildir.
Tartı ile fakat kalınlığı inceliği ve cinsi belirtilmeden satılması da caiz
olmaz. Bunlardan herhangi birisi belirtilmeyecek olursa, selefbozulur.
Dedi ki: Yay yapımında
kullanılan çubuklara gelince, bunlarda selef onlarda bulunması oldukça nadir
olan bir husus ile nitelendirilmeleri dışında caiz değildir. Eğer bu husus,
onlarda bulunuyor ise, caiz olur. Bu da (mesela) şöyle demekle olur:
Şu bölgenin düz
arazisinde yahut dağında yetişen (...) şavhata denilen yay yapımında kullanılan
ağaç tomruğunda ince, orta, kalınlıkta şu boyda, şu ende, ucunun eni şu kadar
ve dümdüz olup iki ucu arasındaki kalınlığı şöyle olacak denir. İşte kendisinde
bu niteliklerin bulunması mümkün olan her bir ağaçta, selef caiz olur. Bu
mümkün değilse, caiz olmaz. Bunun sebebi ise, arazilerin bu şekilde yetişen
ağaçlarının farklı oluşu ve bundan dolayı aralarında fark olmasıdır. Arazinin
düz ve dağlık olan yerlerinde yetişenler arasında da fark vardır. Orta ve ince
olanı da farklıdır. İşte şiryan, neb' ya da bunun dışında, yay ahşabının elde
edildiği bütün sınıfların bu nitelikleri taşıyanlarında, caiz olur. Ayrıca
bunların niteliklerini belirtirken bir yaşında ince dal yahut da dalın yarılmış
halinden yapılan -ki o yarılan kısım aslında ince daldan daha eski olur, dal
ise daha genç olur- der. Oklarda kullanılan tahtaların ister şavhata ağacından
olsun ister kana türü ya da başka türden olsun selef yoluyla satılmalarında hayır
yoktur. Çünkü bunlar hakkında bu nitelikler söz konusu olmaz. Fakat bunların
kabalıkları ve incelikleri arasında fark bulunur. Bu sebeple kalın halleriyle
zira'la ölçülmeleri mümkün olmaz, birbirlerine yakın da olmazlar. Bundan dolayı
kumaşlarda caiz gördüğümüz gibi kalınlığın asgari isminin verilebileceklerinde
caiz görüyoruz.
Sonraki için tıkla: