İCMA VE KIYASIN KONUMU
Muhatabım şöyle dedi:
Kitap ve sünnete göre hüküm verdin; peki, icma ve soma kıyas ile nasıl hüküm verdin?
Kitap ve sünnetin yanında bunlara nasıl bir yer verdin?
Şöyle dedim: Kitap ve
sünnet gibi onlara göre hüküm versem de kıyas ve icma ile verdiğim hükmün esası
farklıdır.
"Hüküm bir olmasına
rağmen sebepleri bakımından farklı esasların bulunması caiz olur mu?"
dedi.
Dedim ki: Evet, Kitap ve
sünnet üzerinde icma edilen, yani ihtilaflı olmayan Kitap ve sünnetle hüküm
verilir. Böyle bir hüküm için biz; "Zahirde ve batında gerçeğe göre
hükmettik." deriz.
Bir kişi tarafından
rivayet edilen ve üzerinde insanların icma etmediği sünnetle de hüküm verilir.
Böyle bir hüküm için biz, "Zahirde gerçeğe göre hükmettik." deriz;
çünkü bu hadisi rivayet eden kimsenin yanılma ihtimali vardır.
İcma ve soma da kıyas
ile hüküm veririz, ama bunlar öncekilere oranla daha zayıf olup zaruret gereği
bunlarla hüküm veririz. Çünkü hadis varken kıyas ile hüküm vermek caiz
değildir.
Bu hal, yolculukta su
bulamayınca teyemmümle temizlik yapan kişinin durumuna benzer. Su bulununca
teyemmümle temizlik olmaz. Ancak teyemmümle temizlik, zaruretten dolayıdır.
Aynı şekilde sünnet
bulunmazsa, onu takip eden deliHere göre amel edilir. Kıyas ve onun
dışındakilerle ilgili gerekli delilleri daha önce anlattım.
İmam Şafil (Allah rahmet
etsin) şöyle dedi: O kişi, "Bana, buna benzer bir şey zikredebilir
misin?" dedi.
Dedim ki: Evet. Ben biri
hakkında kendi bilgime göre veya onun ikran üzerine kendisine yöneltilen
iddiamn doğru olduğuna karar veririm. Bilgim yoksa ve o kimse de ikrarda
bulunmuyorsa, iki şahide dayanarak hükmederim. Şüphesiz bu şahitler yamlmış ve
gerçekten uzak şeyler söylemiş olabilirler. Şahsı bilgim ve onun ikran, iki
şahidin ifadesinden daha kuvvetlidir. O kimse hakkında bir şahit ve kendi
yeminine dayanarak da hüküm veririm. Bu hüküm ise, iki şahidin ifadesinden daha
zayıftır. Sonra onun yeminden kaçınılması ve hasmımn yemin etmesini göz önüne
alarak hüküm veririm. Bu da bir şahit ve kendi yemininden daha zayıftır. Çünkü
o, teşhir edilmekten korkmuş ve yemin edeceği meseleyi küçümsediği için
yeminden kaçınmış olabilir. Bazen de yemin eden kimse, kendine güveni olmayan,
hırslı ve günahkar biri de olabilir.
er-Risa/e kitabı sona
ermiştir. Hamd, Allah'a; salat ve selam, Hz.
Muhammed'in üzerine
olsun.
(Bu el-Umm kitabına
giriş mahiyetindedir, başanya ulaştıran Allah'tır.)
Sonraki için tıkla: