DEVAM: 31. Bazı Kaza
(Yargı) Hükümleri
حَدَّثَنَا
أَبُو
الْوَلِيدِ
الطَّيَالِسِيُّ
حَدَّثَنَا
اللَّيْثِ
عَنْ الزُّهْرِيِّ
عَنْ
عُرْوَةَ
أَنَّ عَبْدَ
اللَّهِ بْنَ
الزُّبَيْرِ
حَدَّثَهُ
أَنَّ رَجُلًا
خَاصَمَ الزُّبَيْرَ
فِي شِرَاجِ
الْحَرَّةِ
الَّتِي يَسْقُونَ
بِهَا
فَقَالَ
الْأَنْصَارِيُّ
سَرِّحْ
الْمَاءَ
يَمُرُّ
فَأَبَى
عَلَيْهِ
الزُّبَيْرُ
فَقَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
لِلزُّبَيْرِ
اسْقِ يَا
زُبَيْرُ
ثُمَّ
أَرْسِلْ
إِلَى
جَارِكَ قَالَ
فَغَضِبَ
الْأَنْصَارِيُّ
فَقَالَ يَا رَسُولَ
اللَّهِ أَنْ
كَانَ ابْنَ
عَمَّتِكَ
فَتَلَوَّنَ
وَجْهُ
رَسُولِ
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
ثُمَّ قَالَ
اسْقِ ثُمَّ
احْبِسْ
الْمَاءَ
حَتَّى يَرْجِعَ
إِلَى
الْجَدْرِ
فَقَالَ
الزُّبَيْرُ
فَوَاللَّهِ
إِنِّي
لَأَحْسَبُ
هَذِهِ
الْآيَةَ
نَزَلَتْ فِي
ذَلِكَ فَلَا
وَرَبِّكَ
لَا يُؤْمِنُونَ
حَتَّى
يُحَكِّمُوكَ
الْآيَةَ
Urve'nin Abdullah b.
ez-Zübeyr'den rivayet ettiğine göre; Bir adam (halkın) kendisi ile (hurma
bahçelerini) suladıkları Harre arkı (içinden gelen su) yüzünden Zübeyr'den
davacı olmuş. (Zübeyr'i dava eden bu) Ensarlı (zat Zübeyr'e):
Suyu bırak, (önünü.kesme
kendi haline) akıp gitsin! demiş. (Zübeyr onun bu isteğini) kabul etmemiş.
Nebi (s.a.v.) de
Zübeyr'e: “Ey Zübeyr, (bahçeni) sula ve sonra suyu bırakıver, komşuna
(gitsin)" buyurmuş. Bunun üzerine Ensarlı öfkelenip: Ey Allah'ın Rasûlü!
(Zübeyr) halanın oğlu olduğu için mi (böyle hüküm veriyorsun)? demiş.
Rasûlullah (s.a.v.)'in
yüzünün rengi atmış, sonra: “(Ey Zübeyr! Sen kendi bahçeni iyice) sula, sonra
suyu (bahçe) duvann(ın) temeline (veya ağaçların köklerine) erişinceye kadar
salma" buyurdu.
Zübeyr (sözlerine devam
ederek) dedi ki: Allah'a yemin olsun ki,"Rabbin
hakkı için, onlar aralarında vuku bulan her çekişmede seni hakem kılmadıkları
sürece iman etmiş olmazlar"[Nisâ 65] âyetinin bu
hâdise hakkında indiğini zannediyorum.
İzah:
Buhari, tefsir (Nisa),
sulh, müsâkât; Müslim, fadâil; Tirmizî, ahkâm (tefsir (Nisa); İbn Mâce, mukaddime,
rühûn; Nesâî, kudât; Ahmed b. Hanbel, I, 166, IV, 5.
Metinde geçen
"cedr" aslında "duvar" demektir. Hadis sarihlerinin
açıklamalarına göre burada "duvar temeli" anlamında
kullanılmıştır."Ağaçların kökü" anlamında kullanıldığını söyleyenler
de vardır.
Hafız İbn Hacer'e göre,
bu kelime burada, bahçe sulanırken ağaçların arasına toprakların yığılmasıyla
yapılan ark anlamında kullanılmıştır. Bu görüşe göre Hz. Nebi Zübeyr'e,
"Suyu toprak kanalları seviyesine çıkıncaya kadar bahçende tut. Ondan
sonra komşunun bahçesine gönder" demek istemiştir.
Aslında Rasûl-i Zişan
Efendimiz, Zübeyr ile şikâyetçi durumunda olar kişi arasında ilk verdiği
hükümde, iyi komşuluk münasebetleri açısından müsamahalı davramış, kendi
yakınının biraz feragat etmesini gerektirecek şekilde hüküm vermişti.
Karşıdakinin bunu anlamadığını görünce Zübeyr'e: suyu bahçede ağaçların
köklerine kadar iyice işleyinceye kadar bekletmel suretiyle hakkını son haddine
kadar kullanmadıkça komşu bahçeye salma masını emretti. Burada, Hz. Nebi'in
öfkeli anında bile olsa her zaman hakkı söylediğini [Bk. 3646 nolu hadis.]
unutmamak gerekir.
Hz. Nebi'in ilk hükmüne
itiraz eden kişi şayet müslüman idiyse şüphesiz ki bu yaptığı iş şeytanın
iğvâsına kapılmaktan başka bir şey değil dir. Fakat bu kimsenin hakiki bir
müslüman olmayıp münafıklardan biri ol ması ve kabilesi Ensar toluluğundan
olduğu için Ensarî diye anılmış olmas ihtimali de vardır. Nitekim Rasûl-i
Ekrem'in hükmüne uymayanların mü' min olamayacağını bildiren Nisa sûresinin 65.
âyetinin bu olay üzerine inmesi de bu ihtimali kuvvetlendirmektedir.
Bununla beraber belki
de âyet daha önce inmiştir. Ensarhmn Hz. Nebi'in hükmüne rıza göstermemesi
üzerine âyet kendisine okunurak Al lah'ın buyruğu hatırlatılmış da olabilir.