YEMİŞİ KABUĞUNUN
İÇİNDE BULUNAN ŞEYLERİN SATIN ALINMASI
Şafii (Allah ondan razı
olsun) dedi ki: Hindistan cevizi, ceviz, badem, fıstık ya da yumurta satın alıp
bunu kırdıktan sonra bozulmuş olduğunu yahut kusurlu olduğunu görse, onu geri
verip bedelini almak istemesi hakkında iki görüş vardır.
Birinci görüş: Onu geri
verme hakkına sahiptir. Geri vermesi ise, onu kırmadıkça kusurunu bozuk olup
olmadığını bilme imkanını bulamayışı itibariyledir. Diğer taraftan satışından
kasıt, içi olduğuna göre, onu satan, satın alana onu bilme imkanını tanımış
olur. Bu bir görüştür.
Dedi ki: Bu görüşü kabul
edenin şunu da söylemesi gerekir: Kabuğu kıran müşterinin şayet az dahi olsa
kıymeti varsa ve Hindistan cevizinin kabuğundan ve daha başka şeylerle
yararlanıldığı gibi yararlanılıyor ise, kabuğu da müşteriye geri vermesi
gerekir. Eğer bunu yapmayacak olursa, kabuğuna kıymet biçilir. Böylelikle
kabuğunda kendisine göre kısmen bir değeri, içinin de sağlam olmasına binaen
kısmen bir değeri bulunur ve bununla birlikte kabuğunun geri vermediği
miktarının bedelden payını düşer ve geri kalanı rücu' yoluyla (satıcı) alır.
İsterse kabuğun payı onun tamamının binde biri olsun.
İkinci görüş: Kabuğunu
kırdıktan sonra satıcının kabul etmesi hali müstesna onu geri veremez. Satıcı
geri almayı kabul ederse, sağlam haliyle değeri ile bozuk haliyle değeri
arasındaki farkı rücu' yoluyla alır.
Bozuk olması halinde
yumurtanın bir değeri yoktur. Çünkü tavuk yumurtası kabuğunun bir faydası
bulunmamaktadır. Onu kırdığı takdirde bedelini geri alır. Deve kuşu
yumurtasının (kabuğunun) ise bir değeri vardır. Bu durumda müşteri her durumda
onun değerini öder. Çünkü bazı hallerde kabuğun değeri içinden daha fazla
olabilir. Eğer kabuğunu sağlam bir şekilde geri veremeyecek olursa, o takdirde,
bozulmamış haliyle değeriyle bozulmuş haliyle değeri arasındaki farkı rücu'
yoluyla alır. Birinci görüşe göre ise, onu geri verir ve ona bir şey düşmez.
Çünkü onu kırmasına imkan vermiştir. Ancak içini bozmadan kırabilme imkanı
varken kırmakla onu bozmuş olması hali müstesna. İşte o vakit iki haldeki değer
arasındaki farkı rücu' yolu ile (satıcı alır) ve onu geri vermez.
Şafii (Allah ondan razı
olsun) dedi ki: Acur, karpuz, taze olan mahsullere gelince, ince bir demir ya
da bir çubuğu içine sokarak (küçük bir parça alarak! kesmece karpuz gibi)
tadını bakar, tadını anlar. Şayet acı ya da karpuz ekşi ise onu geri verebilir.
Her iki görüşe göre de bunu delmesinden ötürü ona bir şey düşmez. Çünkü bu
imkanı ya da ondan fazlasını satıcı vermiştir. Ayrıca küçük bir delikten ötürü
aleyhine olacak şekilde bozulma söz konusu değildir. Bununla birlikte, onu
ancak aldığı gibi geri verebilir diyen kimselerin şunu da söylemesi gerekir:
Bozulmamış sağlam haliyle değeri ile bozulmuş haliyle değeri arasındaki farkı
rücu' yoluyla alabilir.
Dedi ki: Onu kıracak
olursa, geri veremez ve sağlam haldeki kıymeti ile bozuk haldeki kıymeti
arasındaki eksilmeyi -fazlalık ne olursa olsun- rücu' yoluyla alır. Satıcının
kendi isteği ile onu kırılmış olarak geri alıp bedelini ona geri vermeyi
dilemesi hali müstesna. Çünkü o, onu bir şekilde oyarak ve bozmadan tadına
bakabilirdi. Çünkü ceviz gibi değildir. Cevizin kabuğunu delmekle bir kimse
onun tadına ulaşamaz. Sağlam olarak onun tadını değil ancak kokusunu alabilir.
Kurtlanmış olduğu ise, tadına bakmakla bilinmez. Şayet kabuğunu kırıp içinde
kurt bulursa, birinci görüşe göre, onu geri verebilir. İkinci görüşe göre ise,
iki haldeki kıymet arasındaki fazlalığı (satan) rücu' yoluyla alır.
Eğer bir miktar taze
acur ve karpuz satın alsa, kuruyup değişikliğe uğrayıncaya kadar yanında
alıkoysa ve yanında bozulsa, sonra da bunun acımış olması sebebiyle yahut da
içindeki kurt sebebiyle bozulmuş olduğunu görse, -şayet onun bu bozuluşu
benzeri durumda müşterinin yanında meydana gelen bir şeyden dolayı olmuşsa,-
onun bozuluşu hakkında satıcının yemini ile birlikte sözü kabul edilir. Bu da
bir kimsenin yanında bir süre kalan sonra bozuk olduğu anlaşılan yumurtanın
durumuna benzer. Çünkü yumurtanın bozuluşu sonradan ortaya çıkan bir şeydir.
-Yüce Allah elbette en iyi bilen dir.-
Sonraki için tıkla:
BAŞAĞINDA İKEN
BUĞDAY'IN SATILMASI