AV HAYVANINI HATA İLE
ÖLDÜRMEK
Şafii dedi ki: Şanı yüce
ve mübarek Allah: "Siz ihramda iken avı öldürmeyin.
İçinizden kim onu bilerek
öldürürse cezası .. :' (Maide, 95) buyurmaktadır.
Şafii dedi ki: Av
hayvanını kasten yahut hata yoluyla öldüren kişi, cezasını verir. Biri dese ki:
Ayet-i kerimede ceza, av hayvanını kasten öldüren için vacip kılınmıştır.
Sen onu hata yoluyla öldüren
için de nasıl vacip kabul edersin, dese ona - AIlanın izni ile- şöyle denilir:
- Av hayvanını kasten
öldüren e cezanın vacip kılınması onu hataen öldürene vacip kılmanın önünde
engel değildir. Birisi:
- Kasten öldürme de
bunun Kitabın delili ile vacip kıldığına göre, hata yoluyla öldürmeye cezanın
vacip olduğunu nereden çıkarıyorsun, dese ona şöyle denilir:
- Hata yoluyla cezayı
vacip kabul edişim Kur'an ve sünnete kıyas ve icma iledir. Eğer:
- Kur'an'a kıyas nerede
dese şöyle denilir:
- Aziz ve celil Allah,
hata yoluyla öldürme hakkında: "Bir mümin diğer bir mümini yanlışlıkla
öldürürse mümin bir köle azat etmesi ve akrabasına teslim edilecek bir diyet
vermesi gerekir:' (Nisa, 92) buyruğu ile: "Şayet kendileri ile aranızda
bir antlaşma bulunan bir kavimdense, o vakit akrabalarına bir diyet vermek ve
mümin bir köle azat etmek gerekir:' (Nisa, 92) (buyruğudur.)
Her iki canın biri İslam
biri antlaşma gereği himaye altında bulunduğundan ötürü aziz ve celil Allah
hata ile öldürülmeleri halinde iki diyet ve iki köleyi vacip kılmıştır. İhramlı
halde iken avlanmak da şanı yüce Allanın: "İhramda bunduğunuz sürece de
kara avı size haram kılındı:' (Maide, 96) buyruğunda yasaklanmış bulunmaktadır.
Bundan şanı yüce Allah'ın kasten öldürülmesi halinde misli ile cezasın
ödenmesinde çeşitli hikmetleri vardır. Bu yasak ise Kitap ile mutlak ve bütün
av hayvanları hakkında geçerli bir umumi yasaktır. Avlanmak sebebi ile söz
konusu olan cezanın mülkiyeti ise Harem ehline aittir. Çünkü yüce Allah:
"Kabe'ye ulaştırılacak bir hayvan kurban etsin:' (Maide, 95)
buyurmaktadır.
Ben de şu hususta
Müslümanlar arasında bir görüş ayrılığı olduğunu bilmiyorum: Telef edilmesi
yasak olan insan kuş hayvan ya da bunlardan başka mülkiyet edinilmesi caiz olan
herhangi birini bir kimse kasten öldürecek olursa, onu öldüren kimseye bundan
dolayı o öldürdüğü canın sahibine ödenmesi gereken belli bir bedel söz konusu
olur. Hata yoluyla bu kabilden öldürdükleri hakkında da hüküm böyledir. Bunlar
arasında kasten öldürmedeki günah dışında bir fark yoktur. Bu açıkladığım gibi
olmakla birlikte bütünüyle av hakkında da benzerliği bulunduğundan dolayı yüce
Allanın Kitabında da yasaklanmış bulunmaktadır. Yüce Allah: "Deniz avı ve
onu yemek yokuya da bir fayda olmak üzere size helal kılındı. İhramda bulunduğunuz
sürece de kara avı size haram kılındı:' (Maide, 96) buyurmuştur. İhramlı iken
bütün av haram olduğuna göre aziz ve celil Allah da onların bazısı hakkında
Kabe'ye gönderilecek adaletli bir mislini hükme bağlamıştır. O halde, ihramlı
iken av hayvanlarının tamamı yasak demektir. Aralarında bir fark yoktur. Tıpkı
Müslümanlar da zarar verilmesi yasak olan insan ve malların telef edilmesi
halinde gerekli tazminatın ödenmesinde kasten veya hata ile olması arasında
fark gözetmedikleri gibi. Birisi dese ki:
- Bu görüşü seninle
beraber paylaşan kimlerdir. Şöyle denilir:
- Delil benim
açıkladığım şekildedir ve bize göre bu yeterlidir. Esasen biz-
den önce bizden
başkaları da bu görüşü ifade etmiştir. Dedi ki:
- O zaman bunu zikret.
Dedim ki:
[1203] Bize Said b.
Salim, İbn Cüreyc'den şöyle dediğini haber verdi. Ataya dedim ki: Aziz ve celil
Allah'ın: "Siz ihramda iken avı öldürmeyin. İçinizden kim onu bilerek
öldürürse .. :' (Maide, 95) buyurmaktadır. Ona: Peki o avı hata ile öldüren de ceza
öder mi, dedim. O: Evet, bu yolla Allah'ın haram kıldıklarını tazim eder ve
sünnet uygulamaları da böylece geçip gitmiştir, dedi.
[1204] Bize Müslim b.
Halid ve Said b. Salim, İbn Cüreyc'den haber verdi.
O Amr b. Dinar'dan, dedi
ki: Ben insanların hata halinde (avlanmalarının) da cezasını ödettiklerini
gördüm.
Şafii dedi ki: Birisi
dese ki:
- Peki, bundan daha
ileri bir şey var mı? Şöyle denilir:
- Bu manaya da gelebilen
bunun aksine de ihtimali olan bir şey var. Eğer:
- O nedir derse derim
ki:
[1205] Bize Malik,
Abdülmelik b. Kurayr'dan( veya Kureyb) haber verdi.
Şafii dedi ki: Her
ikisinin hata ederek keleri çiğnemiş olmaları ihtimali de vardır. Kasten onu
çiğnemiş olmaları da muhtemeldir. Birisi bana dedi ki: Bu hususta herhangi bir
kimse senin mezhebine muhalif bir kanaate sahip midir? Ben evet dedim.
- O bunu zikreder misin,
dedi. Ben dedim ki:
[1206] Bize Said, İbn
Cüreyc'den şöyle dediğini haber verdi: Mücahid şöyle derdi: Sizden kasti olarak
onun haramlığını unutmayarak ve başkasını da vurmak istemeyerek hata ile
(başkasını) öldürürse o böylelikle (cezayı) hak etmiş olur ve bunu yapmaya
ruhsatı yoktur. Ama her kim haram olduğunu unutarak yahut başkasını kastetmekle
birlikte hata yoluyla onu öldürürse, bu kasti öldürmesi sebebi ile onun kefaretini
davar türünden ödemekle yükümlü olur. Dedi ki: O:
- (Cezayı) hak etmiş
olur, sözü ile neyi kastetmektedir. Dedim ki:
- Zannederim bununla
Allah'ın cezasını hak etmiş olur, kanaatinde olduğunu ifade etmek istemiştir.
Dedi ki:
- İhramından çıkmış
olacağını demek istemiş olabilir mi? Ben:
- Bunu kastetmiş olacağı
görüşünde değilim. Çünkü bu anlamı kastetmiş
olsaydı sözleri
bağlayıcı bir delil teşkil etmeyen ve kendilerinden buna muhalif kanaatler
bellemiş olduğum kimselerin benimsediği kanaat olur, dedim. Dedi ki:
- Peki onun av
hakkındaki görüşünün özeti nedir? Dedim ki:
- O hatanın karışmadığı
kasti avlanma da kefarete bulunulmaz, fakat hatanın karıştığı kasti
öldürmelerde kefaret söz konusu olur. Dedi ki:
- O bunu açık ifade ile
dile getirdi mi? Dedim ki:
- Onun kanaatine göre
eğer ihramını unutarak kasten onu öldürürse, ihramlı olduğunu unutma sı itibari
ile bunda bir hata söz konusudur. Eğer başkasını kastederek ona isabet
ettirirse buna da öldürmeyi gerçekleştiren fiil cihetinden bir hata bulunur.
[1207] Bize Süfyan, İbn
Ebu N ecih'den haber verdi. O Mücahid'den yüce Allah'ın: "İçinizden kim
onu bilerek öldürürse ... " (Maide, 95) buyruğu hakkında şöyle dediğini
rivayet etti: İhramlı oluşunu unutarak onu kasten öldürürse, işte aleyhine hüküm
verilecek kişi budur. Fakat ihramlı olduğunu unutmayıp onu kasten öldüren kimse
aleyhine de hüküm verilmez.
[1208] Ata dedi ki: Onun
aleyhine hüküm verilir.
Biz de Atanın kanaatini
kabul ediyoruz. Birisi dese ki:
- Peki bu iki görüşe /
mezhebe muhalefet eden kimse var mı? dese derim ki:
- Evet. Bunların dışında
ilim ehli kimseler, şöyle demişlerdir: Avı kasten öldüren hakkında hüküm
verilir. Fakat hatalı olarak onu öldüren hakkında hiçbir durumda hüküm
verilmez.
Sonraki için tıkla:
AV HAYVANINI
TEKRAREN ÖlDÜREN KİMSE