|
İBNÜ’L-ESİR |
5. CİLT |
HARÜN er-REŞİD'İN BAZI
HAYAT HİKAYELERİ
Rivayete
göre Harun, hasta olduğu günler hariç, dünyadan ayrılıncaya kadar her gün yüz
rekat namaz kılar, ayrıca öz malından zekatım verdikten sonra her gün bin
dirhem tasadduk ederdi. Bizzat hac için yola çıktığı zaman beraberinde yüz
fakih ve onların çocukları bulunurdu. Kendisi hac yapamadığı zaman da bol
miktarda nafaka ödeyerek ve kıymetli elbiseler vererek üç yüz kişinin hac
yapmasını sağlardı.
Harun
Mansur'un prensiplerini uygulardı ve ondan cömertlikte ayrılırdı. çünkü
kendisinden önce daha cömert bir halifeye rastlamlmamıştır. Ayrıca kendisine
iyilik yapanların iyiliğini unutmaz ve karşıhğım da geciktirmezdi.
Şiiri
ve şairleri sever, edip ve fakihlerle (İslam hukukçuları) beraber bulunurdu ve
din hakkında yapılan boş münazaralardan hoşlanınazdı. Fasih bir şair tarafından
övülmeyi çok sever ve kendisini öven şaire bol miktarda bahşişler verirdi.
''Harun
vasıtasıyla suğur (uç bölge) kapatıldı ve O 'nun sayesinde Müslümanların
azimleri kuvvetlendi.''
mısralarıyla
başlayan bir kaside ile kendisini öven Mervan b. Ebi Hafsa'ya beş bin dinar,
kıymetli bir elbise (hıl'at), on Bizansh köle ve hususi bineklerinden bir
birzevn (at cinsi) verdi.
Rivayet
edildiğine göre İbn Ebi Meryem el-Medini, Harun ile beraber bulunurdu. Şakacı
ve mizah seven bir kimse idi. Ayrıca O, Hicazlıların mizahla ilgili
hikayelerini, ileri gelenlerin lakaplarını ve mizahçıların kurnazlık
taraflarını iyi bilirdi. Harun O'nun yokluğuna sabredemediği için kendisini
sarayına aldı ve burada kalmasını sağladı. Bir gece sabah namazı için kalkan
Harun uyumakta olan İbn Ebi Meryem'in yanına geldi ve üzerindeki çarşafı
açtıktan sonra: "Nasıl sabahladın?" diye sordu. Bunun üzerine İbn Ebi
Meryem: "Henüz sabaha çıkmadım, işine git." dedi. Harun: "Namaza
kalk'' deyince de: "Bu an Ebu'I-Carud'un namaz vaktidir; ben ise İmam Ebu
Yusufa tabiyim." dedi. Bunun üzerine Harun sabah namazım kılmağa başladı.
Bu arada yatağından kalkan İbn Ebi Meryem Harun'un yanına geldi ve O'nun
namazda: ''Bana ne oluyor da beni yaratana ibadet etmiyorum?'' (Yasin, 22)
mealindeki ayeti okuduğunu duyunca: "Vallahi bilmiyorum." dedi.
Harun, İbn Ebi Meryem'in bu sözüne karşı kendini tutamadı, güldü ve öfkeli bir
vaziyette İbn Ebi Meryem'e dönerek: "Namazda bu olur mu?" diye
çıkıştı. İbn Ebi Meryem: "Ey kişi! Ben sana bir şey yapmadım ki."
dedi. Harun:
"Namazımı
bozdun." deyince de: "Allah'a yemin ederim ki, ben sana bir şey yapmış
değilim. Senin: ''Bana ne oluyor da yaratana kulluk etmiyorum.'' ayetini
okuduğunu duyduğum zaman üzüldüm ve: ''Bilmiyorum.'' dedim." diye karşılık
verdi. İbn Ebi Meryem'in bu sözüne karşı tekrar gülmeğe başlayan Harun nihayet
şöyle dedi: "Kur'an ve din ile mizah yapmaktan uzak dur; bunların dışında
dilediğin mevzuda şaka yapabilirsin."
Rivayet
edildiğine göre, Yahya b. Halid birisini haraç amili olarak bir bölgede
görevlendirmişti. Bu kimse vedalaşmak üzere Harun'un yanına geldiği zaman Yahya
ve Ca'fer de orada bulunuyorlardı. Harun, Yahya ve Ca'fer'e dönerek: "Bu
kimseye tavsiyelerde bulunun." dedi. Bunun üzerine Yahya:
"Bol
bol topla, bölgeyi mamur hale getir." şeklinde, Ca'fer ise: "Al,
fakat insaflı ol." tarzında tavsiyelerde bulundular. Kendisi de:
"Adil ol, iyilikte bulun." diyerek tavsiyede bulundu.
Hikaye
edildiğine göre, Harun bir hac yılında Kabe'ye girdi ve ayakta durarak şöyle
yalvardı: "Ey muhtaçların ihtiyaçlarına malik olan ve suskunların gönüllerindekini
bilen Allah'ım! Her isteğin karşılığı senin katında hazırdır. Suskunları
ilminle kuşatıyor; geniş rahmetini, ihsanlarını ve doğru vaatlerini devamlı
surette duyuruyorsun. Hz. Muhammed (-sav-)'e ve O'nun ehl-i beytine merhamet
et! Ey kusurların affı kendisini noksanlaştırmayan, işlenen günahların hiç biri
kendisine zarar vermeyen ve hiç bir kayıp kendisine gizli kalmayan Allah'ım!
Günahlarımızı bağışla ve kötülüklerimizi ört. Ey su üzerine yeryüzünü koyan,
fezayı sema ile dolduran ve kendisi için en güzel isimleri seçip beğenen
Allah'ım! Muhammed (-sav-)'e ve O'nun ehl-i beyrine merhamet et. Ey haşmetinden
huzurunda seslerin kısıldığı Allah'ım! Herkes kendi lisanlarıy la senden
hacetlerini istemektedirler, bütün işlerimi hakkımda hayırlı eyle. Benim senden
dileğim, ölüp de kabrimin lahdine konulduğum anda ve ailem ile çocuklarımın
benden uzaklaştıkları bir zamanda günahlarımı bağışlamandır. Allah'ım! Senin
bütün yaratıklara karşı üstünlüğünde olduğu gibi, bütün övgülerin üstünde sana
hamdolsun. Allah'ım! Muhammed (-sav-)'e ve O'nun tabilerine senin razı alacağın
ve ahirette kendilerine şimdiden bir hazırlık olacak şekilde salat et. Muhammed
(-sav-)'i bizden en mükemmel şekilde mükafatlandır. Allah'ım! Bizi şehit olarak
öldür ve saidler ile beraber dirilt; bizi mahrum olan şakilerden değil,
rızıklandırdığın saidler sınıfından kıl. "
Anlatıldığına
göre, bir gün İbn Semmak Harun'un yanında bulunuyordu.
Bir
ara Harun su istedi ve suyu içmek üzere iken İbn Semmak: "Resülullah'a
yakınlığın hakkı için biraz bekle, ey Müminlerin Emiri." dedi. Sonra da:
''Eğer
bu suyu içmekten men edilseydin, kaça satın alırdın?" dedi. Harun:
''Mülkümün
yarısını verirdim." karşılığını verdi, İbn Semmak bunun üzerine:
"'Buyurun
suyunuzu için." dedi. Harun suyunu içtikten sonra İbn Semmak:
"Resulullah'a
yakınlığın hakkı için şöyle; içtiğin bu suyun vücudundan çıkmadığını düşün,
acaba bu suyun vücudunun dışına çıkması için ne yapardın?" diye sordu.
Harun: "Mülkümün hepsini verirdim." diye karşılık verdi. Bunun
üzerine İbn Semmak: "Bir yudum suya ve onun idrar olarak dışarı
çıkarılmasına denk olmayan bir mülk için kendini tehlikelere atarak yarışa
girmek yaraşık değildir." dedi. Bu sözler üzerine Harun duygulandı ve
ağladı.
Rivayet
edildiğine göre, Fudayl b. İyad şöyle derdi: "Hiçbir kimsenin ölümü bana
Harun'unki kadar ağır gelmedi. Allah'ın benim ömrümden alıp O'nunkine katmasını
samimiyetle istedim." Fudayl'in bu sözü arkadaşları (müridleri)'nın
gözünde büyüdü ve bu sözden hoşlanmadılar. Harun ölüp de arkasından fitneler
ortaya çıkınca ve Me'mun Kur'an'ın mahluk olduğu fıkrini halka baskıyla kabul
ettirmeğe başlayınca, Fudayl'in arkadaşları: "Şeyh (Fudayl) ne söylediğini
çok iyi biliyormuş." dediler.
Muhammed
b. Mansur el-Bağdadi anlatıyor:
"Harun,
Ebu'l-Atahiye'yi hapse attığı zaman O'nun söylediklerini kendisine iletmek için
bir gözcü tayin etti. Bu gözcü bir gün hapishane duvarının üzerine
Ebu'l-Atahiye tarafından yazılan ve: ''Dikkatli ol, zulüm kötüdür ve kötü kimse
kötülük yapmağa devam ettiği sürece zalimdir. Ceza gününün sahibine doğru
gidiyoruz, o gün O'nun huzurunda bütün hasımlar bir arada toplanacaktır.''
mealindeki mısraları gördü, hemen Harun'a gelerek O'nun bu sözlerini duyurdu.
Bu sözlerden müteessir olan Harun ağladı ve Ebu'l-Atahiye'yi huzuruna çağırarak
kendisiyle helalleşti ve bin dinar verdi."
el-Esmai
anlatıyor:
"Harun
er-Reşid bir gün pek çok yemek hazırlattı, ziyafet meclisini güzelce
süsledikten sonra şair Ebu'l-Atahiye'yi çağırdı ve: ''İçinde bulunduğumuz şu
dünya nimetlerini tavsif et.'' dedi. Bunun üzerine Ebu'l-Atahiye: ''Fırsat sana
eman verdikçe sağ salim yüksek köşklerin gölgesinde yaşamaya devam et.''
mealindeki beyti söyledi. Harun: ''Güzel'' dedi ve bundan sonra ne
söyleyeceğini sordu. Ebu'l-Atahiye: ''Sabah ve öğle arzu ettiklerin hemen
huzuruna getiriliyor.'' mısralarını söyledi. Harun yine: ''Güzel söyledin,
bundan sonra ne söyleyeceksin bakalım.'' dedi. Bu defa Ebu'l-Atahiye: ''Göğüs
çukurunun gölgesinde canların çıkma hırıltıları başladığında, aldandığım iyice
bileceksin.'' beyitlerini okudu. Bu sözlerden duygulanan Harun ağlamağa
başladı. Bunun üzerine Fadl b. Yahya, Ebu'l-Atahiye'ye dönerek: ''Müminlerin
Emiri seni kendisini neşelendiresin diye çağırdı, sen ise O'nu üzdün.'' dedi.
Harun, Fadl'a dönerek: ''O'nu bırak; çünkü O bizi basiretsizlik ve taşkınlık
içinde gördü, gaflet ve basiretsizliğimizin artmasını istemediği için böyle
söyledi.'' dedi."
BİR SONRAKİ
SAYFA İLE DEVAM ETMEK İÇİN AŞAĞIDAKİ İSME TIKLA