|
İBNÜ’L-ESİR |
4. CİLT |
YEZİD
BİN MÜHELLEB'İN HORASAN VALİLİĞİ'NDEN AZLEDİLMESİ VE KARDEŞİ MUFADDAL'IN YERİNE
TAYİN EDİLMESİ
Bu
yıl içerisinde Haccac Yezid bin Mühelleb'i Horasan Valiliği'nden azletti.
Yezid'in
görevden alınmasının sebebi şudur: Haccac, Abdülmelik'in yanına beraberindeki
bir heyetle giderken yolda bir rahip ile karşılaştı. Bu rahibin oldukça bilgili
birisi olduğu söylenince O'nu yanına çağırtır ve: "Siz kitaplarınızda
kendi durumunuzu ve bizimle ilgili haberleri görebiliyor musunuz?" diye
sorar. Rahip: "Evet," deyince de: "Peki, bunu ismen mi
görüyorsunuz, yoksa nitelikleriyle mi yazılıdır?" diye sorması üzerine rahibin
cevabı şöyle olur: "Her iki türlüsü de vardır. Kimisinin niteliği var,
ismi yok kimisinin de ismi var, niteliği yok." Bunun üzerine Haccac:
"Peki Müminlerin emirinin nitelikleriyle ilgili olarak neler var?"
diye sorar, rahip şu cevabı verir:
"Kitaplarımızın
yazdığına göre zamanımızın hükümdarı yüce ve kuvvetli bir hükümdardır. Onun
yolunda duran yere yıkılır." Bu sefer Hacdıc: "Peki, sonra kim
var?" diye sorar. Rahip: "Adı Velid olan bir adam ... Daha sonra bir
peygamber adı taşıyan birisi gelecek, onunla insanlar bolluğa
kavuşacaktır." der. Sonra Haccac: "Peki, benden sonra kimin vali
olacağını biliyor musun?" diye sorunca rahip: "Evet, senden sonra adı
Yezid olan birisi vali olacaktır." der. Bunun üzerine Haccac: "Peki,
bunun niteliklerini biliyor musun?" diye sormuş, rahip de şu cevabı
vermişti: "O'nun sadece bir itaatsizlik yapacağını biliyorum, başka bir
bildiğim yok:"
Haccac
bu kişinin Yezid bin Mühelleb olacağı hissine kapıldı ve rahibin bu
söylediklerinden tedirgin olarak yoluna devam etti. Geri döndükten sonra
Abdülmelik'e mektup yazıp Yezid'i ve Mühelleb'in çocuklarını yererek Abdullah
bin ez-Zübeyr yanlısı olduklarını söyledi. Abdülmelik şu cevabı verdi:
"Ben
onların Zübeyr'in çocuklarına itaat etmelerinin bir eksiklik olduğu görüşünde değilim,
çünkü onların Zübeyr'in çocuklarına karşı vefakar olmaları bana karşı da
vefakar olmalarını gerektirir. "
Ancak
Haccac, AbdÜımelik'e tekrar mektup yazıp rahibin söylediklerini naklederek
korkutmak istedi. Abdülmelik de O'na şöyle yazdı: "Sen Yezid ile
Mühelleb'in çocukları aleyhinde oldukça ısrar ettin. Haydi, Horasan'a elverişli
olacak bir adamın ismini ver." Bu sefer Haccac O'na Kuteybe bin Müslim'in
ismini yazdı. Abdülmelik de yazdığı mektupta Kuteybe'yi Horasan'a vali tayin
etmesini emretti.
Yezid
Haccac'ın kendisini azlettiği haberini alınca ailesine şöyle dedi:
"Görüşünüze göre Haccac Horasan'a kimi vali tayin edebilir?" Onlar:
"Sakif'ten bir adam." dediler. Yezid bu görüşü kabul etmeyerek şöyle
dedi: "Hayır, fakat o sizden birisine bu konuda mektup yazacaktır. Yanına
gidecek olursam bu sefer o kişiyi azledecek ve Kayslılardan bir kişiyi vali
tayin edecektir. Bunun da Kuteybe bin Müslim olacağını zannederim."
Abdülmelik
Yezid'in azledilmesine izin verince Haccac ona azledildiğini yazmak istemediğinden
bir mektup ile yerine kardeşi Mufaddal'ı vekil tayin ederek yanına gelmesini
istedi.
Yezid
bu konuda Hudayn bin Münzir er-Rakaşi ile istişare etmiş, Hudayn da kendisine
şöyle demişti: "Yerinden ayrılma ve hasta olduğunu belirt. Diğer taraftan
Müminlerin emirine de mektup yazarak, seni vali olarak bırakmasını iste, çünkü
O'nun hem idaresi iyidir, hem de senin hakkında iyi düşünür." Yezid ise
ona şu cevabı verdi: "Bizler itaat ile bereketlendirilmiş bir aileyiz. O
bakımdan ben amirlerime muhalefet etmekten hoşlanmıyorum." Daha sonra
Yezid yol hazırlıklarına başladı, ancak işi ağırdan alıyordu. Bu arada Haccac
Mufaddal'a: "Ben seni Horasan'a vali tayin ediyorum." diye mektup
yazdı. Bunun üzerine Mufaddal da kardeşi Yezid'i çabucak yola çıkması için
teşvike koyuldu. Bununla ilgili olarak Yezid kendisine şöyle dedi: "Benden
sonra Haccac seni bu görevde bırakmaz. Bunu yapmağa O'nu iten sebep kendisine
karş gelmemden korkmasıdır. Pek yakında bunun böyle olduğunu göreceksin."
Yezid
85 yılının rebiyülahir (M. Nisan-Mayıs 704) ayında yola koyuldu.
Haccac
da kardeşi Mufaddal'ı dokuz ay vali olarak bıraktıktan sonra azletti.
Denildiğine
göre, Yezid'in azledilmesinin sebebi şudur: Hacca Abdurrahman bin Eş'as'ın
işini bitirdikten sonra Yezid bin Mühelleb ve ailesinden başka uğraşacak kimse
bulmadı, çünkü Haccac bütün Iraklıları avucunuı: içerisine almış olduğu halde
Horasan'da bulunan Mühelleb'in ailesi ile onlarla birlikte bulunanları elinin
altına alamamıştı. Bu bakımdan Haccac onların Irak'ı ellerinden alabilecekleri
korkusuna kapılmıştı. Haccac Yezid'e yanına gelmesi için mektup yazıyor, ancak
Yezid düşmanlarla karşı karşıya ve savaş halinde olmayı mazeret olarak
gösteriyordu. Sonunda Haccac AbdÜımelik'e mektup yazarak Yezid'in azledilmesini
istedi ve onların Zübeyroğullarına itaat ettiklerini bildirdi. Bu sefer
Abdülmelik O'na az önce geçtiği şekle yakın ifadelerle mektup yazdı. Olayın
geri kalan kısmı ise bundan önce anlattığımız gibidir.
Yezid
azledildikten sonra Hudayn O'na şöyle der:
‘‘Ben
sana kesin bir emir verdim, sen uymadın; Sonunda valiliğin alındı elinden ve
pişman oldun. Ben artık senin için ağlamıyorum, Salimen geri dönmen için de dua
etmiyorum.’‘
Taberi
der ki: Kuteybe Horasan'a gelince Hudayn'a: "Yezid'e ne söylemiştin?"
diye sorduğunda Hudayn: "Benim O'na söylediğim şudur." deyip şu
beyitleri okumuştu:
‘‘Ben
sana kesin bir emir verdim, sen uymadın; Kınayacak olursan önce kendini kına.
Haccac
senin asi olduğunu öğrenirse, O 'nun kesin emrine karşı gelmiş olursun.’‘
Bunun
üzerine Kuteybe: "Peki, sen O'na neyi emrettin de sana ka geldi?"
diye sordu. Hudayn şöyle cevap verdi: "Ben O'na sarı (altın) olsun. beyaz
(gümüş) olsun, hepsini emirin yanına götürmesini emrettim."
Bazıları
der ki: Kuteybe Hudayn'ın böyle bir şeyi uyduruverdiğini anladı.
Denildiğine
göre, Haccac Yezid' e: "Harezm'e gaza yap." diye mektup yazmış, Yezid
de O'na: "Orasının ganimeti azdır, bize karşı koyacakları da
fazladır." diye karşılık verince: "Yerine bir vekil tayin et ve
gel." demişti. Daha sonra Yezid: "Ben Harezm'e gaza yapmak
istiyorum." diye yazınca Haccac: "Hayır, oraya gaza yapma, orası
senin dediğin gibi bir yerdir." diye cevap verdiği halde Yezid Haccac'a
itaat etmeyip gaza yaptı. Buranın halkı ile barış yaptı ve bazı kimseleri de
esir aldı.
Yezid
beraberindekilerle birlikte kış mevsiminde geri döndü. Yolda soğuk olunca
esirlerin elbiselerini alıp giydiklerinden esirler öldü. Daha sonra Haccac:
"Yanıma gel." diye yazmış, O da Haccac'ın yanına gitmişti.
Yezid
gittiği her yerde yollarına reyhanlar serilip karşılamyardu.
BİR SONRAKİ
SAYFA İLE DEVAM ETMEK İÇİN AŞAĞIDAKİ İSME TIKLA
MUFADDAL'IN
BAZEĞİS VE AHERUN GAZALARI