VALİYE (KAMU
GÖREVLİSİNE) VALİLİĞİ SEBEBİYLE HEDİYE VERMEK
[846] Bize er-Rebi' haber
verip dedi ki: Bize Şafii haber verip dedi ki: Bize Süfyan, ez-Zuhri'den haber
verdi. O, Urve b. Zübeyr'den, o Ebu Humeyd es-Saidi'den şöyle dediğini rivayet
etti: Nebi (s.a.v.) Ezd kabilesinden İbnü'l-Lutbiyye denilen birisini zekat
toplamak üzere görevlendirildi. Adam geri gelince: Bu sizin bu da bana hediye
verildi, dedi. Nebi (s.a.v.) minbere çıktı ve şöyle buyurdu: "İşlerimizden
birisini görmek üzere gönderdiğimiz bir amile (memurumuza) ne oluyor ki o, bu
sizin bu da bana hediye olarak verildi diyor. O halde neden babasının evinde
yahut annesinin evinde oturmadı da kendisine hediye verilir mi verilmez mi
bakmadı? Nefsim elinde olana yemin ederim ki, bir kimse ondan (zekattan) bir
şeyalacak olursa, mutlaka kıyamet gününde onu boynu üzerinde deve yahut inek
ise bir böğürtüsü, bir koyun ise melemesi olduğu halde boynu üzerinde taşıyarak
gelecektir."
Sonra ellerini koltuk
altlarının beyazını görünceye kadar kaldırdı ve: ''Tebliğ ettim mi Allah'ım,
tebliğ ettim mi Allah'ım" buyurdu.
[847] Bize er-Rebi'
haber verip dedi ki: Bize Şafii haber verip dedi ki: Bize Süfyan b. Uyeyne,
Hişam b. Urve'den haber verdi. O, babasından, o Ebu Humeyd es-Saidi'den şöyle
dediğini rivayet etti: Rasulullah (s.a.v.)'ı (bunu söylerken) gözlerim gördü,
kulaklarım işitti. Arzu ederseniz Zeyd b. Sabit'e de -yani benzerini (işitip
işitmediğini)- sorunuz.
Şafii dedi ki: Nebi
(s.a.v.)'ın İbnu'l- Lutbiyye ile ilgili sözü muhtemelen ancak o görevi sebebi
ile hediye verilmiş olması halinde hediyenin haram olduğunu ifade eder. Ayrıca
tahsildarlık görevi sebebi ile sadaka alabilecek kimselere hediye verilmesi
anlamında olması ihtimali de vardır. Mesela mal sahibi olanlar, kendilerine
vacip olmayan sadakayı, sadaka (zekat) toplamakla görevli kimselere değil de
sadaka alma ehliyetine sahip kimselere nafile olarak vermeleri gibi.
Şafii (Allah'ın rahmeti
ona olsun) dedi ki: Birileri valiye bir hediye verecek olsa, eğer bu hediye
ondan hak ya da batılalsun elde edeceği bir şey için olursa, valiye o hediyeyi
almak haramdır. Çünkü işini üstlendiği kimse için işinden ötürü alacağı hakkı
acele ederek alması ona haramdır. Çünkü yüce Allah, valiyi onlar adına hakkı
almakla mükellef tutmuştur. Onlar için batıl olan bir şeyi alması ona haramdır.
Ayrıca sadaka verenlerden ikramiye gibi bağışlar alması da haramdır. Yine
verenin hoşlanmadığı bir hali bu yolla uzaklaştırmak için ondan bir şeyler
alması da böyledir. Hediye vasıtası ile yerine getirmesi gereken bir hakkı
kendisinden uzaklaştırmak için alması da yine yerine getirmekle yükümlü olduğu
bir hakkı uzaklaştırmak ona haramdır. Ondan batıl olan bir şeyi uzaklaştırmaya
gelince, durum ne olursa olsun, onu uzaklaştıracak olması hali müstesna yine
ona (böyle bir bağışı alması) haramdır.
Şafii (Allah'ın rahmeti
ona olsun) dedi ki: Görevalanı içerisindekilerden herhangi bir kimse bu iki
şekilden başka bir surette ona hediyede bulunacak olursa ve bu bir fazladan
bağış yahut da güzel davranışından ötürü bir teşekkür maksadıyla verilirse, bu
hediyeyi kabul etmemelidir. Kabul edecek olsa, bu da zekatlar arasına katılır.
Bana göre bundan başkasını yapamaz. Verdiği hediyenin değerinde o hediye verene
karşılık vermesi hali bundan müstesnadır, o vakit o aldığı hediyeyi kendisine
mal edinebilir.
Şafii (Allah'ın rahmeti
ona olsun) dedi ki: Eğer hediye üzerinde yetkisi bulunmayan ve yetki alanındaki
bölge dışındaki birisi tarafından yaptığı güzel muameleye karşılık teşekkür
maksadı ile verilmiş ise, onun bu hediyeyi kabul etmesi halinde yetkisi altında
bulunan kimseler lehine alıkoyması ya da kabul etmemesini ve yapılan iyiliğe
karşılık bir mükafat almamasını daha çok severim. Eğer böyle bir hediyeyi kabul
eder ve onu kendi malı arasına katarsa, bana göre, bunu yapması ona haram
değildir.
[848] Bize er-Rebi'
haber verip dedi ki: Bize Şafii haber verip dedi ki: Bize Mutarrifb. Mazin,
adını verdiği fakat şu anda adını hatırlamadığım sika / güvenilir bir hadis
ravisinden haber verdiğine göre, bir adam, Aden'e vali oldu. Orada güzel
davrandı. Arap olmayanlardan birileri onun bu güzel davranışına övgü olmak
üzere bir hediye gönderdi. O, bu hediye ile ilgili olarak Ömer b. Abdülaziz'e
mektup yazdı. Sanırım: Bu hediye beytülmale konulacaktır, anlamında bir cevap
verdi.
[849] Bize er-Rebi'
haber verip dedi ki: Bize Şafii haber verdi: Bize Muhammed b. Osman b. Saffan el-Cumahi,
Hişam b. Urve'den haber verdi. O, babasından o, Aişe'den rivayet ettiğine göre
Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Sadaka (haksızca) bir mala karışacak
olursa mutlaka o malı tele! eder."
Şafii dedi ki: Yüce
Allah en iyi bilendir elbette. Bu şu demektir: Sadakayal zekata hainlik etmek,
sadakaya hainlik sebebiyle karıştırıldığı malı yok eder.
Şafii dedi ki: Yakın bir
akrabası yahut pek sevdiği bir kimse, bu göreve gönderilmeden önce
hediyeleştiği bir kişi, ona hediye verecek olursa, böyle bir hediyeyi vermek
bir tür korku manasına geldiğinden ötürü bundan kaçınmasını daha çok severim ve
kötü sözler söyleyecek kimselerin önünü daha çok keser. Bununla birlikte böyle
bir hediyeyi kabul etmesi ve kendisine verilen hediye yahut yapılan bağış, bu
kabilden olursa, onu mal edinmesinde bir sakınca yoktur.
Sonraki için tıkla: