بَاب
فِي ذِكْرِ
الْبَصْرَةِ
10. Basra Hakkındaki
Hadisler
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ يَحْيَى
بْنِ فَارِسٍ
حَدَّثَنَا
عَبْدُ
الصَّمَدِ
بْنُ عَبْدِ
الْوَارِثِ
حَدَّثَنِي
أَبِي حَدَّثَنَا
سَعِيدُ بْنُ
جُمْهَانَ
حَدَّثَنَا
مُسْلِمُ
بْنُ أَبِي
بَكْرَةَ
قَالَ
سَمِعْتُ
أَبِي يُحَدِّثُ
أَنَّ
رَسُولَ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
قَالَ
يَنْزِلُ
نَاسٌ مِنْ
أُمَّتِي
بِغَائِطٍ
يُسَمُّونَهُ
الْبَصْرَةَ
عِنْدَ
نَهْرٍ
يُقَالُ لَهُ
دِجْلَةُ
يَكُونُ عَلَيْهِ
جِسْرٌ
يَكْثُرُ
أَهْلُهَا
وَتَكُونُ
مِنْ
أَمْصَارِ
الْمُهَاجِرِينَ
قَالَ ابْنُ
يَحْيَى
قَالَ أَبُو
مَعْمَرٍ
وَتَكُونُ
مِنْ
أَمْصَارِ
الْمُسْلِمِينَ
فَإِذَا
كَانَ فِي
آخِرِ
الزَّمَانِ
جَاءَ بَنُو
قَنْطُورَاءَ
عِرَاضُ
الْوُجُوهِ
صِغَارُ
الْأَعْيُنِ
حَتَّى
يَنْزِلُوا
عَلَى شَطِّ
النَّهْرِ فَيَتَفَرَّقُ
أَهْلُهَا
ثَلَاثَ
فِرَقٍ فِرْقَةٌ
يَأْخُذُونَ
أَذْنَابَ
الْبَقَرِ وَالْبَرِّيَّةِ
وَهَلَكُوا
وَفِرْقَةٌ يَأْخُذُونَ
لِأَنْفُسِهِمْ
وَكَفَرُوا وَفِرْقَةٌ
يَجْعَلُونَ
ذَرَارِيَّهُمْ
خَلْفَ
ظُهُورِهِمْ
وَيُقَاتِلُونَهُمْ
وَهُمْ
الشُّهَدَاءُ
Müslim b. Ebi Bekre,
babasından rivayet etti ki; Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu. Ümmetimden
(bazı) insanlar, üzerinde köprü olan, Dicle denilen nehrin yanında, Basra adını
verecekleri çukur bir yere yerleşecekler. Oranın ahalisi çoğalacak ve o şehir
Muhacirlerin şehirlerinden olacak. - İbn Yahya, Ebu Ma'mer'in; müslümanların
şehirlerinden olacak dediğini söyledi - Ahir zaman gelince geniş yüzlü küçük
gözlü Kantura oğulları gelip, nehir kısıyısma kadar inecekler (o zaman) şehir
halkı üç gruba ayrılacak; bir grup öküzlerin kuyruğuna ve arıziye sarılacak
(çiftçiliğe yönelecek) ve helak olacak, bir grup kendi canlarını tercih edip
(düşmandan aman dileyip) kâfir olacak, bir grup da çocuklarını arkalarına alıp
düşmanla savaşacaktır. İşte onlar şehidlerdir.
İzah:
Sadece Ebû Davûd
rivayet etmiştir.
Hadiste, müslümanlarm
Basra şehrine gelip orada yerleşecekleri ve sarihler tarafından Türkler (Moğollar)
diye açıklanan bir kavmin hücumuna uğrayacakları bildirilmektedir.
Bazı alimler, metinde
geçen Basra'dan Muradın Bağdat olduğunu, Bağdat'ın dışındaki; Basra kapısı
denilen kapıdan dolayı Rasulullah'm Bağdan bu isimle andığını söylerler.
Alimleri bu düşünceye sevkeden sebepler şunlardır:
1- Dicle nehri
Bağdat'ın ortasından akmaktadır,
2- Hz. Nebi ümmetinin
bir şehir kuracağını haber vermiştir. Gerçekten Bağdat Rasûlullah zamanında
bir şehir değil, köyden ibaretti. Oranın bir şehir haline getirilişi
müslümaıılar tarafından olmuştur.
3- Hadiste müslümanlarm uğrayacağı bildirilen hücumlar
Basra'ya değil Bağdat'a karşı vuku bulmuştur. Abbasî hükümdarlarından Mu'tasım
billah zamanında 650 yılında Bağdat Moğolların istilasına uğramış, Rasûlullah1
in haber verdiği hadise tahakkuk etmiştir.
Hadiste belirtilen
diğer bir konu da, anılan beldenin geniş yüzlü ve küçük gözlü Kantura
oğullarının hücumuna uğrayacaklarıdır. Sarihler, Kantura 'nın;
a) Türklerin atası,
b) Hz. İbrahim'in bir
cariyesi olduğu tarzında iki ayrı görüş beyan etmişlerdir. Sonraki görüş
sahiplerine göre, bu cariyeden Hz. İbrahim'in çocukları olmuş ve onların
neslinden Türkler türemiştir. Ancak bu görüş tenkid edilmiştir. Çünkü Türkler
Hz. Nuh'un oğullarından Yafes'in nes-lindendir. Yafes de Hz. İbrahim'den çok
öncedir. Buna göre İzahlar biri-birleri ile çelişki arz etmektedir. Bu
çelişkiyi şu şekilde çözümleyebiliriz: Kantura adındaki Cariye Yafes'in
soyundandır veya Kantura Hz. İbrahim'in cariyesi değil, oğullarından birisinin
kızıdır, Yafes soyundan birisi ile evlenmiş ve onlardan Türkler türemiştir. Bu
durumda da Türkler hem anılan cariyenin hem de Yafes'in neslinden gelmiş
olurlar.
Rasûlullah (s.a.v.),
Basra -veya Bağdat - halkının Moğolların hücumuna uğrayınca üç gruba
ayrılacaklarını bildirmiştir. Bunlar:
a) Savaştan yüz
çevirip, çiftçiliğe yönelenler. Bunlar canlarını kurtarır umuduyla tarlalarda
hayvanlarının başında çiftçilikle uğraşacaklar ama bu fayda vermeyecek ve
öldürüleceklerdir.
b) Canlarını kurtarmak
için Moğollardan aman dileyenler. Bunlar belki canlarını kurtaracaklar ama
kâfir olacaklardır.
c) Evlatlarını
arkalarına alıp düşmana karşı savaşanlar; bunlar şehit olacaklar ve Allah'ın
rızasını kazanacaklardır.
Aliyyül-Kari, bu
haberin Rasûlullah'ın mucizelerinden olduğunu, bunun ayniyle H.653 yılında
meydana geldiğini söyler.
Münziri, hadisin
isnadında Said b. Cumhan'ın olduğuna dikkat çeker.