DEVAM: 5. (İnsanlarla)
İyi Geçinmek
حَدَّثَنَا
مُوسَى بْنُ
إِسْمَعِيلَ
حَدَّثَنَا
حَمَّادٌ
عَنْ
مُحَمَّدِ
بْنِ عَمْروٍ
عَنْ أَبِي
سَلَمَةَ
عَنْ
عَائِشَةَ رَضِيَ
اللَّهُ
عَنْهَا
أَنَّ
رَجُلًا
اسْتَأْذَنَ
عَلَى
النَّبِيِّ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
فَقَالَ
النَّبِيُّ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
بِئْسَ أَخُو
الْعَشِيرَةِ
فَلَمَّا
دَخَلَ
انْبَسَطَ
إِلَيْهِ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
وَكَلَّمَهُ
فَلَمَّا
خَرَجَ
قُلْتُ يَا
رَسُولَ
اللَّهِ
لَمَّا
اسْتَأْذَنَ
قُلْتَ بِئْسَ
أَخُو
الْعَشِيرَةِ
فَلَمَّا
دَخَلَ انْبَسَطْتَ
إِلَيْهِ
فَقَالَ يَا
عَائِشَةُ
إِنَّ
اللَّهَ لَا
يُحِبُّ
الْفَاحِشَ الْمُتَفَحِّشَ
Âişe (r.anha)'dan
(rivayet edildiğine göre) bir adam Peygamber (s.a.v.)'iri yanına (girmek için)
izin istemiş, Nebi (s.a.v.)'de; (bunu öğrenince o adam hakkında):
"Bu aşiretin
kardeşi ne kötüdür!" demiş biraz sonra adam (içeri) girince onu sıcak bir
şekilde karşılamış (ve) onunla (tatlı tatlı) konuşmuş.
(Hz. Aişe sözlerine
devam ederek şöyle demiştir: Adam) dışarı çıkınca:
Ey Allah'ın Rasulü,
(adam içeri girmek için) izin istediğinde (hakkında): "Bu aşiretin kardeşi
ne kötüdür" diye konuştun (içeri) girince de kendisini sıcak karşıladın,
dedim.
"Allah kötüyü ve
kötülüğü ortaya çıkarmaya çalışan kimseyi sevmez" buyurdu.
İzah:
Fuhş: Haddi aşmak
demektir. Fiilen ve kavlen işlenen kötülük anlamında kullanılır.
Fahiş: Haddi aşarak
kötülük işleyen kimse demektir.
İbn Esir'in
"En-Nihâye" isimli eserindeki açıklamasına göre "Fuhş" hem
sözde olan fiilen işlenen kötülükleri ifade eder.
Tefahhuş ise içinde
kötülük olmadığı halde kendini kötülüğe zorlama anlamına gelir."'
Bu bakımdan
Bezlü'l-Mechud yazarının da ifade ettiği gibi içindeki kötülüğü, sözüyle ve
fiiliyle dışarı çıkaran kimseye "fahiş", içinde kötülük olmadığı
halde, kendisi kötülük yapmaya zorlayan kimseye de "mütefahhiş"
denir.
Binaenaleyh Resul-i
Zişan efendimiz (4792) numaralı hadiste Allah, kötü insanları sevmediği gibi,
kötü insanlardaki kötülüğün ortaya çıkmasına sebep olan kişileri de
sevmediğini, binaenaleyh kendisinin de böyle bir duruma düşmeyi asla arzu
etmediğini ifade etmek istemişlerdir.
Öyleyse bir müslümanın
kötü bir kimseye ayıplarını hatırlatarak onu kırıcı bir tavırla karşılaması
caiz değildir. Müslümanlara yakışan onu güler yüzle karşılamaktır. Bir önceki
hadisin şerhinde açıkladığımız gibi buna müdara (güler yüz) denir. Güler yüzlü
olmak, müdâhene (yağcılık)tan tamamen farklıdır.
Hz. Nebi'in huzuruna
girmek isteyen kimsenin adını anmadan, kavminden bahsetmek suretiyle onun
kötülüğünü açıklaması "gıybet" değildir. Çünkü Hz. Nebi'in onun
kötülüğünü ifade etmekten maksadı orada hazır bulunan müslümanları o kimsenin
kötülüğünden korumaktır. Bu bakımdan mevzumuzu teşkil eden bu hadisler,
müslümanlan uyarmak için kötülüğünden korkulan bir kimsenin kötülüğünü haber
vermenin caiz olduğuna delâlet etmektedir.
Yahutta bu adam açıktan
kötülük işliyordu da Hz. Nebi bu yüzden onun kötülüğünü ifade etmekte bir
sakınca görmedi.
İmam Kurtubî'nin de
dediği gibi, fışkını ve fuhşunu açıktan işleyen bir kimsenin gıyabında
konuşmak, gıybet olmadığı gibi, zâlim idarecilerin ve halkı bid'ate davet eden
bid'atçılarm aleyhine konuşmak da gıybet değildir.
Onların gıyabında
kötülüklerini dile getirmek caiz olmakla beraber yüzyüze gelindiği vakit,
kendilerine güler yüz göstermek de caizdir.
İbn BattaPın beyanına
göre Hz. Nebi'in huzuruna gelen adamın ismi Uyeyne b. Hisn el-Fezarî imiş,
kendisine "ahmak" denilirmiş. O gün henüz müslüman değilmiş, fakat
müslüman gorünürmüş. Nebi (s.a.v.) herkesin bilmesi ve aldanmaması için onu
ashabına tanıtmak istemiştir. Bu adam, Nebi (s.a.v.)'in sağlığında olsun,
vefatından sonra olsun, imanının zayıflığına delalet eden işler yapmış.
Mürtedlerle beraber o da dininden dönmüş ve esir edilerek Hz. Ebu Bekîr'e
getirilmiştir. Binaenaleyh, Nebi (s.a.v.)'in onu: "Bu aşiretin kardeşi ne
fenadir"diye vasfetmesi nübüvvetine delalet eden mu'cizelerdendir.
Hadisteki aşiretten
murat kabiledir.[Ahmed Davudoğlu, Sahih-i Müslim Terceme ve Şerhi X, 544.]