DEVAM: 1. Dinden Çıkan
Kişi (Mürted) Hakkındaki Hüküm
حَدَّثَنَا
ابْنُ
مُعَاذٍ
حَدَّثَنَا
أَبِي
حَدَّثَنَا
الْمَسْعُودِيُّ
عَنْ الْقَاسِمِ
بِهَذِهِ
الْقِصَّةِ
قَالَ فَلَمْ يَنْزِلْ
حَتَّى
ضُرِبَ
عُنُقُهُ
وَمَا اسْتَتَابَهُ
Bize Mes'ûdî
(Abdurrahman b. Abdullah b. Utbe b. Abdullah b. Mes'ud) Kasım (İbn Abdurrahman
b. Abdullah b. Mesûd)dan bu kıssayı haber verip şöyle dedi: "Onun boynu
vuruluncaya kadar Muaz hayvanından inmedi ve onu tevbeye de davet etmedi."
İzah:
Bu dört rivayet aynı
hadisenin birbirinden farklı olan nakilleridir. Onun için hepsinin izahını
birlikte ele aldık. Rivayetler arasındaki fark dinden dönen yahudi asıllı
şahsın tevbeye davet edilip edilmediği konusundaki ihtilaftır.
Hz. Nebi (s.a.v.), Ebû
Musa el-Eş'ârî ile Muaz İbn Cebel'i Yemen'deki iki vilayete vali olarak
göndermişti. Bu iki zat zaman zaman birbirlerini ziyaret ederlerdi. Metinden
anlaşıldığına göre Ebû Musa'nın Yemen'e gidişi Muaz'ın gidişinden önce olmuştu.
Kıssa'da anlatılan Ebû
Mûsâ ile Muaz
(r.anhuma)'ın karşılaşmalarının Hz. Muaz'ın ilk gidişinde mi yoksa bilahere
aralarında geçen ziyaretleşmelerden birisi esnasında mı olduğu konusunda bir
açıklık yoktur.
Hz. Muaz Ebu, Musa
(r.a)'nın yanına vardığında, Ebu Musa onun al-tma: "visâde = yastık"
atmıştır. Bu, arapların bir adeti idi. Fazla ikram etmek istedikleri
şahısların altına yastık verirlerdi. Bazı alimler burada vi-sade'nin sergi,
minder manasında kullanıldığını söylerler. Nevevi bunu reddederek visade'nin
yastık olduğunu, buna sergi denildiğini hiç bir kitapta görmediğini söyler.
Ancak biz türkçeye uygun olması için "minder" diye terceme ettik.
Cabir (r.a), Ebû
Musa'nın yanında bağlı bir adam görünce hayret etmiş ve onun kim olduğunu
sormuştur. Taberanî'nin rivayetine göre Cabir (r.a) şöyle demiştir:
"Kardeşim, sen insanlara işkence etmek için mi gönderil-din? Biz ancak
onlara dini Öğretmek, faydalı şeyler öğretmek için gönderildik" demiş,
onun müslümanlıktan çıkan bîr mürted olduğunu öğrenince ateşte yakılmasını
istemiş ve yahudi ateşe atılarak yakılmıştır. Ancak bu rivayete göre yahudinin
öldürüldükten sonra yakılmış olduğunu söylemek gerekir. Çünkü hadisin bir çok
rivayetinde onun Öldürüldüğü ya da boynunun vurulduğu söylenmektedir. Ebu
Davud'un rivayetinin yanı sıra Buhari ve Müslim'de de adamın öldürüldüğü ifade
edilmiştir. Ayrıca bir suçluyu yakarak cezalandırmak Allah'a ait bir şeydir.
Müslümanlar bundan men edilmişlerdir. O halde rivayetlerin arasını te'lif için
Taberanî'nin rivayetindeki yakılma olayını öldürüldükten sonra yakılma şeklinde
değerlendirmek gerekir.
Üzerinde durulması
gereken diğer önemli bir konu da, irtidad eden şahsa öldürülmeden önce İslamî
telkin ve tevbeye davetin yapılıp yapılmadığıdır. Hadisin bazı rivayetlerinde
bu konuya hiç temas edilmemişken bazılarında tevbeye davet edildiği, hatta
birisinde bu davetin yirmi gün kadar sürdüğü bazılarında ise davet edilmediği
söylenmektedir. Ancak tevbeye davet edilmiş olduğuna işaret eden haberler
vakıaya daha uygundur. Ebu Musa'nın mürteddi hemen öldürmeyip bağlı tutması,
onun tekrar İslama dönme umudunu koruduğunu gösterir. Nitekim Hz. Ömer (r.a)
Mürted konusunda yazdığı bir mektupta: "Onu üç gün hapsediniz, her gün
çörek yediriniz. Umulur ki o tevbe eder de Allah tevbesini kabul eder"
demiştir. Sahabeden hiç bir kimse bu mektubu inkâr etmemiştir. Dolayısıyla bu,
sahabenin icmaı hükmündedir. Mürtedde tevbe teklifini lüzumlu gören alimler
ayrıca;
"Eğer tevbe
ederler, namaz kılarlar ve zekât verirlerse serbest bırakınız." (Tevbe
9/5) ayetini de delilleri arasına alırlar.
Babın ilk hadisini izah
ederken de söylediğimiz gibi, ulemânın cumhuruna göre mürted öldürülmeden önce
tereddüdü izale edilir ve tevbeye davet edilir. Ancak tevbe için verilecek
mühletin süresi ve tevbe teklifinin adedi ihtilaflıdır.
Hanefilere göre
mürtedin üç ayrı günde üç defa tevbe etmesi istenir. Ahmed b. Hanbel, İshak ve
İmam Malik'e göre üç gün davet edilir, kabul etmezse öldürülür.
Ubeyd b. Umeyr, Tavus
ve Hasenül-Basri'ye göre mürteddin tevbeye davet edilmesine gerek yoktur. Derhal
öldürülür. Ata'dan rivayet edilen bir görüşe göre ise; eğer mürted aslen
müslüman olur da irtidad ederse tevbesi istenmeden öldürülür. Ama daha önce
gayri müslim iken İslama girmiş daha sonra irtidat etmişse tevbeye davet
edilir.